ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಮನಹಂಕಾರ ಏವ
ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಜರಾವ್ಯಾಧಿದುಃಖದೋಷಾನುದರ್ಶನಮ್ ॥ ೮ ॥
ವ್ಯಾಧಿಷು ಶಿರೋರೋಗಾದಿಷು ದೋಷಾನುದರ್ಶನಮ್ತಥಾ ದುಃಖೇಷು ಅಧ್ಯಾತ್ಮಾಧಿಭೂತಾಧಿದೈವನಿಮಿತ್ತೇಷುಅಥವಾ ದುಃಖಾನ್ಯೇವ ದೋಷಃ ದುಃಖದೋಷಃ ತಸ್ಯ ಜನ್ಮಾದಿಷು ಪೂರ್ವವತ್ ಅನುದರ್ಶನಮ್ದುಃಖಂ ಜನ್ಮ, ದುಃಖಂ ಮೃತ್ಯುಃ, ದುಃಖಂ ಜರಾ, ದುಃಖಂ ವ್ಯಾಧಯಃದುಃಖನಿಮಿತ್ತತ್ವಾತ್ ಜನ್ಮಾದಯಃ ದುಃಖಮ್ , ಪುನಃ ಸ್ವರೂಪೇಣೈವ ದುಃಖಮಿತಿಏವಂ ಜನ್ಮಾದಿಷು ದುಃಖದೋಷಾನುದರ್ಶನಾತ್ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿವಿಷಯಭೋಗೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಮುಪಜಾಯತೇತತಃ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಕರಣಾನಾಮಾತ್ಮದರ್ಶನಾಯಏವಂ ಜ್ಞಾನಹೇತುತ್ವಾತ್ ಜ್ಞಾನಮುಚ್ಯತೇ ಜನ್ಮಾದಿದುಃಖದೋಷಾನುದರ್ಶನಮ್ ॥ ೮ ॥
ಇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಮನಹಂಕಾರ ಏವ
ಜನ್ಮಮೃತ್ಯುಜರಾವ್ಯಾಧಿದುಃಖದೋಷಾನುದರ್ಶನಮ್ ॥ ೮ ॥
ವ್ಯಾಧಿಷು ಶಿರೋರೋಗಾದಿಷು ದೋಷಾನುದರ್ಶನಮ್ತಥಾ ದುಃಖೇಷು ಅಧ್ಯಾತ್ಮಾಧಿಭೂತಾಧಿದೈವನಿಮಿತ್ತೇಷುಅಥವಾ ದುಃಖಾನ್ಯೇವ ದೋಷಃ ದುಃಖದೋಷಃ ತಸ್ಯ ಜನ್ಮಾದಿಷು ಪೂರ್ವವತ್ ಅನುದರ್ಶನಮ್ದುಃಖಂ ಜನ್ಮ, ದುಃಖಂ ಮೃತ್ಯುಃ, ದುಃಖಂ ಜರಾ, ದುಃಖಂ ವ್ಯಾಧಯಃದುಃಖನಿಮಿತ್ತತ್ವಾತ್ ಜನ್ಮಾದಯಃ ದುಃಖಮ್ , ಪುನಃ ಸ್ವರೂಪೇಣೈವ ದುಃಖಮಿತಿಏವಂ ಜನ್ಮಾದಿಷು ದುಃಖದೋಷಾನುದರ್ಶನಾತ್ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿವಿಷಯಭೋಗೇಷು ವೈರಾಗ್ಯಮುಪಜಾಯತೇತತಃ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಕರಣಾನಾಮಾತ್ಮದರ್ಶನಾಯಏವಂ ಜ್ಞಾನಹೇತುತ್ವಾತ್ ಜ್ಞಾನಮುಚ್ಯತೇ ಜನ್ಮಾದಿದುಃಖದೋಷಾನುದರ್ಶನಮ್ ॥ ೮ ॥

ವ್ಯಾಧಿಷು ದೋಷಸ್ಯ ಅಸಹ್ಯತಾರೂಪಸ್ಯ ಅನುಸಂಧಾನಮ್ , ದುಃಖೇಷು ತ್ರಿವಿಧೇಷ್ವಪಿ ದೋಷಾನುಸಂಧಾನಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ । ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾಂತರಮಾಹ -

ಅಥವೇತಿ ।

ಯಥಾ ಜನ್ಮಾದಿಷು ದುಃಖಾಂತೇಷು ದೋಷದರ್ಶನಮ್ ಉಕ್ತಮ್ , ತಥಾ ತೇಷ್ವೇವ ದುಃಖಾಖ್ಯದೋಷಸ್ಯ ದರ್ಶನಂ ಸ್ಫುಟಯತಿ -

ದುಃಖಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕಥಂ ಜನ್ಮಾದೀನಾಂ ಬಾಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯಾಣಾಂ ದುಃಖತ್ವಮ್ ? ತತ್ರಾಹ -

ದುಃಖೇತಿ ।

ಜನ್ಮಾದಿಷು ದೋಷಾನುದರ್ಶನಕೃತಂ ಫಲಮಾಹ -

ಏವಮಿತಿ ।

ವೈರಾಗ್ಯೇ ಸತಿ ಆತ್ಮದೃಷ್ಟ್ಯರ್ಥಂ ಕರಣಾನಾಂ ತ ದಾಭಿಮುಖ್ಯೇನ ಪ್ರವೃತ್ತಿರಿತಿ, ವೈರಾಗ್ಯಫಲಮಾಹ -

ತತ ಇತಿ ।

ಜನ್ಮದಿದುಃಖದೋಷಾನುದರ್ಶನಮ್ ಜ್ಞಾನಹೇತುಷು ಕಿಮಿತಿ ಉಪಸಂಖ್ಯಾತಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ವೈರಾಗ್ಯದ್ವಾರಾ ಧೀಹೇತುತ್ವಾತ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಏವಮಿತಿ

॥ ೮ ॥