శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
ఇన్ద్రియార్థేషు వైరాగ్యమనహఙ్కార ఎవ
జన్మమృత్యుజరావ్యాధిదుఃఖదోషానుదర్శనమ్ ॥ ౮ ॥
వ్యాధిషు శిరోరోగాదిషు దోషానుదర్శనమ్తథా దుఃఖేషు అధ్యాత్మాధిభూతాధిదైవనిమిత్తేషుఅథవా దుఃఖాన్యేవ దోషః దుఃఖదోషః తస్య జన్మాదిషు పూర్వవత్ అనుదర్శనమ్దుఃఖం జన్మ, దుఃఖం మృత్యుః, దుఃఖం జరా, దుఃఖం వ్యాధయఃదుఃఖనిమిత్తత్వాత్ జన్మాదయః దుఃఖమ్ , పునః స్వరూపేణైవ దుఃఖమితిఎవం జన్మాదిషు దుఃఖదోషానుదర్శనాత్ దేహేన్ద్రియాదివిషయభోగేషు వైరాగ్యముపజాయతేతతః ప్రత్యగాత్మని ప్రవృత్తిః కరణానామాత్మదర్శనాయఎవం జ్ఞానహేతుత్వాత్ జ్ఞానముచ్యతే జన్మాదిదుఃఖదోషానుదర్శనమ్ ॥ ౮ ॥
ఇన్ద్రియార్థేషు వైరాగ్యమనహఙ్కార ఎవ
జన్మమృత్యుజరావ్యాధిదుఃఖదోషానుదర్శనమ్ ॥ ౮ ॥
వ్యాధిషు శిరోరోగాదిషు దోషానుదర్శనమ్తథా దుఃఖేషు అధ్యాత్మాధిభూతాధిదైవనిమిత్తేషుఅథవా దుఃఖాన్యేవ దోషః దుఃఖదోషః తస్య జన్మాదిషు పూర్వవత్ అనుదర్శనమ్దుఃఖం జన్మ, దుఃఖం మృత్యుః, దుఃఖం జరా, దుఃఖం వ్యాధయఃదుఃఖనిమిత్తత్వాత్ జన్మాదయః దుఃఖమ్ , పునః స్వరూపేణైవ దుఃఖమితిఎవం జన్మాదిషు దుఃఖదోషానుదర్శనాత్ దేహేన్ద్రియాదివిషయభోగేషు వైరాగ్యముపజాయతేతతః ప్రత్యగాత్మని ప్రవృత్తిః కరణానామాత్మదర్శనాయఎవం జ్ఞానహేతుత్వాత్ జ్ఞానముచ్యతే జన్మాదిదుఃఖదోషానుదర్శనమ్ ॥ ౮ ॥

వ్యాధిషు దోషస్య అసహ్యతారూపస్య అనుసన్ధానమ్ , దుఃఖేషు త్రివిధేష్వపి దోషానుసన్ధానం ప్రసిద్ధమ్ । వ్యాఖ్యానాన్తరమాహ -

అథవేతి ।

యథా జన్మాదిషు దుఃఖాన్తేషు దోషదర్శనమ్ ఉక్తమ్ , తథా తేష్వేవ దుఃఖాఖ్యదోషస్య దర్శనం స్ఫుటయతి -

దుఃఖమిత్యాదినా ।

కథం జన్మాదీనాం బాహ్యేన్ద్రియగ్రాహ్యాణాం దుఃఖత్వమ్ ? తత్రాహ -

దుఃఖేతి ।

జన్మాదిషు దోషానుదర్శనకృతం ఫలమాహ -

ఎవమితి ।

వైరాగ్యే సతి ఆత్మదృష్ట్యర్థం కరణానాం త దాభిముఖ్యేన ప్రవృత్తిరితి, వైరాగ్యఫలమాహ -

తత ఇతి ।

జన్మదిదుఃఖదోషానుదర్శనమ్ జ్ఞానహేతుషు కిమితి ఉపసఙ్ఖ్యాతమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, వైరాగ్యద్వారా ధీహేతుత్వాత్ ఇత్యాహ -

ఎవమితి

॥ ౮ ॥