ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ತತ್ರ ಸಪ್ತಮೇ ಈಶ್ವರಸ್ಯ ದ್ವೇ ಪ್ರಕೃತೀ ಉಪನ್ಯಸ್ತೇ, ಪರಾಪರೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಲಕ್ಷಣೇ ; ಏತದ್ಯೋನೀನಿ ಭೂತಾನಿ’ (ಭ. ಗೀ. ೭ । ೬) ಇತಿ ಉಕ್ತಮ್ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಯೋನಿತ್ವಂ ಕಥಂ ಭೂತಾನಾಮಿತಿ ಅಯಮರ್ಥಃ ಅಧುನಾ ಉಚ್ಯತೇ
ತತ್ರ ಸಪ್ತಮೇ ಈಶ್ವರಸ್ಯ ದ್ವೇ ಪ್ರಕೃತೀ ಉಪನ್ಯಸ್ತೇ, ಪರಾಪರೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಲಕ್ಷಣೇ ; ಏತದ್ಯೋನೀನಿ ಭೂತಾನಿ’ (ಭ. ಗೀ. ೭ । ೬) ಇತಿ ಉಕ್ತಮ್ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಯೋನಿತ್ವಂ ಕಥಂ ಭೂತಾನಾಮಿತಿ ಅಯಮರ್ಥಃ ಅಧುನಾ ಉಚ್ಯತೇ

‘ಪ್ರಕೃತಿಮ್ ‘ಇತ್ಯಾದಿ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಮ್ ಅನಂತರಪೂರ್ವಗ್ರಂಥಸಂಬಂಧಿ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವ್ಯವಹಿತೇನ ಸಂಬಂಧರ್ಥಂ ವ್ಯವಹಿತಮನುವದತಿ -

ತತ್ರೇತಿ ।

ತಯೋಶ್ಚ ಪ್ರಕೃತ್ಯೋಃ ಉಕ್ತಂ ಭೂತಕಾರಣತ್ವಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಏತದಿತಿ ।

ಭೂತಾನಾಮಿವ ಪ್ರಕೃತ್ಯೋರಪಿ ಪ್ರಕೃತ್ಯಂತರಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಅನವಸ್ಥಾನಾತ್ , ನ ಭೂತಯೋನಿತಾ, ಇತಿ ಶಂಕ್ತೇ -

ಕ್ಷೇತ್ರೇತಿ ।

ತತ್ರ ಅಕೃತಾಭ್ಯಾಗಮಾದಿವಾರಣಾಯ ಬಂಧಸ್ಯ ನಿದಾನಜ್ಞಾನಾರ್ಥಮ್ ಆತ್ಮನೋ ವಿಕ್ರಿಯಾವತ್ವಾದಿದೋಷನಿರಾಸಾರ್ಥಂ ಚ ಪ್ರಕೃತಿಪುರುಷಯೋಃ ಅನಾದಿತ್ವಂ ಕ್ಷೇತ್ರತ್ವೇನೋಕ್ತಾನಾಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಪ್ರತಿ  ವಿಕಾರಭಾವಂ ಚ ದರ್ಶಯತಿ -

ಅಯಮರ್ಥ ಇತಿ ।