ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಮಧಃಶಾಖಮಶ್ವತ್ಥಂ ಪ್ರಾಹುರವ್ಯಯಮ್
ಛಂದಾಂಸಿ ಯಸ್ಯ ಪರ್ಣಾನಿ ಯಸ್ತಂ ವೇದ ವೇದವಿತ್ ॥ ೧ ॥
ಅವ್ಯಕ್ತಮೂಲಪ್ರಭವಸ್ತಸ್ಯೈವಾನುಗ್ರಹೋಚ್ಛ್ರಿತಃಬುದ್ಧಿಸ್ಕಂಧಮಯಶ್ಚೈವ ಇಂದ್ರಿಯಾಂತರಕೋಟರಃ
ಮಹಾಭೂತವಿಶಾಖಶ್ಚ ವಿಷಯೈಃ ಪತ್ರವಾಂಸ್ತಥಾಧರ್ಮಾಧರ್ಮಸುಪುಷ್ಪಶ್ಚ ಸುಖದುಃಖಫಲೋದಯಃ
ಆಜೀವ್ಯಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವೃಕ್ಷಃ ಸನಾತನಃಏತದ್ಬ್ರಹ್ಮವನಂ ಚೈವ ಬ್ರಹ್ಮಾಚರತಿ ನಿತ್ಯಶಃ
ಏತಚ್ಛಿತ್ತ್ವಾ ಭಿತ್ತ್ವಾ ಜ್ಞಾನೇನ ಪರಮಾಸಿನಾತತಶ್ಚಾತ್ಮರತಿಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ತಸ್ಮಾನ್ನಾವರ್ತತೇ ಪುನಃ ॥ ’ಇತ್ಯಾದಿತಮ್ ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಂ ಸಂಸಾರಂ ಮಾಯಾಮಯಂ ವೃಕ್ಷಮ್ ಅಧಃಶಾಖಂ ಮಹದಹಂಕಾರತನ್ಮಾತ್ರಾದಯಃ ಶಾಖಾ ಇವ ಅಸ್ಯ ಅಧಃ ಭವಂತೀತಿ ಸೋಽಯಂ ಅಧಃಶಾಖಃ, ತಮ್ ಅಧಃಶಾಖಮ್ ಶ್ವೋಽಪಿ ಸ್ಥಾತಾ ಇತಿ ಅಶ್ವತ್ಥಃ ತಂ ಕ್ಷಣಪ್ರಧ್ವಂಸಿನಮ್ ಅಶ್ವತ್ಥಂ ಪ್ರಾಹುಃ ಕಥಯಂತಿ
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಮಧಃಶಾಖಮಶ್ವತ್ಥಂ ಪ್ರಾಹುರವ್ಯಯಮ್
ಛಂದಾಂಸಿ ಯಸ್ಯ ಪರ್ಣಾನಿ ಯಸ್ತಂ ವೇದ ವೇದವಿತ್ ॥ ೧ ॥
ಅವ್ಯಕ್ತಮೂಲಪ್ರಭವಸ್ತಸ್ಯೈವಾನುಗ್ರಹೋಚ್ಛ್ರಿತಃಬುದ್ಧಿಸ್ಕಂಧಮಯಶ್ಚೈವ ಇಂದ್ರಿಯಾಂತರಕೋಟರಃ
ಮಹಾಭೂತವಿಶಾಖಶ್ಚ ವಿಷಯೈಃ ಪತ್ರವಾಂಸ್ತಥಾಧರ್ಮಾಧರ್ಮಸುಪುಷ್ಪಶ್ಚ ಸುಖದುಃಖಫಲೋದಯಃ
ಆಜೀವ್ಯಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವೃಕ್ಷಃ ಸನಾತನಃಏತದ್ಬ್ರಹ್ಮವನಂ ಚೈವ ಬ್ರಹ್ಮಾಚರತಿ ನಿತ್ಯಶಃ
ಏತಚ್ಛಿತ್ತ್ವಾ ಭಿತ್ತ್ವಾ ಜ್ಞಾನೇನ ಪರಮಾಸಿನಾತತಶ್ಚಾತ್ಮರತಿಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ತಸ್ಮಾನ್ನಾವರ್ತತೇ ಪುನಃ ॥ ’ಇತ್ಯಾದಿತಮ್ ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಂ ಸಂಸಾರಂ ಮಾಯಾಮಯಂ ವೃಕ್ಷಮ್ ಅಧಃಶಾಖಂ ಮಹದಹಂಕಾರತನ್ಮಾತ್ರಾದಯಃ ಶಾಖಾ ಇವ ಅಸ್ಯ ಅಧಃ ಭವಂತೀತಿ ಸೋಽಯಂ ಅಧಃಶಾಖಃ, ತಮ್ ಅಧಃಶಾಖಮ್ ಶ್ವೋಽಪಿ ಸ್ಥಾತಾ ಇತಿ ಅಶ್ವತ್ಥಃ ತಂ ಕ್ಷಣಪ್ರಧ್ವಂಸಿನಮ್ ಅಶ್ವತ್ಥಂ ಪ್ರಾಹುಃ ಕಥಯಂತಿ

ಅವ್ಯಕ್ತಂ - ಅವ್ಯಾಕೃತಂ, ತದೇವ ಮೂಲಂ, ತಸ್ಮಾತ್ ಪ್ರಭವನಂ - ಪ್ರಭವಃ ಯಸ್ಯ, ಸ ತಥಾ । ತಸ್ಯೈವ ಮೂಲಸ್ಯ ಅವ್ಯಕ್ತಸ್ಯ ಅನುಗ್ರಹಾತ್ - ಅತಿದೃಢತ್ವಾತ್ ,ಉತ್ಥಿತಃ - ಸಂವರ್ಧಿತಃ । ತಸ್ಯ ಲೌಕಿಕವೃಕ್ಷಸಾಧರ್ಮ್ಯಮ್ ಆಹ -

ಬುದ್ಧೀತ್ಯಾದಿನಾ ।

ವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಹಿ ಶಾಖಾಃ ಸ್ಕಂಧಾತ್ ಉದ್ಭವಂತಿ, ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಚ ಬುದ್ಧೇಃ ಸಕಾಶಾತ್ ನಾನಾಪರಿಣಾಮಾ ಜಾಯಂತೇ । ತೇನ ಬುದ್ಧಿರೇವ ಸ್ಕಂಧಃ ತನ್ಮಯಃ - ತತ್ಪ್ರಚುರಃ, ಅಯಂ ಸಂಸಾರತರುಃ । ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಮಂತರಾಣಿ - ಛಿದ್ರಾಣಿ ಕೋಟರಾಣಿ ಯಸ್ಯ, ಸ ತಥಾ । ಮಹಾಂತಿ ಭೂತಾನಿ - ಪೃಥಿವ್ಯಾದೀನಿ ಆಕಾಶಾಂತಾನಿ, ವಿಶಾಖಾಃ ಸ್ತಂಭಾ ಯಸ್ಯ ಸ ತಥಾ । ಆಜೀವ್ಯತ್ವಂ ಉಪಜೀವ್ಯತ್ವಮ್ । ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಅಧಿಷ್ಠಿತೋ ವೃಕ್ಷಃ ಬ್ರಹ್ಮವೃಕ್ಷಃ ॥ ತಥಾಪಿ ಜ್ಞಾನಂ ವಿನಾ ಛೇತ್ತುಂ ಅಶಕ್ಯತಯಾ ಸನಾತನಃ - ಚಿರಂತನಃ ಏತಚ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪರಸ್ಯ ಆತ್ಮನಃ, ವನಂ - ವನನೀಯಂ, ಸಂಭಜನೀಯಮ್ । ಅತ್ರ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಮ್ , ತಸ್ಯ ವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಸಂಸಾರಾಖ್ಯಸ್ಯ ತದೇವ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಾರಭೂತಮ್ ।ಅಥವಾ ಅಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಅನವಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಯ ಸಂಸಾರಮಂಡಲಸ್ಯ ತದೇತತ್ ಬ್ರಹ್ಮ, ವನಮಿವ ವನಂ - ವನನೀಯಂ - ಸಂಭಜನೀಯಮ್ । ನ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಾತಿರಿಕ್ತಂ ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಆಸ್ಪದಮ್ ಅಸ್ತಿ  ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಅವಿದ್ಯಯಾ ಸಂಸರಾತಿ ಇತಿ ಅಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

“ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮ“ ಇತಿ ದೃಢಜ್ಞಾನೇನ ಉಕ್ತಂ ಸಂಸಾರವೃಕ್ಷಂ ಛಿತ್ವಾ ಪ್ರತಿಬಂಧಕಾಭಾವಾತ್ ಆತ್ಮನಿಷ್ಠೋ ಭೂತ್ವಾ, ಪುನರಾವೃತ್ತಿರಹಿತಂ ಕೈವಲ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಏತದಿತಿ ।

ಅಧಃಶಾಖಮ್ , ಇತ್ಯೇತದ್ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ಮಹದಿತಿ ।

ಆದಿಶಬ್ದೇನ ಇಂದ್ರಿಯಾದಿಸಂಗ್ರಹಃ ।

ಸಂಸಾರವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಅತಿಚಂಚಲತ್ವೇ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ -

ಪ್ರಾಹುರಿತಿ ।