ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಮಧಃಶಾಖಮಶ್ವತ್ಥಂ ಪ್ರಾಹುರವ್ಯಯಮ್
ಛಂದಾಂಸಿ ಯಸ್ಯ ಪರ್ಣಾನಿ ಯಸ್ತಂ ವೇದ ವೇದವಿತ್ ॥ ೧ ॥
ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಂ ಕಾಲತಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಾತ್ ಕಾರಣತ್ವಾತ್ ನಿತ್ಯತ್ವಾತ್ ಮಹತ್ತ್ವಾಚ್ಚ ಊರ್ಧ್ವಮ್ ; ಉಚ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮ ಅವ್ಯಕ್ತಂ ಮಾಯಾಶಕ್ತಿಮತ್ , ತತ್ ಮೂಲಂ ಅಸ್ಯೇತಿ ಸೋಽಯಂ ಸಂಸಾರವೃಕ್ಷಃ ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಃಶ್ರುತೇಶ್ಚಊರ್ಧ್ವಮೂಲೋಽವಾಕ್ಶಾಖ ಏಷೋಽಶ್ವತ್ಥಃ ಸನಾತನಃ’ (ಕ. ಉ. ೨ । ೩ । ೧) ಇತಿಪುರಾಣೇ
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಮಧಃಶಾಖಮಶ್ವತ್ಥಂ ಪ್ರಾಹುರವ್ಯಯಮ್
ಛಂದಾಂಸಿ ಯಸ್ಯ ಪರ್ಣಾನಿ ಯಸ್ತಂ ವೇದ ವೇದವಿತ್ ॥ ೧ ॥
ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಂ ಕಾಲತಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಾತ್ ಕಾರಣತ್ವಾತ್ ನಿತ್ಯತ್ವಾತ್ ಮಹತ್ತ್ವಾಚ್ಚ ಊರ್ಧ್ವಮ್ ; ಉಚ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮ ಅವ್ಯಕ್ತಂ ಮಾಯಾಶಕ್ತಿಮತ್ , ತತ್ ಮೂಲಂ ಅಸ್ಯೇತಿ ಸೋಽಯಂ ಸಂಸಾರವೃಕ್ಷಃ ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಃಶ್ರುತೇಶ್ಚಊರ್ಧ್ವಮೂಲೋಽವಾಕ್ಶಾಖ ಏಷೋಽಶ್ವತ್ಥಃ ಸನಾತನಃ’ (ಕ. ಉ. ೨ । ೩ । ೧) ಇತಿಪುರಾಣೇ

ನಾಶಸಂಭಾವನಾಯೈ ವೃಕ್ಷರೂಪಕಂ ಬಂಧಹೇತೋಃ ದರ್ಶಯತಿ -

ಊರ್ಧ್ವಮೂಲಮಿತಿ ।

ಕಥಂ ಕಾಲತಃ ಸೂಕ್ಷ್ಯತ್ವಮ್ ? ತದಾಹ -

ಕಾರಣತ್ವಾದಿತಿ ।

ತದೇವ ಕಥಂ? ಕಾರ್ಯಾಪೇಕ್ಷಯಾ ನಿಯತಪೂರ್ವಭಾವಿತ್ವಾತ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ನಿತ್ಯತ್ವಾದಿತಿ ।

ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿತ್ವಾಚ್ಚ ಉತ್ಕರ್ಷಂ ಸಂಭಾವಯತಿ -

ಮಹತ್ವಾಚ್ಚೇತಿ ।

ಊರ್ಧ್ವಂ - ಉಚ್ಛ್ರಿತಂ - ಉತ್ಕೃಷ್ಟಮ್ ಇತಿ ಯಾವತ್ ।

ತಸ್ಯ ಕೂಟಸ್ಥಸ್ಯ ಕಥಂ ಮೂಲತ್ವಮ್ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಅವ್ಯಕ್ತೇತಿ ।

ಸ್ಮೃತಿಮೂಲತ್ವೇನ ಶ್ರುತಿಮುದಾಹರತಿ -

ಶ್ರುತೇಶ್ಚೇತಿ ।

ಅವಾಂಚ್ಯಃ - ನಿಕೃಷ್ಟಾಃ, ಶಾಖಾ ಇವ ಮಹಾದಾದ್ಯಾ ಯಸ್ಯ, ಸಃ, ತಥಾ ಪ್ರಕೃತೇ ಸಂಸಾರವೃಕ್ಷೇ ಪುರಾಣಸಂಮತಿಮ್ ಆಹ -

ಪುರಾಣೇ ಚೇತಿ ।