శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
శ్రీభగవానువాచ —
ఊర్ధ్వమూలమధఃశాఖమశ్వత్థం ప్రాహురవ్యయమ్
ఛన్దాంసి యస్య పర్ణాని యస్తం వేద వేదవిత్ ॥ ౧ ॥
అవ్యయం సంసారమాయాయాః అనాదికాలప్రవృత్తత్వాత్ సోఽయం సంసారవృక్షః అవ్యయః, అనాద్యన్తదేహాదిసన్తానాశ్రయః హి సుప్రసిద్ధః, తమ్ అవ్యయమ్తస్యైవ సంసారవృక్షస్య ఇదమ్ అన్యత్ విశేషణమ్ఛన్దాంసి యస్య పర్ణాని, ఛన్దాంసి చ్ఛాదనాత్ ఋగ్యజుఃసామలక్షణాని యస్య సంసారవృక్షస్య పర్ణానీవ పర్ణానియథా వృక్షస్య పరిరక్షణార్థాని పర్ణాని, తథా వేదాః సంసారవృక్షపరిరక్షణార్థాః, ధర్మాధర్మతద్ధేతుఫలప్రదర్శనార్థత్వాత్యథావ్యాఖ్యాతం సంసారవృక్షం సమూలం యః తం వేద సః వేదవిత్ , వేదార్థవిత్ ఇత్యర్థః హి సమూలాత్ సంసారవృక్షాత్ అస్మాత్ జ్ఞేయః అన్యః అణుమాత్రోఽపి అవశిష్టః అస్తి ఇత్యతః సర్వజ్ఞః సర్వవేదార్థవిదితి సమూలసంసారవృక్షజ్ఞానం స్తౌతి ॥ ౧ ॥
శ్రీభగవానువాచ —
ఊర్ధ్వమూలమధఃశాఖమశ్వత్థం ప్రాహురవ్యయమ్
ఛన్దాంసి యస్య పర్ణాని యస్తం వేద వేదవిత్ ॥ ౧ ॥
అవ్యయం సంసారమాయాయాః అనాదికాలప్రవృత్తత్వాత్ సోఽయం సంసారవృక్షః అవ్యయః, అనాద్యన్తదేహాదిసన్తానాశ్రయః హి సుప్రసిద్ధః, తమ్ అవ్యయమ్తస్యైవ సంసారవృక్షస్య ఇదమ్ అన్యత్ విశేషణమ్ఛన్దాంసి యస్య పర్ణాని, ఛన్దాంసి చ్ఛాదనాత్ ఋగ్యజుఃసామలక్షణాని యస్య సంసారవృక్షస్య పర్ణానీవ పర్ణానియథా వృక్షస్య పరిరక్షణార్థాని పర్ణాని, తథా వేదాః సంసారవృక్షపరిరక్షణార్థాః, ధర్మాధర్మతద్ధేతుఫలప్రదర్శనార్థత్వాత్యథావ్యాఖ్యాతం సంసారవృక్షం సమూలం యః తం వేద సః వేదవిత్ , వేదార్థవిత్ ఇత్యర్థః హి సమూలాత్ సంసారవృక్షాత్ అస్మాత్ జ్ఞేయః అన్యః అణుమాత్రోఽపి అవశిష్టః అస్తి ఇత్యతః సర్వజ్ఞః సర్వవేదార్థవిదితి సమూలసంసారవృక్షజ్ఞానం స్తౌతి ॥ ౧ ॥

క్షణధ్వంసినః అవ్యయత్వం విరుద్ధమ్ ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

సంసారేతి ।

తదేవోపపాదయతి -

అనాదీతి ।

ఛాదనం - రక్షణమ్ , ప్రావరణం వా । కర్మకాణ్డాని ఖలు ఆరోహావరోహఫలాని నానావిధార్థవాదయుక్తాని సంసారవృక్షం రక్షన్తి, తన్నిష్ఠం దోషం చ ఆవృణ్వన్తి । తే తాని ఛన్దాంసి పర్ణానీవ భవన్తి ఇతి అర్థః ।

తదేవ ప్రపఞ్చయతి -

యథేతి ।

ఉక్తేఽర్థే హేతుమాహ -

ధర్మేతి ।

కర్మకాణ్డానాం వేదానాం ఇతి శేషః ।

కర్మబ్రహ్మాఖ్యసర్వవేదార్థస్య తత్ర అన్తర్భావమ్ ఉపేత్య వ్యాచష్టే -

వేదార్థేతి ।

సమూలసంసారవృక్షజ్ఞానే అమూలం హిత్వా మూలమేవ నిష్కృష్య జ్ఞాతుం శక్యమితి తజ్జ్ఞానార్థం ప్రయతితవ్యం ఇతి మత్వా తజ్జ్ఞానస్తుతిః అత్ర వివక్షితా ఇత్యాహ -

న హీతి

॥ ౧ ॥