ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ತತಃ ಪದಂ ತತ್ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಂ
ಯಸ್ಮಿನ್ಗತಾ ನಿವರ್ತಂತಿ ಭೂಯಃ
ತಮೇವ ಚಾದ್ಯಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ
ಯತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಸೃತಾ ಪುರಾಣೀ ॥ ೪ ॥
ತತಃ ಪಶ್ಚಾತ್ ಯತ್ ಪದಂ ವೈಷ್ಣವಂ ತತ್ ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಮ್ , ಪರಿಮಾರ್ಗಣಮ್ ಅನ್ವೇಷಣಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃಯಸ್ಮಿನ್ ಪದೇ ಗತಾಃ ಪ್ರವಿಷ್ಟಾಃ ನಿವರ್ತಂತಿ ಆವರ್ತಂತೇ ಭೂಯಃ ಪುನಃ ಸಂಸಾರಾಯಕಥಂ ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಮಿತಿ ಆಹತಮೇವ ಯಃ ಪದಶಬ್ದೇನ ಉಕ್ತಃ ಆದ್ಯಮ್ ಆದೌ ಭವಮ್ ಆದ್ಯಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ ಇತ್ಯೇವಂ ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಂ ತಚ್ಛರಣತಯಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃಕಃ ಅಸೌ ಪುರುಷಃ ಇತಿ, ಉಚ್ಯತೇಯತಃ ಯಸ್ಮಾತ್ ಪುರುಷಾತ್ ಸಂಸಾರಮಾಯಾವೃಕ್ಷಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಸೃತಾ ನಿಃಸೃತಾ, ಐಂದ್ರಜಾಲಿಕಾದಿವ ಮಾಯಾ, ಪುರಾಣೀ ಚಿರಂತನೀ ॥ ೪ ॥
ತತಃ ಪದಂ ತತ್ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಂ
ಯಸ್ಮಿನ್ಗತಾ ನಿವರ್ತಂತಿ ಭೂಯಃ
ತಮೇವ ಚಾದ್ಯಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ
ಯತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಸೃತಾ ಪುರಾಣೀ ॥ ೪ ॥
ತತಃ ಪಶ್ಚಾತ್ ಯತ್ ಪದಂ ವೈಷ್ಣವಂ ತತ್ ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಮ್ , ಪರಿಮಾರ್ಗಣಮ್ ಅನ್ವೇಷಣಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃಯಸ್ಮಿನ್ ಪದೇ ಗತಾಃ ಪ್ರವಿಷ್ಟಾಃ ನಿವರ್ತಂತಿ ಆವರ್ತಂತೇ ಭೂಯಃ ಪುನಃ ಸಂಸಾರಾಯಕಥಂ ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಮಿತಿ ಆಹತಮೇವ ಯಃ ಪದಶಬ್ದೇನ ಉಕ್ತಃ ಆದ್ಯಮ್ ಆದೌ ಭವಮ್ ಆದ್ಯಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ ಇತ್ಯೇವಂ ಪರಿಮಾರ್ಗಿತವ್ಯಂ ತಚ್ಛರಣತಯಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃಕಃ ಅಸೌ ಪುರುಷಃ ಇತಿ, ಉಚ್ಯತೇಯತಃ ಯಸ್ಮಾತ್ ಪುರುಷಾತ್ ಸಂಸಾರಮಾಯಾವೃಕ್ಷಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಸೃತಾ ನಿಃಸೃತಾ, ಐಂದ್ರಜಾಲಿಕಾದಿವ ಮಾಯಾ, ಪುರಾಣೀ ಚಿರಂತನೀ ॥ ೪ ॥

ಉದ್ಧೃತ್ಯ ಕಿಂ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ ? ತದಾಹ -

ತತ ಇತಿ ।

ಪಶ್ಚಾತ್ - ಅಶ್ವತ್ಥಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಿಂ ತತ್ಪದಮ್ ? ಯದನ್ವಿಷ್ಯ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮ್ , ತದಾಹ -

ಯಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।

ಯೇನ ಸರ್ವಂ ಪೂರ್ಣಂ ಪೂರ್ಷು ವಾ ಶಯಾನಂ ಪುರುಷಂ, ಪ್ರಪದ್ಯೇ - ಶರಣಂ ಗತೋಽಸ್ಮಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಿವರ್ತವಾದಾನುರೋಧಿನಂ ದೃಷ್ಟಾಂತಮ್ ಆಹ -

ಐಂದ್ರೇತಿ

॥ ೪ ॥