ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ದ್ವೇಷ್ಟ್ಯಕುಶಲಂ ಕರ್ಮ
ಕುಶಲೇ ನಾನುಷಜ್ಜತೇ
ತ್ಯಾಗೀ ಸತ್ತ್ವಸಮಾವಿಷ್ಟೋ
ಮೇಧಾವೀ ಚ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ॥ ೧೦ ॥
ದ್ವೇಷ್ಟಿ ಅಕುಶಲಮ್ ಅಶೋಭನಂ ಕಾಮ್ಯಂ ಕರ್ಮ, ಶರೀರಾರಂಭದ್ವಾರೇಣ ಸಂಸಾರಕಾರಣಮ್ , ‘ಕಿಮನೇನ ? ’ ಇತ್ಯೇವಮ್ಕುಶಲೇ ಶೋಭನೇ ನಿತ್ಯೇ ಕರ್ಮಣಿ ಸತ್ತ್ವಶುದ್ಧಿಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿತನ್ನಿಷ್ಠಾಹೇತುತ್ವೇನಮೋಕ್ಷಕಾರಣಮ್ ಇದಮ್ಇತ್ಯೇವಂ ಅನುಷಜ್ಜತೇ ಅನುಷಂಗಂ ಪ್ರೀತಿಂ ಕರೋತಿ ಇತ್ಯೇತತ್ಕಃ ಪುನಃ ಅಸೌ ? ತ್ಯಾಗೀ ಪೂರ್ವೋಕ್ತೇನ ಸಂಗಫಲತ್ಯಾಗೇನ ತದ್ವಾನ್ ತ್ಯಾಗೀ, ಯಃ ಕರ್ಮಣಿ ಸಂಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ತತ್ಫಲಂ ನಿತ್ಯಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾಯೀ ಸಃ ತ್ಯಾಗೀಕದಾ ಪುನಃ ಅಸೌ ಅಕುಶಲಂ ಕರ್ಮ ದ್ವೇಷ್ಟಿ, ಕುಶಲೇ ಅನುಷಜ್ಜತೇ ಇತಿ, ಉಚ್ಯತೇಸತ್ತ್ವಸಮಾವಿಷ್ಟಃ ಯದಾ ಸತ್ತ್ವೇನ ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕವಿಜ್ಞಾನಹೇತುನಾ ಸಮಾವಿಷ್ಟಃ ಸಂವ್ಯಾಪ್ತಃ, ಸಂಯುಕ್ತ ಇತ್ಯೇತತ್ಅತ ಏವ ಮೇಧಾವೀ ಮೇಧಯಾ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಲಕ್ಷಣಯಾ ಪ್ರಜ್ಞಯಾ ಸಂಯುಕ್ತಃ ತದ್ವಾನ್ ಮೇಧಾವೀಮೇಧಾವಿತ್ವಾದೇವ ಚ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ಛಿನ್ನಃ ಅವಿದ್ಯಾಕೃತಃ ಸಂಶಯಃ ಯಸ್ಯಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಾವಸ್ಥಾನಮೇವ ಪರಂ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಸಾಧನಮ್ , ಅನ್ಯತ್ ಕಿಂಚಿತ್ಇತ್ಯೇವಂ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಚ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ
ದ್ವೇಷ್ಟ್ಯಕುಶಲಂ ಕರ್ಮ
ಕುಶಲೇ ನಾನುಷಜ್ಜತೇ
ತ್ಯಾಗೀ ಸತ್ತ್ವಸಮಾವಿಷ್ಟೋ
ಮೇಧಾವೀ ಚ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ॥ ೧೦ ॥
ದ್ವೇಷ್ಟಿ ಅಕುಶಲಮ್ ಅಶೋಭನಂ ಕಾಮ್ಯಂ ಕರ್ಮ, ಶರೀರಾರಂಭದ್ವಾರೇಣ ಸಂಸಾರಕಾರಣಮ್ , ‘ಕಿಮನೇನ ? ’ ಇತ್ಯೇವಮ್ಕುಶಲೇ ಶೋಭನೇ ನಿತ್ಯೇ ಕರ್ಮಣಿ ಸತ್ತ್ವಶುದ್ಧಿಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿತನ್ನಿಷ್ಠಾಹೇತುತ್ವೇನಮೋಕ್ಷಕಾರಣಮ್ ಇದಮ್ಇತ್ಯೇವಂ ಅನುಷಜ್ಜತೇ ಅನುಷಂಗಂ ಪ್ರೀತಿಂ ಕರೋತಿ ಇತ್ಯೇತತ್ಕಃ ಪುನಃ ಅಸೌ ? ತ್ಯಾಗೀ ಪೂರ್ವೋಕ್ತೇನ ಸಂಗಫಲತ್ಯಾಗೇನ ತದ್ವಾನ್ ತ್ಯಾಗೀ, ಯಃ ಕರ್ಮಣಿ ಸಂಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ತತ್ಫಲಂ ನಿತ್ಯಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾಯೀ ಸಃ ತ್ಯಾಗೀಕದಾ ಪುನಃ ಅಸೌ ಅಕುಶಲಂ ಕರ್ಮ ದ್ವೇಷ್ಟಿ, ಕುಶಲೇ ಅನುಷಜ್ಜತೇ ಇತಿ, ಉಚ್ಯತೇಸತ್ತ್ವಸಮಾವಿಷ್ಟಃ ಯದಾ ಸತ್ತ್ವೇನ ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕವಿಜ್ಞಾನಹೇತುನಾ ಸಮಾವಿಷ್ಟಃ ಸಂವ್ಯಾಪ್ತಃ, ಸಂಯುಕ್ತ ಇತ್ಯೇತತ್ಅತ ಏವ ಮೇಧಾವೀ ಮೇಧಯಾ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಲಕ್ಷಣಯಾ ಪ್ರಜ್ಞಯಾ ಸಂಯುಕ್ತಃ ತದ್ವಾನ್ ಮೇಧಾವೀಮೇಧಾವಿತ್ವಾದೇವ ಚ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ ಛಿನ್ನಃ ಅವಿದ್ಯಾಕೃತಃ ಸಂಶಯಃ ಯಸ್ಯಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಾವಸ್ಥಾನಮೇವ ಪರಂ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಸಾಧನಮ್ , ಅನ್ಯತ್ ಕಿಂಚಿತ್ಇತ್ಯೇವಂ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಚ್ಛಿನ್ನಸಂಶಯಃ

ಕಾಮ್ಯಕರ್ಮಣಿ ತ್ಯಾಜ್ಯತ್ವೇನ ದ್ವೇಷಮ್ ಅಭಿನಯತಿ -

ಕಿಮಿತಿ ।

ಉಭಯತ್ರ  ದ್ವೇಷಂ ಪ್ರೀತಿಂ ಚ ನ ಕರೋತಿ ಇತಿ ಸಾಮಾನ್ಯೇನ ಉಕ್ತಂ ಕರ್ತಾರಂ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ವಿಶೇಷತಃ ನಿರ್ದಿಶತಿ -

ಕಃ ಪುನರಿತಿ ।

ತ್ಯಾಗೀ ಇತಿ ಉಕ್ತಂ ತ್ಯಾಗಿನಮ್ ಅಭಿವ್ಯನಕ್ತಿ -

ಪೂರ್ವೋಕ್ತೇನೇತಿ ।

ಕರ್ಮಣಿ ಸಂಗಸ್ಯ ತತ್ಫಲಸ್ಯ ಚ ತ್ಯಾಗೇನ ಇತಿ ಯಾವತ್ ।

ಉಕ್ತಮೇವ ತ್ಯಾಗಿನಂ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಯಃ ಕರ್ಮಣಿ ಇತಿ ।

ತತ್ಫಲಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ಕಾಮ್ಯೇ ನಿಷಿದ್ಧೇ ಚ ಕರ್ಮಣಿ ಬಂಧಹೇತುಃ ಇತಿ ನ ದ್ವೇಷ್ಟಿ, ನಿತ್ಯೇ ನೈಮಿತ್ತಿಕೇ ಚ ಮೋಕ್ಷಹೇತುಃ ಇತಿ ನ ಪ್ರೀಯತೇ ।

ತತ್ರ ಕಾಲವಿಶೇಷಂ ಪೃಚ್ಛತಿ -

ಕದೇತಿ ।

ನಿತ್ಯಾದಿಕರ್ಮಣಾ ಫಲಾಭಿಸಂಧಿವರ್ಜಿತೇನ ಕ್ಷಪಿತಕಲ್ಮಷಸ್ಯ ಸತ್ತ್ವಂ - ಯಥಾರ್ಥಗ್ರಹಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಮ್ ಉದ್ಬುಧ್ಯತೇ, ತೇನ ಸಮಾವೇಶದಶಾಯಾಮ್ ಉಕ್ತಪ್ರೀತಿದ್ವೇಷಯೋಃ ಅಭಾವಃ ಭವತಿ ಇತ್ಯಾಹ -

ಉಚ್ಯತೇ ಇತಿ ।

ಅತ ಏವೇತಿ -

ಸಮುದ್ಬುದ್ಧಯಥಾರ್ಯಗ್ರಹಣಸಮರ್ಥಸಮಾವಿಷ್ಟತ್ವಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಛಿನ್ನಸಂಶಯತ್ವಮೇವ ವಿಶದಯತಿ -

ಆತ್ಮೇತಿ ।

ಪರಂ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಂ ತಸ್ಯ ಚ ಸಾಧನಂ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಮೇವ ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।