கேவலமேவ ஆத்மாநம் கர்தாரம் பஶ்யந் து³ர்மதி: இத்யத்ர ஆத்மவிஶேஷணஸமர்பககேவலஶப்³த³ஸாமர்த்²யாத் ஆத்மந: விஶிஷ்டஸ்ய கர்த்ருத்வம் இதி ஶங்கதே -
நந்விதி ।
ஆத்மந: வைஶிஷ்ட்யாயோகா³த் ந விஶிஷ்டஸ்யாபி கர்த்ருத்வம் இதி தூ³ஷயதி-
நைஷ தோ³ஷ இதி ।
அவிக்ரியஸ்வாபா⁴வ்யே(அ)பி கத²ம் ஆத்மந: அஸம்ஹதத்வம் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
விக்ரியேதி ।
அதி⁴ஷ்டா²நாதி³பி⁴: ஆத்மந: ஸம்ஹநநே(அ)பி ந கர்த்ருத்வம் அவிக்ரியஸ்ய க்ரியாந்வயவ்யாகா⁴தாத் இத்யாஹ-
ஸம்ஹத்யேதி ।
ஸம்ஹதத்வாநுபபத்திம் வ்யக்தீகரோதி -
ந த்விதி ।
அஸம்ஹதத்வே ப²லிதம் ஆஹ -
இதி நேதி ।
கத²ம் தர்ஹி கேவலத்வம் ஆத்மநி கேவலஶப்³தா³த் உக்தம் ? ததா³ஹ -
அத இதி ।
அகர்த்ருத்வம் ஆத்மந: அப்⁴யுபபந்நம், ந அஸ்ய அவிக்ரியத்வம் உபைதி இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
அவிக்ரியத்வம் சேதி ।
தத்ர ஸ்ம்ருதிவாக்யாநி உதா³ஹரதி -
அவிகார்யோ(அ)யமிதி ।
‘நாயம் ஹந்தி ந ஹந்யதே’ (ப⁴. கீ³. 2-19) இத்யாதி³வாக்யம் ஆதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।
உக்தவாக்யாநாம் ஆத்மாவிக்ரியத்வே தாத்பர்யம் ஸூசயதி -
அஸக்ருதி³தி ।
‘நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் ஶாந்தம் இத்யாதி³வாக்யம் ஶ்ருதௌ ஆதி³ஶப்³தா³ர்த²: । யாநி வாக்யாநி தை: ஆத்மந: அவிக்ரியத்வம் த³ர்ஶிதம் இதி யோஜநா ।
ந்யாயதஶ்ச தத் த³ர்ஶிதம் இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ந்யாயமேவ த³ர்ஶயதி -
நிரவயவமிதி ।
ந தாவத் ஆத்மா ஸ்வத: விக்ரியதே நிரவயவத்வாத் ஆகாஶவத் , நாபி பரத: அஸங்க³ஸ்ய அகார்யஸ்ய பராதீ⁴நத்வாயோகா³த் இத்யர்த²: ।
கிம் ச ஆத்மந: ஸ்வநிஷ்டா² வா விக்ரியா ? அதி⁴ஷ்டா²நாதி³நிஷ்டா² வா ? ந ஆத்³ய: । ஸ்வநிஷ்ட²விக்ரியாநுபபத்தே: ஆத்மந: த³ர்ஶிதத்வாத் இதி ஆஶயேந ஆஹ -
விக்ரியாவத்த்வேதி ।
ஸா ச அயுக்தா இதி உக்தம் இதி ஶேஷ: ।
த்³விதீயம் தூ³ஷயதி -
நேத்யாதி³நா ।
அதி⁴ஷ்டா²நாதி³க்ருதமபி கர்ம தத்³யோகா³த் ஆத்மநி ஆக³ச்ச²தி இதி ஆஶங்க்ய, ததா³க³மநம் வாஸ்தவம் ஆவித்³யம் வா இதி விகல்ப்ய ஆத்³யம் தூ³ஷயதி -
நஹீதி ।
த்³விதீயம் நிரஸ்யதி -
யத்த்விதி ।
ஆத்மநி அவித்³யாப்ராபிதம் கர்ம ந ஆத்மீயம் இதி ஏதத் த்³ருஷ்டாந்தாப்⁴யாம் உபபாத³யதி -
யதே²த்யாதி³நா ।
ஆத்மந: அவிக்ரியத்வேந கர்த்ருத்வாபா⁴வே ப²லிதம் ஆஹ -
தஸ்மாதி³தி ।
நநு ப்ராகே³வ ஆத்மந: அவிக்ரியத்வம் ப்ரதிபாதி³தம் । தத் இஹ கஸ்மாத் உச்யதே ? தத்ர ஆஹ -
நாயமிதி ।
ஶாஸ்த்ராதௌ³ ப்ரதிஜ்ஞாதம் ஹேதுபூர்வகம் ஸங்க்ஷிப்ய உக்த்வா மத்⁴யே தத்ர தத்ர ப்ரஸங்க³ம் க்ருத்வா ப்ரஸாரிதாம் கர்மாதி⁴காரநிவ்ருத்திம் இஹ உபஸம்ஹரதி இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
ப்ரதிஜ்ஞாதஸ்ய ஹேதுநா உபபாதி³தஸ்ய அந்தே நிக³மநம் கிமர்த²ம் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ-
ஶாஸ்த்ரார்தே²தி ।
கர்மாதி⁴காரோ விது³ஷ: ந, இதி ஸ்தி²தே, தஸ்ய தே³ஹாபி⁴மாநாபா⁴வே ஸதி, அவித்³யோத்த²ஸர்வகர்மத்யாக³ஸித்³தே⁴: அநிஷ்டம் இஷ்டம் மிஶ்ரம் சேதி த்ரிவித⁴ம் கர்மப²லம் ஸம்ந்யாஸிநாம் ந, இதி ப்ராகு³க்தம் யுக்தமேவ, இதி பரமப்ரக்ருதம் உபஸம்ஹரதி -
ஏவம் சேதி ।
யே புந: அவித்³வாஸம்: தே³ஹாபி⁴மாநிந:, தேஷாம் த்ரிவித⁴ம் கர்மப²லம் ஸம்ப⁴வத்யேவ, இதி ஹேதுவசநஸித்³த⁴ம் அர்த²ம் நிக³மயதி -
தத்³விபர்யயாச்ச இதி ।
அதி⁴ஷ்டா²நாதி³க்ருதம் கர்ம ந ஆத்மக்ருதம் , அவிது³ஷாமேவ கர்மாதி⁴கார:, தே³ஹாபி⁴மாநித்வேந தத்த்யாகா³யோகா³த் , தே³ஹாபி⁴மாநாபா⁴வாத்து விது³ஷாம் கர்மாதி⁴காரநிவ்ருத்தி:, இதி உபஸம்ஹ்ருதம் அர்த²ம் ஸங்க்ஷிப்ய ஆஹ -
இத்யேஷ இதி ।
உக்தஶ்ச கீ³தார்த²: வேதா³ர்த²த்வாத் உபாதே³ய: இத்யாஹ -
ஸ ஏஷ இதி ।
கத²ம் அயம் அர்த²: வேதா³ர்தோ²(அ)பி ப்ரதிபத்தும் ஶக்யதே ? தத்ர ஆஹ -
நிபுணேதி ।
பா⁴ஷ்யக்ருதா மாநயுக்திப்⁴யாம் விப⁴ஜ்ய அநுக்தத்வாத் ந அஸ்ய அர்த²ஸ்ய உபாதே³யத்வம் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
தத்ரேதி
॥ 17 ॥