ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಅಷ್ಟಾದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಪೂರ್ವಪೃಷ್ಠಮ್      ಉತ್ತರಪೃಷ್ಠಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶಮೋ ದಮಸ್ತಪಃ ಶೌಚಂ
ಕ್ಷಾಂತಿರಾರ್ಜವಮೇವ ಚ ।
ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಾಸ್ತಿಕ್ಯಂ
ಬ್ರಹ್ಮಕರ್ಮ ಸ್ವಭಾವಜಮ್ ॥ ೪೨ ॥
ಶಮಃ ದಮಶ್ಚ ಯಥಾವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾರ್ಥೌ, ತಪಃ ಯಥೋಕ್ತಂ ಶಾರೀರಾದಿ, ಶೌಚಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್ , ಕ್ಷಾಂತಿಃ ಕ್ಷಮಾ, ಆರ್ಜವಮ್ ಋಜುತಾ ಏವ ಚ ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನಮ್ , ಆಸ್ತಿಕ್ಯಮ್ ಆಸ್ತಿಕಭಾವಃ ಶ್ರದ್ದಧಾನತಾ ಆಗಮಾರ್ಥೇಷು, ಬ್ರಹ್ಮಕರ್ಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತೇಃ ಕರ್ಮ ಸ್ವಭಾವಜಮ್ — ಯತ್ ಉಕ್ತಂ ಸ್ವಭಾವಪ್ರಭವೈರ್ಗುಣೈಃ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಾನಿ ಇತಿ ತದೇವೋಕ್ತಂ ಸ್ವಭಾವಜಮ್ ಇತಿ ॥ ೪೨ ॥
ಶಮೋ ದಮಸ್ತಪಃ ಶೌಚಂ
ಕ್ಷಾಂತಿರಾರ್ಜವಮೇವ ಚ ।
ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಾಸ್ತಿಕ್ಯಂ
ಬ್ರಹ್ಮಕರ್ಮ ಸ್ವಭಾವಜಮ್ ॥ ೪೨ ॥
ಶಮಃ ದಮಶ್ಚ ಯಥಾವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾರ್ಥೌ, ತಪಃ ಯಥೋಕ್ತಂ ಶಾರೀರಾದಿ, ಶೌಚಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್ , ಕ್ಷಾಂತಿಃ ಕ್ಷಮಾ, ಆರ್ಜವಮ್ ಋಜುತಾ ಏವ ಚ ಜ್ಞಾನಂ ವಿಜ್ಞಾನಮ್ , ಆಸ್ತಿಕ್ಯಮ್ ಆಸ್ತಿಕಭಾವಃ ಶ್ರದ್ದಧಾನತಾ ಆಗಮಾರ್ಥೇಷು, ಬ್ರಹ್ಮಕರ್ಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತೇಃ ಕರ್ಮ ಸ್ವಭಾವಜಮ್ — ಯತ್ ಉಕ್ತಂ ಸ್ವಭಾವಪ್ರಭವೈರ್ಗುಣೈಃ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಾನಿ ಇತಿ ತದೇವೋಕ್ತಂ ಸ್ವಭಾವಜಮ್ ಇತಿ ॥ ೪೨ ॥

‘ಅಂತಃಕರಣೋಪಶಮಃ - ಶಮಃ', ದಮಃ - ಬಾಹ್ಯಕರಣೋಪರತಿಃ ಇತ್ಯಕ್ತಂ ಸ್ಮಾರಯತಿ-

ಯಥೇತಿ ।

ತ್ರಿವಿಧಂ ತಪಃ ಸಪ್ತದಶೇ ದರ್ಶಿತಮ್ ಇತ್ಯಾಹ - ತಪ ಇತಿ ।

ಶೌಚಮಪಿ ಬಾಹ್ಯಾಂತರಭೇದೇನ ಪ್ರಾಗೇವ ಉಕ್ತಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಶೌಚಮಿತಿ ।

ಕ್ಷಮಾ ನಾಮ ಆಕ್ರುಷ್ಟಸ್ಯ ತಾಡಿತಸ್ಯ ವಾ ಮನಸಿ ವಿಕಾರರಾಹಿತ್ಯಮ್ । ಜ್ಞಾನಂ - ಶಾಸ್ತ್ರೀಯಪದಾರ್ಥಜ್ಞಾನಮ್ । ವಿಜ್ಞಾನಂ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಸ್ಯ ಸ್ವಾನುಭವಾಯತ್ತತ್ವಾಪಾದನಮ್ ।

ತ್ರಿಧಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ಸ್ವಭಾವಶಬ್ದಾರ್ಥಮ್ ಉಪೇತ್ಯ ಆಹ -

ಯದುಕ್ತಮಿತಿ

॥ ೪೨ ॥