ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಸಹಜಂ ಕರ್ಮ ಕೌಂತೇಯ
ಸದೋಷಮಪಿ ತ್ಯಜೇತ್
ಸರ್ವಾರಂಭಾ ಹಿ ದೋಷೇಣ
ಧೂಮೇನಾಗ್ನಿರಿವಾವೃತಾಃ ॥ ೪೮ ॥
ಕಿಂಚ, ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ಇತಿ ದ್ವ್ಯಣುಕಾದೇಃ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಕಾರಣಸತ್ತಾಸಂಬಂಧಮ್ ಆಹುಃಪ್ರಾಕ್ ಉತ್ಪತ್ತೇಶ್ಚ ಅಸತ್ , ಪಶ್ಚಾತ್ ಕಾರಣವ್ಯಾಪಾರಮ್ ಅಪೇಕ್ಷ್ಯ ಸ್ವಕಾರಣೈಃ ಪರಮಾಣುಭಿಃ ಸತ್ತಯಾ ಸಮವಾಯಲಕ್ಷಣೇನ ಸಂಬಂಧೇನ ಸಂಬಧ್ಯತೇಸಂಬದ್ಧಂ ಸತ್ ಕಾರಣಸಮವೇತಂ ಸತ್ ಭವತಿತತ್ರ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಕಥಮ್ ಅಸತಃ ಸ್ವಂ ಕಾರಣಂ ಭವೇತ್ ಸಂಬಂಧೋ ವಾ ಕೇನಚಿತ್ ಸ್ಯಾತ್ ? ಹಿ ವಂಧ್ಯಾಪುತ್ರಸ್ಯ ಸ್ವಂ ಕಾರಣಂ ಸಂಬಂಧೋ ವಾ ಕೇನಚಿತ್ ಪ್ರಮಾಣತಃ ಕಲ್ಪಯಿತುಂ ಶಕ್ಯತೇ
ಸಹಜಂ ಕರ್ಮ ಕೌಂತೇಯ
ಸದೋಷಮಪಿ ತ್ಯಜೇತ್
ಸರ್ವಾರಂಭಾ ಹಿ ದೋಷೇಣ
ಧೂಮೇನಾಗ್ನಿರಿವಾವೃತಾಃ ॥ ೪೮ ॥
ಕಿಂಚ, ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ಇತಿ ದ್ವ್ಯಣುಕಾದೇಃ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಕಾರಣಸತ್ತಾಸಂಬಂಧಮ್ ಆಹುಃಪ್ರಾಕ್ ಉತ್ಪತ್ತೇಶ್ಚ ಅಸತ್ , ಪಶ್ಚಾತ್ ಕಾರಣವ್ಯಾಪಾರಮ್ ಅಪೇಕ್ಷ್ಯ ಸ್ವಕಾರಣೈಃ ಪರಮಾಣುಭಿಃ ಸತ್ತಯಾ ಸಮವಾಯಲಕ್ಷಣೇನ ಸಂಬಂಧೇನ ಸಂಬಧ್ಯತೇಸಂಬದ್ಧಂ ಸತ್ ಕಾರಣಸಮವೇತಂ ಸತ್ ಭವತಿತತ್ರ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಕಥಮ್ ಅಸತಃ ಸ್ವಂ ಕಾರಣಂ ಭವೇತ್ ಸಂಬಂಧೋ ವಾ ಕೇನಚಿತ್ ಸ್ಯಾತ್ ? ಹಿ ವಂಧ್ಯಾಪುತ್ರಸ್ಯ ಸ್ವಂ ಕಾರಣಂ ಸಂಬಂಧೋ ವಾ ಕೇನಚಿತ್ ಪ್ರಮಾಣತಃ ಕಲ್ಪಯಿತುಂ ಶಕ್ಯತೇ

ಇತಶ್ಚ ಅಸತ್ಕಾರ್ಯವಾದಃ ನ ಯುಕ್ತಿಮಾನ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ತದೇವ ಹೇತ್ವಂತರಂ ಸ್ಫೋರಯಿತುಂ ಪರಮತಮ್ ಅನುವದತಿ -

ಉತ್ಪದ್ಯತ ಇತೀತಿ ।

ಪರಕೀಯಂ ವಚನಮೇವ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ಪ್ರಾಗಿತಿ ।

ಸಂಬದ್ಧಂ ಸತ್ ಇತಿ ಅನೇನ ಕಾರಣಸಂಬಂಧೇ ಸತಿ ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ತಾಸಂಬಂಧಃ ಭವತಿ ಇತಿ ಉಕ್ತಮ್ ।

ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ -

ಕಾರಣೇತಿ ।

ಪರಮತಮೇವ ಅನುಭಾಷ್ಯ ದೂಷಯತಿ -

ತತ್ರೇತಿ ।

ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಅಸತೋಽಪಿ ಕಾರಣಂ ಸಂಭವತಿ ।

ತಸ್ಯ ಚ ಕಾರ್ಯೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ಸಿದ್ಧ್ಯತಿ ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ನ ಹೀತಿ ।

ಅಸತ್ತ್ವಾದೇವ ಅಸತಃ ಸಂಬಂಧಾಭಾವೇ ಕರಣಸ್ಯ ಸತೋಽಪಿ ನ ತೇನ ಸಂಬಂಧಃ ಅನುಮಾತುಂ ಶಕ್ಯತೇ ; ಸದಸತೋಃ ಸಂಬಂಧಾಭಾವಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।