ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಸಹಜಂ ಕರ್ಮ ಕೌಂತೇಯ
ಸದೋಷಮಪಿ ತ್ಯಜೇತ್
ಸರ್ವಾರಂಭಾ ಹಿ ದೋಷೇಣ
ಧೂಮೇನಾಗ್ನಿರಿವಾವೃತಾಃ ॥ ೪೮ ॥
ನನು ನೈವಂ ವೈಶೇಷಿಕೈಃ ಅಭಾವಸ್ಯ ಸಂಬಂಧಃ ಕಲ್ಪ್ಯತೇದ್ವ್ಯಣುಕಾದೀನಾಂ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸ್ವಕಾರಣಸಮವಾಯಲಕ್ಷಣಃ ಸಂಬಂಧಃ ಸತಾಮೇವ ಉಚ್ಯತೇ ಇತಿ ; ಸಂಬಂಧಾತ್ ಪ್ರಾಕ್ ಸತ್ತ್ವಾನಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ ಹಿ ವೈಶೇಷಿಕೈಃ ಕುಲಾಲದಂಡಚಕ್ರಾದಿವ್ಯಾಪಾರಾತ್ ಪ್ರಾಕ್ ಘಟಾದೀನಾಮ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಮ್ ಇಷ್ಯತೇ ಮೃದ ಏವ ಘಟಾದ್ಯಾಕಾರಪ್ರಾಪ್ತಿಮ್ ಇಚ್ಛಂತಿತತಶ್ಚ ಅಸತ ಏವ ಸಂಬಂಧಃ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯಾತ್ ಇಷ್ಟೋ ಭವತಿ
ಸಹಜಂ ಕರ್ಮ ಕೌಂತೇಯ
ಸದೋಷಮಪಿ ತ್ಯಜೇತ್
ಸರ್ವಾರಂಭಾ ಹಿ ದೋಷೇಣ
ಧೂಮೇನಾಗ್ನಿರಿವಾವೃತಾಃ ॥ ೪೮ ॥
ನನು ನೈವಂ ವೈಶೇಷಿಕೈಃ ಅಭಾವಸ್ಯ ಸಂಬಂಧಃ ಕಲ್ಪ್ಯತೇದ್ವ್ಯಣುಕಾದೀನಾಂ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸ್ವಕಾರಣಸಮವಾಯಲಕ್ಷಣಃ ಸಂಬಂಧಃ ಸತಾಮೇವ ಉಚ್ಯತೇ ಇತಿ ; ಸಂಬಂಧಾತ್ ಪ್ರಾಕ್ ಸತ್ತ್ವಾನಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ ಹಿ ವೈಶೇಷಿಕೈಃ ಕುಲಾಲದಂಡಚಕ್ರಾದಿವ್ಯಾಪಾರಾತ್ ಪ್ರಾಕ್ ಘಟಾದೀನಾಮ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಮ್ ಇಷ್ಯತೇ ಮೃದ ಏವ ಘಟಾದ್ಯಾಕಾರಪ್ರಾಪ್ತಿಮ್ ಇಚ್ಛಂತಿತತಶ್ಚ ಅಸತ ಏವ ಸಂಬಂಧಃ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯಾತ್ ಇಷ್ಟೋ ಭವತಿ

ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಅತ್ಯಂತಾಸತ್ತ್ವಾನಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ ಕಾರಣಸಂಬಂಧಃ ಸ್ಯಾತ್ ಇತಿ ಶಂಕತೇ -

ನನ್ವಿತಿ ।

ಸತಾಮೇವ ದ್ವ್ಯಣುಕಾದೀನಾಂ ಕಾರಣಸಂಬಂಧಂ ಶಂಕಿತಂ ದೂಷಯತಿ -

ನ ಸಂಬಂಧಾದಿತಿ ।

ಅನಭ್ಯುಪಗಮಮೇವ ವಿಶದಯತಿ -

ನಹೀತಿ ।

ಸದೇವ ಕಾರಣಂ ಕಾರ್ಯಾಕಾರಮ್ ಆಪದ್ಯ ಕಾರ್ಯವ್ಯವಹಾರಂ ನಿರ್ವಹತಿ ಇತಿ ಅಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ ನಾಸ್ತಿ ಸಂಬಂಧಾನುಪಪತ್ತಿಃ ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಅಪರಾದ್ವಾಂತಾತ್ ಮೈವಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ನ ಚೇತಿ ।

ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಕಾರಣಸಂಬಂಧಾತ್ ಪೂರ್ವಂ ಸತ್ತ್ವಾಭಾವೇ ಪರಿಶೇಷಸಿದ್ಧಮ್ ಅರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ತತಶ್ಚೇತಿ ।

ತತ್ರ ಚ ಅನುಪಪತ್ತಿಃ ಉಕ್ತಾ ಇತಿ ಶೇಷಃ ।