శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
సహజం కర్మ కౌన్తేయ
సదోషమపి త్యజేత్
సర్వారమ్భా హి దోషేణ
ధూమేనాగ్నిరివావృతాః ॥ ౪౮ ॥
కిఞ్చ, ఉత్పద్యతే ఇతి ద్వ్యణుకాదేః ద్రవ్యస్య స్వకారణసత్తాసమ్బన్ధమ్ ఆహుఃప్రాక్ ఉత్పత్తేశ్చ అసత్ , పశ్చాత్ కారణవ్యాపారమ్ అపేక్ష్య స్వకారణైః పరమాణుభిః సత్తయా సమవాయలక్షణేన సమ్బన్ధేన సమ్బధ్యతేసమ్బద్ధం సత్ కారణసమవేతం సత్ భవతితత్ర వక్తవ్యం కథమ్ అసతః స్వం కారణం భవేత్ సమ్బన్ధో వా కేనచిత్ స్యాత్ ? హి వన్ధ్యాపుత్రస్య స్వం కారణం సమ్బన్ధో వా కేనచిత్ ప్రమాణతః కల్పయితుం శక్యతే
సహజం కర్మ కౌన్తేయ
సదోషమపి త్యజేత్
సర్వారమ్భా హి దోషేణ
ధూమేనాగ్నిరివావృతాః ॥ ౪౮ ॥
కిఞ్చ, ఉత్పద్యతే ఇతి ద్వ్యణుకాదేః ద్రవ్యస్య స్వకారణసత్తాసమ్బన్ధమ్ ఆహుఃప్రాక్ ఉత్పత్తేశ్చ అసత్ , పశ్చాత్ కారణవ్యాపారమ్ అపేక్ష్య స్వకారణైః పరమాణుభిః సత్తయా సమవాయలక్షణేన సమ్బన్ధేన సమ్బధ్యతేసమ్బద్ధం సత్ కారణసమవేతం సత్ భవతితత్ర వక్తవ్యం కథమ్ అసతః స్వం కారణం భవేత్ సమ్బన్ధో వా కేనచిత్ స్యాత్ ? హి వన్ధ్యాపుత్రస్య స్వం కారణం సమ్బన్ధో వా కేనచిత్ ప్రమాణతః కల్పయితుం శక్యతే

ఇతశ్చ అసత్కార్యవాదః న యుక్తిమాన్ ఇత్యాహ -

కిఞ్చేతి ।

తదేవ హేత్వన్తరం స్ఫోరయితుం పరమతమ్ అనువదతి -

ఉత్పద్యత ఇతీతి ।

పరకీయం వచనమేవ వ్యాచష్టే -

ప్రాగితి ।

సమ్బద్ధం సత్ ఇతి అనేన కారణసమ్బన్ధే సతి కార్యస్య సత్తాసమ్బన్ధః భవతి ఇతి ఉక్తమ్ ।

తదేవ స్ఫుటయతి -

కారణేతి ।

పరమతమేవ అనుభాష్య దూషయతి -

తత్రేతి ।

కార్యస్య అసతోఽపి కారణం సమ్భవతి ।

తస్య చ కార్యేణ సమ్బన్ధః సిద్ధ్యతి ఇతి ఆశఙ్క్య ఆహ -

న హీతి ।

అసత్త్వాదేవ అసతః సమ్బన్ధాభావే కరణస్య సతోఽపి న తేన సమ్బన్ధః అనుమాతుం శక్యతే ; సదసతోః సమ్బన్ధాభావాత్ ఇత్యర్థః ।