శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
సిద్ధిం ప్రాప్తో యథా బ్రహ్మ తథాప్నోతి నిబోధ మే
సమాసేనైవ కౌన్తేయ నిష్ఠా జ్ఞానస్య యా పరా ॥ ౫౦ ॥
నను విషయాకారం జ్ఞానమ్ జ్ఞానవిషయః, నాపి ఆకారవాన్ ఆత్మా ఇష్యతే క్వచిత్నను ఆదిత్యవర్ణమ్’ (శ్వే. ఉ. ౩ । ౮) భారూపః’ (ఛా. ఉ. ౩ । ౧౪ । ౨) స్వయఞ్జ్యోతిః’ (బృ. ఉ. ౪ । ౩ । ౯) ఇతి ఆకారవత్త్వమ్ ఆత్మనః శ్రూయతే ; తమోరూపత్వప్రతిషేధార్థత్వాత్ తేషాం వాక్యానామ్ద్రవ్యగుణాద్యాకారప్రతిషేధే ఆత్మనః తమోరూపత్వే ప్రాప్తే తత్ప్రతిషేధార్థాని ఆదిత్యవర్ణమ్’ (శ్వే. ఉ. ౩ । ౮) ఇత్యాదీని వాక్యానిఅరూపమ్’ (క. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౫) ఇతి విశేషతః రూపప్రతిషేధాత్అవిషయత్వాచ్చ సన్దృశే తిష్ఠతి రూపమస్య చక్షుషా పశ్యతి కశ్చనైనమ్’ (శ్వే. ఉ. ౪ । ౨౦) అశబ్దమస్పర్శమ్’ (క. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౫) ఇత్యాదేఃతస్మాత్ ఆత్మాకారం జ్ఞానమ్ ఇతి అనుపపన్నమ్
సిద్ధిం ప్రాప్తో యథా బ్రహ్మ తథాప్నోతి నిబోధ మే
సమాసేనైవ కౌన్తేయ నిష్ఠా జ్ఞానస్య యా పరా ॥ ౫౦ ॥
నను విషయాకారం జ్ఞానమ్ జ్ఞానవిషయః, నాపి ఆకారవాన్ ఆత్మా ఇష్యతే క్వచిత్నను ఆదిత్యవర్ణమ్’ (శ్వే. ఉ. ౩ । ౮) భారూపః’ (ఛా. ఉ. ౩ । ౧౪ । ౨) స్వయఞ్జ్యోతిః’ (బృ. ఉ. ౪ । ౩ । ౯) ఇతి ఆకారవత్త్వమ్ ఆత్మనః శ్రూయతే ; తమోరూపత్వప్రతిషేధార్థత్వాత్ తేషాం వాక్యానామ్ద్రవ్యగుణాద్యాకారప్రతిషేధే ఆత్మనః తమోరూపత్వే ప్రాప్తే తత్ప్రతిషేధార్థాని ఆదిత్యవర్ణమ్’ (శ్వే. ఉ. ౩ । ౮) ఇత్యాదీని వాక్యానిఅరూపమ్’ (క. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౫) ఇతి విశేషతః రూపప్రతిషేధాత్అవిషయత్వాచ్చ సన్దృశే తిష్ఠతి రూపమస్య చక్షుషా పశ్యతి కశ్చనైనమ్’ (శ్వే. ఉ. ౪ । ౨౦) అశబ్దమస్పర్శమ్’ (క. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౫) ఇత్యాదేఃతస్మాత్ ఆత్మాకారం జ్ఞానమ్ ఇతి అనుపపన్నమ్

జ్ఞానస్య విషయాకారత్వాత్ , ఆత్మనశ్చ అవిషయత్వాత్ అనాకారత్వాచ్చ తదాకారజ్ఞానాయోగాత్ , ఆత్మప్రసిద్ధావపి న ఆత్మజ్ఞానప్రసిద్ధిః ఇతి శఙ్కతే -

నన్వితి ।

ఆకారవత్త్వమ్ ఆత్మనః శ్రుతిసిద్ధమ్ ఇతి సిద్ధాన్తీ శఙ్కతే-

నన్వాదిత్యేతి ।

ఉక్తవాక్యానామ్ అన్యార్థత్వదర్శనేన పూర్వవాదీ పరిహరతి -

నేత్యాదినా ।

సఙ్గ్రహవాక్యం ప్రపఞ్చయతి -

ద్రవ్యేతి ।

ఇతశ్చ ఆకారవత్త్వమ్ ఆత్మనః నాస్తి ఇతి ఆహ-

అరూపమితి ।

యత్  ఆత్మనః విషయత్వాభావాత్ తద్విషయం జ్ఞానం న సమ్భవతి  ఇతి ఉక్తం తత్ ఉపపాదయతి-

అవిషయత్వాచ్చేతి ।

ఆత్మనః అవిషయత్వే శ్రుతిమ్ ఉదాహరతి -

నేత్యాదినా ।

సన్దృశే - సమ్యగ్దర్శనవిషయత్వాయ, అస్య - ఆత్మనః, రూపం న తిష్ఠతి ఇత్యర్థః ।

తదేవ కరణాగోచరత్వేన ఉపపాదయతి -

నేతి ।

శబ్దాదిశూన్యత్వాచ్చ ఆత్మా విషయః న భవతి, ఇత్యాహ -

అశబ్దమితి ।

ఆత్మనః విషయత్వాకారవత్త్వయోః అభావే ఫలితమ్ ఆహ -

తస్మాదితి ।