ఆత్మనః నిరాకారత్వాత్ తస్మిన్ బుద్ధః అప్రవృత్తేః సమ్యగ్జ్ఞానానిష్ఠా న సుసమ్పాద్యా ఇతి మతమ్ ఉపస్థాపయతి -
కేచిత్త్వితి ।
బహిర్ముఖానామ్ అన్తర్ముఖానాం వా బ్రహ్మణి సమ్యక్ జ్ఞాననిష్ఠా దుఃసాధ్యా ఇతి వికల్ప్య ఆద్యమ్ అనూద్య అఙ్గీకరోతి -
సత్యమితి ।
పూర్వపూర్వవిశేషణమ్ ఉత్తరోత్తరవిశేషణే హేతుత్వేన యోజనీయమ్ ।
ద్వితీయం దూషయతి -
తద్విపరీతానామితి ।
అద్వైతనిష్ఠానాం ద్వైతవిషయే సమ్యగ్బుద్ధేః అతిశయేన దుఃసమ్పాద్యత్వే హేతుమ్ ఆహ -
ఆత్మేతి ।
తద్వ్యతిరేకేణ వస్త్వన్తరస్య అసత్త్వం కథమ్ ? ఇతి ఆశఙ్క్య ఆహ -
యథా చ ఇతి ।
అద్వైతమేవ వస్తు, ద్వైతం తు ఆవిద్యకం, న అన్యయా తాత్త్వికమ్ ఇతి ఎతత్ ఎవమేవ యయా స్యాత్ తథా ఉక్తవన్తః వయం తత్ర తత్ర అధ్యాయేషు ఇతి యోజనా ।
అన్తర్నిష్ఠానామ్ అద్వైతదర్శినాం ద్వైతం నాస్తి సద్బుద్ధిః ఇత్యత్ర భగవతోఽపి సంమతిమ్ ఆహ -
ఉక్తఞ్చేతి ।
పరమతం నిరాకృత్య ప్రకృత ఉపసంహరన్ ఆత్మనః నిరాకారత్వే జ్ఞానస్య తదాలమ్బనత్వే కిం కారణమ్ ? ఇతి ఆశఙ్క్య ఆహ -
తస్మాదితి ।
నను ఆత్మా కథఞ్చిత్ సమ్యగ్జ్ఞానక్రియాసాధ్యశ్చేత్ తస్య హేయోపాదేయాన్యతరకోటినివేశాత్ ప్రాప్తం స్వర్గాదివత్ క్రియాసాధ్యత్వేన అప్రసిద్ధత్వమ్ । న, ఇత్యాహ -
నహీతి ।
ఆత్మత్వాదేవ ప్రసిద్ధత్వేన ప్రాప్తత్వాత్ అనాత్మవత్ తస్య హేయోపాదేయత్వయోః అయోగాత్ న క్రియాసాధ్యతా ఇత్యర్థః ।
ఆత్మనశ్చేత్ ఋతే క్రియామ్ అసిద్ధత్వం, తదా సర్వప్రవృత్తీనామ్ అభ్యుదయనిఃశ్రేయసార్థానామ్ ఆత్మార్థత్వాయోగాత్ అర్థినః అభావే స్వార్థత్వమ్ అప్రామాణికం స్యాత్ ఇత్యాహ -
అప్రసిద్ధే హీతి ।
నను ప్రవృత్తీనాం స్వార్థత్వం దేహాదీనామ్ అన్యతమస్య అర్థిత్వేన తాదర్థ్యాత్, ఇతి ఆశఙ్క్య ఘటాదివత్ అచేతనస్య అర్థిత్వాయోగాత్ న ఎవమ్ ఇత్యాహ -
న చేతి ।
నను ప్రవృత్తీనాం ఫలావసాయితయా సుఖదుఃఖయోః అన్యతరార్థత్వాత్ న స్వార్థత్వమ్ ? తత్రాహ -
న చేతి ।
ప్రవృత్తీనాం సుఖదుఃఖార్థత్వేఽపి తయోః స్వార్థత్వాసిద్ధేః అర్థిత్వేన ఆత్మా సిధ్యతి ఇత్యర్థః ।
కిఞ్చ సర్వాపేక్షాన్యాయాత్ ఆత్మావగత్యవసానః సర్వః వ్యవహారః । న చ ఆత్మని అప్రసిద్ధే యజ్ఞాదివ్యవహారస్య తజ్జ్ఞానార్థత్వం, తేన ఆత్మప్రసిద్ధిః ఎష్టవ్యా ఇత్యాహ -
ఆత్మేతి ।
నను ఆత్మా అప్రసిద్ధేఽపి ప్రమాణద్వారా ప్రసిధ్యతి । యత్ సిధ్యతి, తత్ ప్రమాణాదేవ ఇతి న్యాయాత్ । తత్రాహ -
తస్మాదితి ।
మానమేయాదిసర్వవ్యవహారస్య ఆత్మావగత్యత్వోపగమాత్ ప్రాగేవ ప్రమాణప్రవృత్తేః, ఆత్మప్రసిద్ధేః ఎష్టవ్యత్వాత్ ఇత్యర్థః ।
ఆత్మావగతేః ఎవం స్వాభావికత్వే వివేకవతామ్ ఆరోపనివృత్త్యా జ్ఞాననిష్ఠా సుప్రసిద్ధా ఇతి ఉపసంహరతి -
ఇత్యాత్మేతి ।