யத்து நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²போ⁴க³ஸ்ய தத்ப²லபோ⁴க³த்வம் இதி தத் இதா³நீம் அநுவத³தி-
யே த்விதி ।
நித்யாநி அநுஷ்டீ²யமாநாநி ஆயாஸபர்யந்தாநி இதி ஶேஷ: ।
ததா²பி நித்யாநாம் காம்யாநாமிவ ஸ்வரூபாதிரிக்தம் ப²லம் ஆஶங்க்ய வித்⁴யுத்³தே³ஶே தத³ஶ்ரவணாத் , மைவம் இத்யாஹ -
ந த்விதி ।
வித்⁴யுத்³தே³ஶே ப²லாஶ்ருதௌ தத்காமாயா: நிமித்தஸ்ய அபா⁴வாத் ந நித்யாநி விதீ⁴யேரந் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
ஜீவநாதீ³தி ।
ந நித்யாநாம் வித்⁴யஸித்³தி⁴: இதி ஶேஷ: ।
அநுபா⁴ஷிதம் தூ³ஷயதி-
நேத்யாதி³நா ।
ததே³வ விவ்ருண்வந் நிஷேத்⁴யம் அநூத்³ய நஞர்த²ம் ஆஹ-
யது³க்தமிதி ।
அப்ரவ்ருத்தாநாம் இத்யாதி³ஹேதும் ப்ரபஞ்சயதி -
ந ஹீதி ।
கர்மாந்தராரப்³தே⁴(அ)பி தே³ஹே து³ரிதப²லம் நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ம் பு⁴ஜ்யதாம் கா அநுபபத்தி: இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
அந்யதே²தி ।
யத் உக்தம் து³:க²ப²லவிஶேஷாநுபபத்திஶ்ச ஸ்யாத் இதி, தத் உபபாத³யதி -
தஸ்யேதி ।
ஸம்பா⁴விதாநி தாவத் அநந்தாநி ஸஞ்சிதாநி து³ரிதாநி । தாநி ச நாநாது³:க²ப²லாநி । யதி³ தாநி நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸரூபம் து³:க²ம், தந்மாத்ரப²லாநி கல்ப்யேரந் , ததா³ தேஷு ஏவம் கல்ப்யமாநேஷு ஸத்ஸு, நித்யஸ்ய அநுஷ்டி²தஸ்ய ஆயாஸம் ஆஸாத³யத: ய: து³ரதிக்ருத: து³:க²விஶேஷ: ந தத்ப²லம் து³ரிதப²லாநாம் து³:கா²நாம் ப³ஹுத்வாத் , அத: நித்யம் கர்ம யதா²விஶேஷிதம் து³ரிதக்ருதது³:க²விஶேஷப²லகம் இதி அயுக்தம் இத்யர்த²: ।
கிஞ்ச நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²மாத்ரப²லாநி சேத் து³ரிதாநி கல்ப்யந்தே, ததா³ த்³வந்த்³வஶப்³தி³தராகா³தி³பா³த⁴ஸ்ய ரோகா³தி³பா³தா⁴யாஶ்ச து³ரிதநிமித்தத்வாநுபபத்தே:, ஸுக்ருதக்ருதத்வஸ்ய ச அஸம்ப⁴வாத் அநுபபத்திரேவ உதீ³ரிதபா³தா⁴யா: ஸ்யாத் இத்யாஹ -
த்³வந்த்³வேதி ।
இதஶ்ச நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²மேவ து³ரிதப²லம் இதி அயுக்தம் இத்யாஹ -
நித்யேதி ।
து³:க²மிதி ந ஶக்யதே கல்பயிதும் இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । யதி³ ததே³வ தத்ப²லம், ந தர்ஹி ஶிரஸா பாஷாணவஹநாதி³து³:க²ம் து³ரிதக்ருதம், ந ச தத்காரணம் ஸுக்ருதம், து³:க²ஸ்ய அதத்கார்யத்வத் , அத: தத் ஆகஸ்மிகம் ஸ்யாத் இத்யர்த²: ।
நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ம் உபாத்தது³ரிதப²லம் இதி ஏதத் அப்ரக்ருதத்வாச்ச அயுக்தம் வக்தும் இதி ஆஹ -
அப்ரக்ருதம் சேதி ।
ததே³வ ப்ரபஞ்சயிதும் ப்ருச்ச²தி -
கத²மிதி ।
தத்ர ஆதௌ³ ப்ரக்ருதம் ஆஹ -
அப்ரஸூதேதி ।
ததா²பி கத²ம் அஸ்மாகம் அப்ரக்ருதவாதி³த்வம் ? தத்ர அாஹ -
தத்ரேதி ।
ப்ரஸூதப²லத்வம் அப்ரஸூதப²லத்வம் இதி ப்ராசீநது³ரிதக³தவிஶேஷாநுபக³மாத் அவிஶேஷேண ஸர்வஸ்யைவ தஸ்ய ப்ரஸூதப²லத்வாத் நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ப²லத்வஸம்ப⁴வாத் ந அப்ராக்ருதவாதி³தா இதி ஶங்கதே -
அதே²தி ।
பூர்வோபாத்தது³ரிதஸ்ய அவிஶேஷேண ஆரப்³த⁴ப²லத்வே விஶேஷணாநர்த²க்யம் இதி பரிஹரதி -
தத: இதி ।
து³ரிதமாத்ரஸ்ய ஆரப்³த⁴ப²லத்வேந அநாரப்³த⁴ப²லஸ்ய தஸ்ய உக்தப²லவிஶேஷவத்த்வாநுபபத்தே: இத்யர்த²: ।
பூர்வோபாத்தது³ரிதம் ஆரப்³த⁴ப²லம் சேத் , போ⁴கே³நைவ தத்க்ஷயஸம்ப⁴வாத் தந்நிவ்ருத்த்யர்த²ம் நித்யம் கர்ம ந விதா⁴தவ்யம் இதி தோ³ஷாந்தரம் ஆஹ -
நித்யேதி ।
இதஶ்ச நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ம் ந உபாத்தது³ரிதப²லம் இத்யாஹ -
கிஞ்சேதி ।
ததே³வ ஸ்போ²ரயதி-
ஶ்ருதஸ்யேதி ।
யதா² வ்யாயாமக³மநாதி³க்ருதம் து³:க²ம் ந அந்யஸ்ய து³ரிதஸ்ய இஷ்யதே, தத்ப²லத்வஸம்ப⁴வாத் , ததா² நித்யஸ்யாபி ஶ்ருத்யுக்தஸ்ய அநுஷ்டி²தஸ்ய ஆயாஸபர்யந்தஸ்ய ப²லாந்தராநுபக³மாத் , அநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²மேவ சேத் ப²லம், தர்ஹி தஸ்மாதே³வ தத்³த³ர்ஶநாத் தஸ்ய ந து³ரிதப²லத்வம் கல்ப்யம், நித்யப²லத்வஸம்ப⁴வாத் இத்யர்த²: ।
து³:க²ப²லத்வே நித்யாநாம் அநநுஷ்டா²நமேவ ஶ்ரேய: ஸ்யாத் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
ஜீவநாதி³தி ।
நித்யாநாம் து³ரிதப²லத்வாநுபபத்தௌ ஹேத்வந்தரம் ஆஹ -
ப்ராயஶ்சித்தவதி³தி ।
த்³ருஷ்டாந்தம் ப்ரபஞ்சயதி -
யஸ்மிந்நிதி ।
ததா² ஜீவநாதி³நிமித்தே விஹிதாநாம் நித்யாநாம் து³ரிதப²லத்வாஸித்³தி⁴: இதி ஶேஷ: । ஸத்யம் ப்ராயஶ்சித்தம் ந நிமித்தஸ்ய பாபஸ்ய ப²லம் ।
கிந்து தத³நுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ம் தஸ்ய பாபஸ்ய ப²லம் இதி ஶங்கதே -
அதே²தி ।
ப்ராயஶ்சித்தாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ஸ்ய நிமித்தபூ⁴தபாபப²லத்வே, ஜீவநாதி³நிமித்தநித்யாத்³யநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²மபி ஜீவநாதே³ரேவ ப²லம் ஸ்யாத் , ந உபாத்தது³ரிதஸ்ய, இதி பரிஹரதி -
ஜீவநாதீ³தி ।
ப்ராயஶ்சித்தது³:க²ஸ்ய தந்நிமித்தபாபப²லத்வவத் ஜீவநாதி³நிமித்தகர்மக்ருதமபி து³:க²ம் ஜீவநாதி³ப²லம் இதி அத்ர ஹேதும் ஆஹ -
நித்யேதி ।
இதஶ்ச நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²மேவ உபாத்தது³ரிதப²லம் இதி அஶக்யம் வக்தும் இதி ஆஹ -
கிஞ்சேதி ।
காம்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²மபி து³ரிதப²லம் இதி உபக³மாத் ப்ரஸங்க³ஸ்ய இஷ்டத்வம் ஆஶங்க்ய ஆஹ -
ததா²சேதி ।
விஹிதாநி தாவத் நித்யாநி । ந ச தேஷு ப²லம் ஶ்ருதம் । ந ச விநா ப²லம் விதி⁴: । தேந து³ரிதநிப³ர்ஹணார்தா²நி நித்யாநி, இதி அர்தா²பத்த்யா கல்ப்யதே । ந ச ஸா யுக்தா । காம்யாநுஷ்டா²நாத³பி து³ரிதநிவ்ருத்திஸம்ப⁴வாத் இத்யர்த²: ।
கிஞ்ச நித்யாநி அநுஷ்டா²நாயாஸாதிரிக்தப²லாநி, விஹிதத்வாத் , காம்யவத் , இதி அநுமாநாத் ந தேஷாம் து³ரிதநிவ்ருத்த்யர்த²தா இதி ஆஹ -
ஏவமிதி ।
காம்யாதி³கர்ம த்³ருஷ்டாந்தயிதும் ஏவம் இத்யுக்தம் । ஸ்வோக்திவ்யாகா⁴தாச்ச நித்யாநுஷ்டா²நாத் து³ரிதப²லபோ⁴கோ³க்தி: அயுக்தா இத்யாஹ -
விரோதா⁴ச்சேதி ।
ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -
விருத்³த⁴ம் சேதி ।
இத³ம்ஶப்³தா³ர்த²மேவ விஶத³யதி -
நித்யேதி ।
அந்யஸ்ய கர்மண: து³ரிதஸ்ய இதி யாவத் ।
ஸ ஏவேதி ।
யத³நந்தரம் யத் ப⁴வதி, தத் தஸ்ய கார்யம் இதி நியமாத் இத்யர்த²: ।
இதஶ்ச நித்யாநுஷ்டா²நே து³ரிதப²லபோ⁴க³: ந ஸித்⁴யதி இதி ஆஹ -
கிஞ்சேதி ।
காம்யாநுஷ்டா²நஸ்ய நித்யாநுஷ்டா²நஸ்ய ச யௌக³பத்³யாத் நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:கே²ந து³ரிதப²லபோ⁴க³வத் காம்யப²லஸ்யாபி பு⁴க்தத்வஸம்ப⁴வாத் இதி ஹேதும் ஆஹ -
தத்தந்த்ரத்வாதி³தி ।
நித்யகாம்யாநுஷ்டா²நயோ: யௌக³பத்³யே(அ)பி, நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:கா²த் அந்யதே³வ காம்யாநுஷ்டா²நப²லம், ஶ்ருதத்வாத் இதி ஶங்கதே -
அதே²தி ।
காம்யாநுஷ்டா²நப²லம் நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:கா²த் பி⁴ந்நம் சேத் , தர்ஹி காம்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ம் நித்யாநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²ம் ச மித²: பி⁴ந்நம் ஸ்யாத் இத்யாஹ -
தத³நுஷ்டா²நேதி ।
ப்ரஸங்க³ஸ்ய இஷ்டத்வம் ஆஶங்க்ய நிராசஷ்டே -
ந சேதி ।
த்³ருஷ்டவிரோத⁴மேவ ஸ்பஷ்டயதி -
ந ஹீதி ।
ஆத்மஜ்ஞாநவத் அக்³நிஹோத்ராதீ³நாம் மோக்ஷே ஸாக்ஷாத் அந்வய: ந இத்யத்ர அऩ்யத³பி காரணம் அஸ்தி இத்யாஹ -
கிஞ்சாந்யதி³தி ।
ததே³வ காரணம் விவ்ருணோதி -
அவிஹிதமிதி ।
யத் கர்ம மர்த³நபோ⁴ஜநாதி³, தத் ந ஶாஸ்த்ரேண விஹிதம் நிஷித்³த⁴ம் வா, தத் அநந்தரப²லம், ததா² அநுபா⁴வத் இத்யர்த²: ।
ஶாஸ்த்ரீயம் கர்ம து ந அநந்தரப²லம், ஆநந்தர்யஸ்ய அசோதி³தத்வாத் । அத: ஜ்ஞாநே த்³ருஷ்டப²லே ந அத்³ருஷ்டப²லம் கர்ம ஸஹகாரி ப⁴வதி நாபி ஸ்வயமேவ த்³ருஷ்டப²லே மோக்ஷே கர்ம ப்ரவ்ருத்திக்ஷமம் , இதி விவக்ஷித்வா ஆஹ -
ந த்விதி ।
ஶாஸ்த்ரீயஸ்ய அக்³நிஹோத்ராதே³ரபி ப²லாநந்தர்யே ஸ்வர்கா³தீ³நாம் அநந்தரம் அநுபலப்³தி⁴: விருத்³த்⁴யேத । தத: தேஷு அத்³ருஷ்டே(அ)பி ததா²வித⁴ப²லாபேக்ஷயா ப்ரவ்ருத்தி: அக்³நிஹோத்ராதி³ஷு ந ஸ்யாத் இத்யாஹ -
ததே³தி ।
கிஞ்ச நித்யாநாம் அக்³நிஹோத்ராதீ³நாம் ந அத்³ருஷ்டம் ப²லம், தேஷாமேவ காம்யாநாம் தாத்³ருக் ப²லம் , ந ச ஹேதும் விநா அயம் விபா⁴க³: பா⁴வீ, இத்யாஹ -
அக்³நிஹோத்ராதீ³நாமிதி ।
ப²லகாமித்வமாத்ரேணேதி ।
ந ஸ்யாத் இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । யாநி நித்யாநி அக்³நிஹோத்ராதீ³நி, யாநி ச காம்யாநி, தேஷாம் உப⁴யேஷாமேவ கர்மஸ்வரூபவிஶேஷாபா⁴வே(அ)பி நித்யாநாம் தேஷாம் அநுஷ்டா²நாயாஸது³:க²மாத்ரேண க்ஷய:, ந ப²லாந்தரம் அஸ்தி । தேஷாமேவ காம்யாநாம் அங்கா³த்³யாதி⁴க்யாபா⁴வே(அ)பி ப²லகாமித்வம் அதி⁴காரிணி அஸ்தி இதி ஏதாவந்மாத்ரேண ஸ்வர்கா³தி³மஹாப²லத்வம் இதி அயம் விபா⁴க³: ந ப்ரமாணவாந் இத்யர்த²: ।
உக்தவிபா⁴கா³யோகே³ ப²லிதம் ஆஹ-
தஸ்மாந்நேதி ।
காம்யவத் நித்யாநாமபி பித்ருலோகாத்³யத்³ருஷ்டப²லவத்த்வே து³ரிதநிவ்ருத்த்யர்த²த்வாயோகா³த் தாத³ர்த்²யேந ஆத்மவித்³யைவ அப்⁴யுபக³ந்தவ்யா இத்யாஹ -
அதஶ்சேதி ।
ஶுபா⁴ஶுபா⁴த்மகம் கர்ம ஸர்வம் அவித்³யாபூர்வகம் சேத் அஶேஷத: தர்ஹி தஸ்ய க்ஷயகாரணம் வித்³யா இதி உபபத்³யதே । ந து ஸர்வம் கர்ம அவித்³யாபூர்வகம் இதி ஸித்³த⁴ம் , இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ –
அவித்³யேதி ।
தத்ர ஹிஶப்³த³த்³யோதிதாம் யுக்திம் த³ர்ஶயதி -
ததே²தி ।
இதஶ்ச அவித்³வத்³விஷயம் கர்ம இதி ஆஹ -
அவித்³வதி³தி ।
அதி⁴காரிபே⁴தே³ந நிஷ்டா²த்³வயம் இத்யத்ர வாக்யோபக்ரமம் அநுகூலயந் , ஆத்மநி கர்த்ருத்வம் கர்மத்வம் ச ஆரோபயந் , ந ஜாநாதி ஆத்மாநம் இதி வத³தா கர்ம அஜ்ஞாநமூலம் இதி த³ர்ஶிதம் இதி ஆஹ -
உபா⁴விதி ।
ஆத்மாநம் யாதா²ர்த்²யேந ஜாநந் கர்த்ருத்வாதி³ரஹித: ப⁴வதி இதி ப்³ருவதா, கர்மஸம்ந்யாஸே ஜ்ஞாநவத: அதி⁴காரித்வம் ஸூசிதம் இதி ஆஹ -
வேதே³தி ।
நிஷ்டா²த்³வயம் அதி⁴காரிபே⁴தே³ந போ³த்³த⁴வ்யம் இதி அத்ரைவ வாக்யந்தரம் ஆஹ -
ஜ்ஞாநேதி ।
‘ந பு³த்³தி⁴பே⁴த³ம் ஜநயேத் ‘ இத்யத்ர ச அவித்³யாமூலத்வம் கர்மண: ஸூசயதா கர்மநிஷ்டா² அவித்³ப³த்³விஷயா அநுமோதி³தா இத்யாஹ -
அஜ்ஞாநாமிதி ।
யத் உக்தம் வித்³வத்³விஷயா ஸம்ந்யாஸபூர்வேிகா ஜ்ஞாநநிஷ்டா² இதி, தத்ர ‘தத்த்வவித்து மஹாபா³ஹோ கு³ணகர்மவிபா⁴க³யோ: । ‘ இத்யாதி³ வாக்யம் உதா³ஹரதி -
தத்த்வவித்த்விதி ।
தத்ரைவ வாக்யாந்தரம் பட²தி -
ஸர்வேதி ।
விது³ஷ: ஜ்ஞாநநஷ்டா² இத்யத்ரைவ பாஞ்சமிகம் வாக்யாந்தரம் ஆஹ-
நைவேதி ।
தத்ரைவ அர்த²ஸித்³த⁴ம் அர்த²ம் கத²யதி -
அஜ்ஞ இதி ।
மந்யதே இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
அஜ்ஞஸ்ய சித்தஶுத்³த்⁴யர்த²ங்கர்ம, ஶுத்³த⁴சித்தஸ்ய கர்மஸம்ந்யாஸ: ஜ்ஞாநப்ராப்தௌ ஹேது: இத்யத்ர வாக்யாந்தரம் ஆஹ -
ஆருருக்ஷோரிதி ।
யதோ²க்தே விபா⁴கே³ ஸாப்தமிகம் வாக்யம் அநுகு³ணம் இதி ஆஹ -
உதா³ரா: இதி ।
ஏவம் த்ரயீத⁴ர்ம இத்யாதி³ நாவமிகம் வாக்யம் அவித்³வத்³விஷயம் கர்ம இத்யத்ர ப்ரமாணயதி -
அஜ்ஞா இதி ।
விது³ஷ: ஸம்ந்யாஸபூர்விகா ஜ்ஞாநநிஷ்டா² இதி அத்ரைவ நாவமிகம் வாக்யாந்தரம் ஆஹ -
அநந்யா இதி ।
மாம் இதி ஏதத் வ்யாசஷ்டே-
யதோ²க்தமிதி ।
தேஷாம் ஸததயுக்தாநாம் இத்யாதி³ தா³ஶமிகம் வாக்யம் தத்ரைவ ப்ரமாணயதி -
த³தா³மீதி ।
வித்³யாவதாமேவ ப⁴க³வத்ப்ராப்திநிர்தே³ஶாத் இதரேஷாம் தத³ப்ராப்தி: ஸூசிதா இதி அர்த²ஸித்³த⁴ம் அர்த²ம் ஆஹ -
அர்தா²தி³தி ।
நநு ப⁴க³வத்கர்மகாரிணாம் யுக்ததமத்வாத் , கர்மிணோ(அ)பி ப⁴க³வந்தம் யாந்தி இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
ப⁴க³வதி³தி ।
யே மத்கர்மக்ருத் இத்யாதி³ந்யாயேந ப⁴க³வத்கர்மகாரிண:, தே யத்³யபி யுக்ததமா:, ததா²பி கர்மிண: அஜ்ஞா: ஸந்த: ந ப⁴க³வந்தம் ஸஹஸா க³ந்தும் அர்ஹந்தி இத்யர்த²: ।
தேஷாம் அஜ்ஞத்வே க³மகம் த³ர்ஶயதி -
உத்தரோத்தரேதி ।
சித்தஸமாதா⁴நம் ஆரப்⁴ய ப²லத்யாக³பர்யந்தம் பாட²க்ரமேண உத்தரோத்தரம் ஹீநஸாத⁴நோபாதா³நாத் அப்⁴யாஸஸாமர்த²ஸ்ய ப⁴க³வத்கர்மகாரித்வாபி⁴தா⁴நாத் ப⁴க³வத்கர்மகாரிணாம் அஜ்ஞத்வம் விஜ்ஞாதம் இத்யர்த²: ।
‘யே த்வக்ஷரமநிர்தே³ஶ்யம்’ (ப⁴. கீ³. 12-3) இத்யாதி³வாக்யாவஷ்டம்பே⁴ந வித்³வத்³விஷயத்வம் ஸம்ந்யாஸபூர்வகஜ்ஞாநநிஷ்டா²யா: நிர்தா⁴ரயதி-
அநிர்தே³ஶ்யேதி ।
உக்தஸாத⁴நா: தேந தே ஸம்ந்யாஸபூர்வகஜ்ஞாநநிஷ்டா²யாம் அதி⁴க்ரியேரந் இதி ஶேஷ: ।
கிஞ்ச த்ரயோத³ஶே யாநி அமாநித்வாதீ³நி சதுர்த³ஶே ச ப்ரகாஶம் ச ப்ரவ்ருத்திம் ச இத்யாதீ³நி யாநி, பஞ்சத³ஶே ச யாநி அஸங்க³த்வாதீ³நி உக்தாநி, தை: ஸர்வை: ஸாத⁴நை: ஸஹிதா: ப⁴வந்தி அநிர்தே³ஶ்யாக்ஷரோபாஸகா: । ததோ(அ)பி தே ஜ்ஞாநநிஷ்டா²யாமேவ அதி⁴க்ரியேரந் இத்யாஹ -
க்ஷேத்ரேதி ।
நிஷ்டா²த்³வயம் அதி⁴காரிபே⁴தே³ந ப்ரதிஷ்டா²ப்ய, ஜ்ஞாநநிஷ்டா²நாம் அநிஷ்டம் இஷ்டம் மிஶ்ரம் இதி த்ரிவித⁴ம் கர்மப²லம் ந ப⁴வதி, கிந்து முக்திரேவ । கர்மநிஷ்டா²நாம் து த்ரிவித⁴ம் கர்மப²லம் ந முக்தி:, இதி ஶாஸ்த்ரார்த²விபா⁴க³ம் அபி⁴ப்ரேதம் உபஸம்ஹரதி -
அதி⁴ஷ்டா²நாதீ³தி ।