யத் உக்தம் அவித்³யாகாமபீ³ஜம் ஸர்வம் கர்ம இதி, தத் ந, ஶாஸ்த்ராவக³தஸ்ய கர்மண: அவித்³யாபூர்வகத்வாநுபபத்தே: இதி ஆக்ஷிபதி -
அவித்³யேதி ।
த்³ருஷ்டாந்தேந ஸமாத⁴த்தே -
நேதி ।
தத்ர அபி⁴மதாம் ப்ரதிஜ்ஞாம் விப⁴ஜதே -
யத்³யபீதி ।
உக்தம் த்³ருஷ்டாந்தம் வ்யாசஷ்டே-
யதே²தி ।
அவித்³யாதி³மத: ப்³ரஹ்மஹத்யாதி³ கர்ம இத்யத்ர ஹேதும் ஆஹ -
அந்யதே²தி ।
தா³ர்ஷ்டாந்திகம் க்³ருஹ்ணாதி -
ததே²தி ।
தாந்யபி அவித்³யாதி³மத: ப⁴வந்தி இதி அவித்³யாதி³பூர்வகத்வம் தேஷாம் ஏஷிதவ்யம் இத்யர்த²: ।
பாரலௌகிககர்மஸு தே³ஹாத்³யதிரிக்தாத்மஜ்ஞாநம் விநா ப்ரவ்ருத்த்யயோகா³த் , ந தேஷாம் அவித்³யாபூர்வகதா இதி ஶங்கதே -
வ்யதிரிக்த இதி ।
ஸத்யபி வ்யதிரிக்தாத்மஜ்ஞாநே, பாரமார்தி²காத்மஜ்ஞாநாபா⁴வாத் , மித்²யாஜ்ஞாநாதே³வ நித்யாதி³கர்மஸு ப்ரவ்ருத்தே: அவித்³யாபூர்வகத்வம் தேஷாம் அப்ரதிஹதம் இதி பரிஹரதி-
நேத்யாதி³நா ।
கர்மண: சலநாத்மகத்வாத் ந ஆத்மகர்த்ருகத்வம் । தஸ்ய நிஷ்க்ரியத்வாத் தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தஸ்ய து ஸக்ரியத்வாத் தத்கர்த்ருகம் கர்ம யுக்தம் । ததா²பி ஸங்கா⁴தே அஹமபி⁴மாநத்³வாரா அஹம் கரோமி இதி ஆத்மந: மித்²யாதீ⁴பூர்விகா கர்மணி ப்ரவ்ருத்தி: த்³ருஷ்டா । தேந அவித்³யாபூர்வகத்வம் தஸ்ய யுக்தம் இத்யர்த²: ।
யது³க்தம் தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தே அஹமபி⁴மாநஸ்ய பி⁴த்²யாஜ்ஞாநத்வம், தத் ஆக்ஷிபதி -
தே³ஹாதீ³தி ।
அஹந்தி⁴ய: கௌ³ணத்வே, தத்பூர்வககர்மஸ்வபி கௌ³ணத்வாபத்தே:, ஆத்மந: அநர்தா²பா⁴வாத் , தந்நிவ்ருத்த்யர்த²ம் ஹேத்வந்வேஷணம் ந ஸ்யாத் இதி தூ³ஷயதி -
நேதி ।
ஏததே³வ ப்ரபஞ்சயந் ஆதௌ³ சோத்³யம் ப்ரபஞ்சயதி -
ஆத்மீயேதி ।
தத்ர ஶ்ருத்யவஷ்டம்பே⁴ந த்³ருஷ்டாந்தம் ஆஹ-
யதே²தி ।
த³ர்ஶிதஶ்ருதே: ஆத்மீயே புத்ரே அஹம்ப்ரத்யய: கௌ³ண:, யதா² ஸங்கா⁴தே(அ)பி ஆத்மீயே அஹம்ப்ரத்யய: ததா² யுக்த: இத்யர்த²: ।
பே⁴த³தீ⁴பூர்வகத்வம் கௌ³ணதி⁴ய: லோகே ப்ரஸித்³த⁴ம் இத்யாஹ -
லோகே ச இதி ।
லோகவேதா³நுரோதே⁴ந ஆத்மீயே ஸங்கா⁴தே அஹந்தா⁴ரபி கௌ³ண: ஸ்யாத் , இதி தா³ர்ஷ்டாந்திகம் ஆஹ -
தத்³வதி³தி ।
மித்²யாதி⁴யோ(அ)பி பே⁴த³தீ⁴பூர்வகத்வஸம்ப⁴வாத் ஆத்மநி அஹந்தி⁴ய: மித்²யாத்வமேவ கிம் ந ஸ்யாத் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ-
நைவாயமிதி ।
பே⁴த³தீ⁴பூர்வகத்வாபா⁴வே கத²ம் மித்²யாதீ⁴: உதே³தி ? இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ-
மித்²யேதி ।
அதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யயோ: விவேகாக்³ரஹாத் தது³த்பத்தி: இத்யர்த²: ।
தே³ஹாதௌ³ அஹந்தி⁴ய: கௌ³ணதா இதி சாத்³யே விவ்ருதே, தத்கார்யேஷ்வபி இத்யாதி³ பரிஹாரம் விவ்ருணோதி -
நேத்யாதி³நா ।
ஹேதுபா⁴க³ம் விப⁴ஜதே -
யதே²தி ।
ஸிம்ஹ: தே³வத³த்த: இதி வாக்யம், தே³வத³த்த: ஸிம்ஹ: இவ இதி உபமயா, தே³வத³த்தம் க்ரௌர்யாத்³யதி⁴கரணம் ஸ்தோதும் ப்ரவ்ருத்தம் । ‘அக்³நி: மாணவக:’ இத்யபி வாக்யம், மாணவக: அக்³நி: இவ இதி உபமயா, மாணவகஸ்ய பைங்க³ல்யாதி⁴கரணஸ்ய ஸ்துத்யர்த²மேவ । ந ததா² ‘மநுஷ்ய: அஹம்’ இதி வாக்யஸ்ய அதி⁴கரணஸ்துத்யர்த²தா பா⁴தி இத்யர்த²: ।
தே³வத³த்தமாணவகயோ: அதி⁴கரணத்வம் கத²ம் ? இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
க்ரௌர்யேதி ।
கிஞ்ச கௌ³ணஶப்³த³ம் தத்ப்ரத்யயம் ச நிமித்தம் க்ருத்வா ஸிம்ஹகார்யம் ந கிஞ்சித் தே³வத³த்தே ஸாத்⁴யதே । நாபி மாணவகே கிஞ்சித் அக்³நிகார்யம் । மித்²யாதீ⁴கார்யம் து அநர்த²ம் ஆத்மா அநுப⁴வதி । அத: ந தே³ஹாதௌ³ அஹம் தீ⁴: கௌ³ணீ, இத்யாஹ -
ந த்விதி ।
இதோ(அ)பி தே³ஹாதௌ³ ந அஹந்தீ⁴: கௌ³ணீ இத்யாஹ -
கௌ³ணேதி ।
ய: தே³வத³த்த: மாணவகோ வா கௌ³ண்யா: தி⁴ய: விஷய:, தம் பர: ந ஏஷ: ஸிம்ஹ:, ந அயம் அக்³நி: இதி ஜாநாதி । ந ஏவம் அவித்³வாந் ஆத்மந: ஸங்கா⁴தஸ்ய ச ஸத்யபி பே⁴தே³, ஸங்கா⁴தஸ்ய அநாத்மத்வம் ப்ரத்யேதி । அத: ந ஸம்ங்கா⁴தே அஹம்ஶப்³த³ப்ரத்யயௌ கௌ³ணௌ இத்யர்த²: ।
ஸங்கா⁴தே தயோ: கௌ³ணத்வே தோ³ஷாந்தரம் ஸமுச்சிநோதி -
ததே²தி ।
ததா² ஸதி, ஆத்மநி கர்த்ருத்வாதி³ப்ரதிபா⁴ஸாஸித்³தி⁴: இதி ஶேஷ: ।
கௌ³ணேந க்ருதம், ந முக்²யேந க்ருதம் , இதி உதா³ஹரணேந ஸ்பு²டயதி -
ந ஹீதி ।
யத்³யபி தே³வத³த்தமாணவகாப்⁴யாம் க்ருதம் கார்யம் முக்²யாப்⁴யாம் ஸிம்ஹாக்³நிப்⁴யாம் ந க்ரியதே, ததா²பி தே³வத³த்தக³தக்ரௌர்யேண முக்²யஸிம்ஹஸ்ய, மாணவகநிஷ்ட²பைங்க³ல்யேந முக்²யாக்³நேரிவ ச ஸங்கா⁴தக³தேநாபி ஜட³த்வேந ஆத்மந: முக்²யஸ்ய கிஞ்சித் கார்யம் க்ருதம் ப⁴விஷ்யதி, இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
ந சேதி ।
தே³ஹாதௌ³ அஹந்தி⁴ய: கௌ³ணத்வாயோகே³ ஹேத்வந்தரம் ஆஹ -
ஸ்தூயமாநாவிதி ।
தே³வத³த்தமாணவகயோ: ஸிம்ஹாக்³நிப்⁴யாம் பே⁴த³தீ⁴பூர்வகம் தத்³வ்யாபாரவத்த்வாபா⁴வதீ⁴வத் ஆத்மநோ(அ)பி முக்²யஸ்ய ஸங்கா⁴தாத் பே⁴த³தீ⁴த்³வாரா ததீ³யவ்யாபாரராஹித்யம் ஆத்மநி த்³ருஷ்டம் ஸ்யாத் இத்யர்த²: ।
வ்யாவர்த்யம் த³ர்ஶயதி -
ந புநரிதி ।
ஸங்கா⁴தே அஹந்தி⁴ய: மித்²யாதீ⁴த்வே(அ)பி ந தத்க்ருதம் ஆத்மநி கர்த்ருத்வம், கிந்து ஆத்மீயை: ஜ்ஞாநேச்சா²ப்ரயத்நை: அஸ்ய கர்த்ருத்வம் வாஸ்தவம் , இதி மதம் அநுவத³தி -
யச்சேதி ।
ஜ்ஞாநாதி³க்ருதமபி கர்த்ருத்வம் மித்²யாதீ⁴க்ருதமேவ, ஜ்ஞாநாதீ³நாம் மித்²யாதீ⁴கார்யத்வாத் , இதி தூ³ஷயதி -
ந தேஷாமிதி ।
ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -
மித்²யேதி ।
மித்²யாஜ்ஞாநம் நிமித்தம் க்ருத்வா, கிஞ்சித் இஷ்டம், கிஞ்சித் அநிஷ்டம் இதி ஆரோப்ய தத்³த்³வாரா அநுபூ⁴தே தஸ்மிந் , ப்ரேப்ஸாஜிஹாஸாப்⁴யாம் க்ரியாம் நிர்வர்த்ய, தயா இஷ்டம் அநிஷ்டம் ச ப²லம் பு⁴க்த்வா, தேந ஸம்ஸ்காரேண தத்பூர்விகா: ஸ்ம்ருத்யாத³ய: ஸ்வாத்மநி க்ரியாம் குர்வந்தி இதி, யுக்தம் கர்த்ருத்வஸ்ய மித்²யாத்வம் இத்யர்த²: ।
அதீதாநாக³தஜந்மநோரிவ வர்தமாநே(அ)பி ஜந்மநி கர்த்ருத்வாதி³ஸம்ஸாரஸ்ய வஸ்துத்வம் ஆஶங்க்ய ஆஹ-
யதே²தி ।
விமதௌ காலௌ அவித்³யாக்ருதஸம்ஸாரவந்தௌ, காலத்வாத் , வர்தமாநகாலவத் , இத்யர்த²: ।
ஸம்ஸாரஸ்ய அவித்³யாக்ருதத்வே ப²லிதம் ஆஹ -
ததஶ்சேதி ।
தஸ்ய ஆவித்³யத்வேந வித்³யாபோஹ்யத்வே ஹேத்வந்தரம் ஆஹ -
அவித்³யேதி ।
குத: அஸ்ய அவித்³யாக்ருதத்வம், த⁴ர்மாத⁴ர்மக்ருதத்வஸம்ப⁴வாத் ? இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
தே³ஹாதீ³தி ।
ஆத்மந: த⁴ர்மாதி³கர்த்ருத்வஸ்ய ஆவித்³யத்வாத் , ந அவித்³யாம் விநா கர்மிணாம் தே³ஹாபி⁴மாந: ஸம்ப⁴வதி । அதஶ்ச ஆத்மந: ஸங்கா⁴தே அஹமபி⁴மாநஸ்ய ஆவித்³யா வித்³யமாநதா இத்யர்த²: ।
ஆத்மந: தே³ஹாத்³யபி⁴மாநஸ்ய ஆவித்³யகத்வம் அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் ஸாத⁴யந் , வ்யதிரேகம் த³ர்ஶயதி -
நஹீதி ।
அந்வயம் த³ர்ஶயந் வ்யதிரேகம் அநுவத³தி-
அஜாநந்நிதி ।
புத்ரே பிது: அஹந்தீ⁴வத் ஆத்மீயே தே³ஹாதௌ³ அஹந்தீ⁴: கௌ³ணீ இதி உக்தம் அநுவத³தி -
யஸ்த்விதி ।
தத்ர த்³ருஷ்டாந்தஶ்ருதே: கௌ³ணாத்மவிஷயத்வம் உக்தம் அங்கீ³கரோதி -
ஸ த்விதி ।
தர்ஹி தே³ஹாதா³வபி ததை²வ ஸ்வகீயே ஸ்யாத் அஹந்தீ⁴: கௌ³ணீ இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -
கௌ³ணேநேதி ।
ந ஹி ஸ்வகீயேந புத்ராதி³நா கௌ³ணாத்மநா பித்ருபோ⁴ஜநாதி³கார்யம் க்ரியதே । ததா² தே³ஹாதே³ரபி கௌ³ணாத்மத்வே, தேந கர்த்ருத்வாதி³கார்யம் ஆத்மந: ந வாஸ்தவம் ஸித்³த்⁴யதி இத்யர்த²: ।
கௌ³ணாத்மநா முக்²யாத்மந: நாஸ்தி வாஸ்தவம் கார்யம் இத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தம் ஆஹ-
கௌ³ணேதி ।
ந ஹி கௌ³ணஸிம்ஹேந தே³வத³த்தேந, முக்²யஸிம்ஹகார்யம் க்ரியதே । நாபி கௌ³ணாக்³நிநா மாணவகேந முக்²யாக்³நிகார்யம் தா³ஹபாகாதி³ । ததா² தே³ஹாதி³நா கௌ³ணாத்மநா முக்²யாத்மந: ந வாஸ்தவம் கார்யம் கர்த்ருத்வாதி³ கர்தும் ஶக்யம் இத்யர்த²: ।