అభిధానాభిధేయయోరేకస్మిన్నేవ సతి కల్పితత్వేన తదేకరూపత్వస్యోక్తత్వాత్కిమితి పునః ‘సర్వం హ్యేతద్ బ్రహ్మ’(మా.ఉ. ౧। ౨) ఇత్యుచ్యతే । తత్ర వృత్తానువాదపూర్వకముత్తరవాక్యస్య సఫలం తాత్పర్యమాహ –

అభిధానేత్యాదినా ।

వాచ్యస్య వాచకత్వోక్త్యైవ తయోరేకత్వసిద్ధేర్వ్యతిహారనిర్దేశో వృథేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ –

ఇతరథేతి ।

వాచ్యేన వాచకస్యైక్యమనుక్త్వా వాచకేనైవ వాచ్యస్యైక్యవచనే సత్యుపాయోపేయప్రయుక్తమేకత్వం, న ముఖ్యమైక్యమిత్యాశఙ్క్యేత, తన్నివృత్త్యర్థం వ్యతిహారవచనమర్థవదిత్యర్థః ।

పరస్పరాభేదోపదేశాదభిధానాభిధేయయోరేకత్వప్రతిపత్తిరస్తు, సాఽపి విఫలా బ్రహ్మప్రతిపత్త్యనుపయోగిత్వాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ –

ఎకత్వేతి ।

అభిధానాభిధేయయోరేకత్వప్రతిపత్తేశ్చేదం ప్రయోజనం యదేకేనైవ ప్రయత్నేన ద్వయమపి విలాపయన్నుభయవిలక్షణం బ్రహ్మ ప్రతిపద్య నిర్వృణోతీతి యోజనా ।

అభిధానాభిధేయయోర్వ్యతిహారోపదేశే వాక్యశేషమనుకూలయతి –

తథా చేతి ।

ఉక్తే వాచకస్య వాచ్యాభిన్నత్వే వాక్యమవతార్య యోజయతి –

తదాహేతి ।

సర్వం కార్యం కారణం చేత్యర్థః ।

బ్రహ్మణః శ్రుత్యుపదిష్టస్య పరోక్షత్వం వ్యావర్తయతి –

తచ్చేతి ।

యద్బ్రహ్మ శ్రుత్యా సర్వాత్మకముక్తం తన్న పరోక్షమితి మన్తవ్యం కిం త్వయమాత్మేతి యోజనా । చతుష్పాత్త్వేన విశ్వతైజసప్రాజ్ఞతురీయత్వేనేత్యర్థః । అభినయో నామ వివక్షితార్థప్రతిపత్త్యర్థమసాధారణః శారీరో వ్యాపారః, తేన హస్తాగ్రం హృదయదేశమానీయ కథయతీత్యర్థః ।

సోఽయమిత్యాదివాక్యాన్తరమవతార్య వ్యాకరోతి –

ఓఙ్కారేతి ।

సర్వాధిష్ఠానతయా పరోక్షరూపేణ పరత్వం ప్రత్యగ్రూపేణ చాపరత్వం తేన కార్యకారణరూపేణ సర్వాత్మనా వ్యవస్థితః సన్నాత్మా ప్రతిపత్తిసౌకర్యార్థం చతుష్పాత్ కల్ప్యతే, తత్ర దృష్టాన్తమాహ –

కార్షాపణవదితి ।

దేశవిశేషే కార్షాపణశబ్దః షోడశపణానాం సంజ్ఞా । తత్ర తథా వ్యవహారప్రాచుర్యాయ పాదకల్పనా క్రియతే తథేహాపీత్యర్థః ।

యథా గౌశ్చతుష్పాదుచ్యతే న తథా చతుష్పాదాదేష్టుం శక్యతే నిష్కలశ్రుతివ్యాకోపాదిత్యాహ –

న గౌరివేతి ।

విశ్వాదిషు తుర్యాన్తేషు పాదశబ్దో యది కరణవ్యుత్పత్తికస్తదా విశ్వాదివత్తుర్యస్యాపి కరణకోటినివేశో జ్ఞేయాసిద్ధిః ।

యది తు పాదశబ్దః సర్వత్ర కర్మవ్యుత్పత్తికస్తదా సాధనాసిద్ధిరిత్యాశఙ్క్య విభజ్య పాదశబ్దప్రవృత్తిం ప్రకటయతి –

త్రయాణామిత్యాదినా ।

కరణసాధనః కరణవ్యుత్పత్తికః, కర్మసాధనః కర్మవ్యుత్పత్తిక ఇతి యావత్ ॥౨॥