பாத³த்ரயே வ்யாக்²யாதே வ்யாக்²யேயத்வேந க்ரமவஶாத்ப்ராப்தம் சதுர்த²ம் பாத³ம் வ்யாக்²யாதுமுத்தரக்³ரந்த²ப்ரவ்ருத்திரித்யாஹ –

சதுர்த² இதி ।

நநு பாத³த்ரயவத்³விதி⁴முகே²நைவ சதுர்த²: பாதோ³(அ)பி வ்யாக்²யாயதாம் கிமிதி நிஷேத⁴முகே²ந வ்யாக்²யாயதே, தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வேதி ।

ஸர்வாணி ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தாநி ஷஷ்டீ²கு³ணாதீ³நி, தை: ஶூந்யத்வாத் துரீயஸ்ய வாச்யத்வாயோகா³ந்நிஷேத⁴த்³வாரைவ தந்நிர்தே³ஶ: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । ஸாக்ஷாத்³வாச்யத்வாபா⁴வம் த்³யோதயிதும் நிர்தி³தி³க்ஷதீத்யுக்தம் । யதி³ சதுர்த²ம் விதி⁴முகே²ந நிர்தே³ஷ்டும் ந ஶக்யம் தர்ஹி ஶூந்யமேவ ததா³பத்³யேத தந்நிஷேதே⁴நைவ நிர்தி³ஶ்யமாநத்வாத் ।

ததா²வித⁴ம் நாஸ்த்யர்த²வதி³தி ஶங்கதே –

ஶூந்யமேவேதி ।

ந துரீயஸ்ய ஶூந்யத்வமநுமாதும் யுக்தம் ।

விமதம் ஸத³தி⁴ஷ்டா²நம் கல்பிதத்வாத் ததா²வித⁴ரஜதாதி³வதி³த்யநுமாநாத்துரீஸ்ய ஸத்த்வஸித்³தே⁴ரித்யுத்தரமாஹ –

தந்நேதி ।

த்³ருஷ்டாந்தம் ஸாத⁴யதி –

ந ஹீதி ।

ரஜதாதீ³நாம் ஸத³நுவித்³த⁴பு³த்³தி⁴போ³த்⁴யத்வாத³வஸ்த்வாஸ்பத³த்வாயோகா³த் தத்³வதே³வ ப்ராணாதி³விகல்பாநாமபி நாவஸ்த்வாஸ்பத³த்வம் ஸித்⁴யதீத்யர்த²: ।

யத்³யதி⁴ஷ்டா²நத்வம் துரீயஸ்யேஷ்டம் தர்ஹி வாச்யத்வமதி⁴ஷ்டா²நத்வாத்³ க⁴டாதி³வதி³தி ப்ரக்ரமப⁴ங்க³: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி –

ஏவம் தர்ஹீதி ।

கிம் ப்ராதிபா⁴ஸிகமதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஹேதூக்ருதம் கிம் வா தாத்த்விகம் । நா(அ)(அ)த்³ய: । தஸ்ய தாத்த்விகவாச்யத்வாஸாத⁴கத்வாத் । அதாத்த்விகே து வாச்யத்வே ப்ரக்ரமோ ந விருத்⁴யேத ।

ந த்³விதீய:, ஶுக்த்யாதி³ஷு கல்பிதரஜதாதே³ரவஸ்துத்வவத் துரீயே(அ)பி கல்பிதப்ரணாதே³ரவஸ்துத்வாத் தத்ப்ரதியோகி³காதி⁴ஷ்டா²நத்வஸ்ய தாத்த்விகத்வாயோகா³தி³தி தூ³ஷயதி –

ந ப்ராணாதீ³தி ।

கிம் ச வாச்யத்வே துரீயஸ்ய நிருச்யமாநே தத்ர ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தம் வக்தவ்யம் ।

தச்ச ஷஷ்டீ² வா ரூடி⁴ர்வா ஜாதிர்வா க்ரியா வா கு³ணோ வேதி விகல்ப்ய ப்ரத²மம் ப்ரத்யாஹ –

ந ஹீதி ।

துரீயாதிரிக்தஸ்யாவஸ்துத்வாத் தஸ்ய துரீயஸ்ய ச வஸ்துபூ⁴தஸம்ப³ந்தா⁴ஸித்³தே⁴ர்விஷயாபா⁴வே குத: ஷஷ்டீ²த்யர்த²: ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி –

நாபீதி ।

விஶிஷ்டரூபேண விஷயத்வே(அ)பி ஸ்வரூபேண நிருபாதி⁴காத்மநா தத³விஷயத்வாந்நாத்ர க³வாதா³விவ ரூடி⁴ரவதரதீத்யர்த²: ।

ந த்ருதீய:, க³வாதா³விவாத்³விதீயே துரீயே ஸாமாந்யவிஶேஷபா⁴வஸ்யாபி⁴தா⁴துமயோக்³யத்வாதி³தி மத்வா(அ)(அ)ஹ –

க³வாதி³வதி³தி ।

ந சதுர்த²:, பாசகாதா³விவாக்ரியே துரீயே க்ரியாவத்த்வஸ்ய ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திநிமித்தஸ்ய வக்துமயுக்தத்வாதி³த்யாஹ –

நாபி க்ரியாவத்த்வமிதி ।

ந பஞ்சம: ।

உத்பலாதௌ³ நீலாதி³ஶப்³த³வந்நிர்கு³ணே துரீயே கு³ணவத்த்வஸ்ய ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திநிமித்தஸ்ய வக்துமயுக்தத்வாதி³த்யாஹ –

நாபீதி ।

ததே³வம் துரீயஸ்ய வாச்யத்வாநுமாநம் ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திநிமித்தாநுபலப்³தி⁴பா³தி⁴தமிதி ப²லிதமாஹ –

அத இதி ।

யதி³ த்ருரீயஸ்ய நாஸ்தி விஶிஷ்டஜாத்யாதி³மத்த்வம் தர்ஹி நரவிஷாணாதி³த்³ருஷ்டேரிவ தத்³ த்³ருஷ்டேரபி நிஷ்ப²லத்வம் ।

விஶிஷ்டஜாத்யாதி³மதோ ராஜாதே³ருபாஸநஸ்ய ப²லவத்த்வோபலம்பா⁴தி³தி ஶங்கதே –

ஶஶவிஷாணாதீ³தி ।

யதா² ஶுக்திரியமித்யவக³மே ரஜதாதி³விஷயத்ருஷ்ணா வ்யாவர்ததே, ததா² துரீயம் ப்³ரஹ்மாஹமித்யாத்மத்வேந துரீயஸ்ய ஸாக்ஷாத்காரே ஸத்யநாத்மவிஷயா த்ருஷ்ணா வ்யவச்சி²த்³யதே ।

ததே³வமாத்மத்வேந துரீயாவக³மஸ்ய ஸர்வாகாங்க்ஷாநிவர்தகத்வாத³நர்த²கத்வஶங்கா ந யுக்தேதி பரிஹரதி –

நேத்யாதி³நா ।

துரீயஸ்யா(அ)(அ)த்மத்வாவக³மே ஸதி ஸர்வாநர்தே²ஹேதுத்ருஷ்ணாதி³தோ³ஷநிவ்ருத்திலக்ஷணம் ப²லமுக்தம் வித்³வத³நுப⁴வேந ஸாத⁴யதி –

ந ஹீதி ।

நநு துரீயமஶேஷவிஶேஷஶூந்யம் நா(அ)(அ)த்மத்வேநாவக³ந்தும் ஶக்யதே தத்³தே⁴த்வபா⁴வாதி³தி, தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ந சேதி ।

ஸர்வோபநிஷதா³மித்யுக்தமேவோதா³ஹரணலேஶேந த³ர்ஶயதி –

தத்த்வமஸீதி ।

நிஷேத⁴முகே²நைவ துரீயஸ்ய ப்ரதிபாத³நம் ந விதி⁴முகே²நேத்யுபபாத்³ய வ்ருத்தாநுவாத³பூர்வகமுத்தரக்³ரந்த²மவதாரயதி –

ஸோ(அ)யமித்யாதி³நா ।

பீ³ஜாங்குரஸ்தா²நீயம் மிதோ² ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வேந வ்யவஸ்தி²தமித்யர்த²: । அபீ³ஜாத்மகம் கார்யகாரணவிநிர்முக்தமிதி ।

தத்ர ஹேதும் ஸூசயதி –

பரமார்தே²தி ।

தஸ்ய விதி⁴முகே²ந நிர்தே³ஶாநுபபத்திம் ப்ராகு³க்தாமபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்பாதீ³தி ।

கிமுத்தரேண க்³ரந்தே²ந துரீயம் ப்ரதிபாத்³யதே, கிம் வா தஸ்ய ஸ்தா²நத்ரயவைலக்ஷண்யம் விவக்ஷ்யதே । ப்ரத²மே ப்ரதிபாத³கஸ்ய விதா⁴நாவ்யதிரேகாத³ந்யநிஷேதா⁴நர்த²க்யம் । த்³விதீயே(அ)பி ததா³நர்த²க்யமாபத்³யேத ।

அநுக்த்யைவோக்தாத³ந்யத்வஸித்³தே⁴ரிதி மந்வாந: ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ந தாவத்துரீயம் விதி⁴முகே²ந போ³த்⁴யம் । தஸ்ய ஸ்வப்ரகாஶத்வாத் தஸ்மிந் ப்ரகாஶாத்³யநுத³யாத் । ததா²பி ஸமாரோபிதவிஶ்வாதி³ரூபேண ப்ரதிபந்நம் தந்நிஷேதே⁴ந போ³த்⁴யதே । தத³நிஷேதே⁴ தஸ்ய யதா²வத³ப்ரத²நாத் ।

அதோ ந நிஷேதா⁴நர்த²க்யமிதி பரிஹரதி –

ந, ஸர்பாதீ³தி ।

துரீயஸ்ய பாத³த்ரயவிலக்ஷணஸ்யார்தா²தே³வ ஸித்³தா⁴வபி ஜீவாத்மந: ஸ்தா²நத்ரயவிஶிஷ்டஸ்ய துரீயம் ப்³ரஹ்மஸ்வரூபமிதி நோபதே³ஶமந்தரேண ஸித்³த்⁴யதீதி துரீயக்³ரந்தோ²(அ)ர்த²வாநித்யர்த²:।

யதா² விதி⁴முகே²ந ப்ரவ்ருத்தேந தத்த்வமஸீதி வாக்யேந ஸ்தா²நத்ரயஸாக்ஷிணஸ்த்வம்பத³லக்ஷ்யஸ்ய தத்பத³க்ஷ்யப்³ரஹ்மதா லக்ஷணயா போ³த்⁴யதே, ததா² நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரேணாபி தாத்பர்யவ்ருத்த்யா ஜீவஸ்ய துரீயப்³ரஹ்மத்வம் ப்ரதிபாத³யிதும் த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

தத்த்வமஸீதி ।

நநு ஸ்தா²நத்ரயவிஶிஷ்டஸ்யா(அ)(அ)த்மநோ நைவ துரீயாத்மத்வம் துரீயக்³ரந்தே²ந ப்ரதிபாத்³யதே ।

துரீயஸ்ய விஶிஷ்டாத்³விலக்ஷணத்வேநாத்யாந்தபி⁴ந்நத்வாத், தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யதி³ ஹீதி ।

ப்ராதிபா⁴ஸிகவைலக்ஷண்யே(அ)பி விஶிஷ்டோபலக்ஷ்யயோராத்யந்திகவைலக்ஷண்யாபா⁴வாந்ந தாத்த்விகம் துரீயஸ்ய விஶிஷ்டாத³ந்யத்வம் । அந்யதா²(அ)த்யந்தபி⁴ந்நயோர்மித²: ஸம்ஸ்பர்ஶவிரஹிணோருபாயோபேயபா⁴வாயோகா³த் துரீயப்ரதிபத்தௌ விஶிஷ்டஸ்ய த்³வாரத்வாபா⁴வாத³ந்யஸ்ய ச தத்ப்ரதிபத்தித்³வாரஸ்யாத³ர்ஶநாத் துரீயாப்ரதிபத்திரேவ ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

ஶாஸ்த்ராத் தத்ப்ரதிபத்தி: ஸ்யாதி³தி சேந்நேத்யாஹ –

ஶாஸ்த்ரேதி ।

தத்³ விஶிஷ்டரூபமநூத்³ய விஶேஷணாம்ஶாபோஹேந தஸ்ய துரீயத்வமுபதி³ஶதி । பே⁴தே³ சா(அ)(அ)த்யந்திகே ததா³நர்த²க்யாந்ந ஶாஸ்த்ராத் தத்ப்ரதிபத்திரித்யர்த²: ।

மா தர்ஹி துரீயப்ரதிபத்திர்பூ⁴தி³தி சேத், தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஶூந்யேதி ।

விஶிஷ்டயைவ ப்ரதிபத்த்யா துரீயஸ்யாப்ரதிபத்தௌ ப்ரதிபந்நஸ்ய விஶ்வாதே³ர்விஶிஷ்டஸ்ய ப்ரத்யுத³ஸ்தத்வாத³ந்யஸ்ய சாப்ரதிபந்நத்வாந்நைராத்ம்யதீ⁴ரேவா(அ)(அ)பத்³யேதேத்யர்த²: । பே⁴த³பக்ஷஶ்சேத்³ யதோ²க்ததோ³ஷவஶாந்ந ஸம்ப⁴வதி, தர்ஹி மா பூ⁴த் ।

அபே⁴த³பக்ஷோ(அ)பி கத²ம் நிர்வஹதீதி சேத், தத்ர கிம் ப²லம் பர்யநுயுஜ்யதே கிம் வா ப்ரமாணாந்தரமத² வா ஸாத⁴நாந்தரமிதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யம் தூ³ஷயதி –

ரஜ்ஜுரிவேதி ।

யதா² ரஜ்ஜுரதி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தா ஸர்பதா⁴ராதி³பி⁴ர்விகல்ப்யதே ததை²க ஏவா(அ)(அ)த்மா ஸ்தா²நத்ரயே(அ)பி யதா³(அ)ந்த:ப்ரஜ்ஞத்வாதி³நா விகல்ப்யமாநோ ப³ஹுதா⁴ பா⁴ஸதே ததா³ தத³நுவாதே³நாந்த:ப்ரஜ்ஞத்வாதி³ப்ரதிஷேத⁴ஜநிதம் யத்ப்ரமாணரூபவிஜ்ஞாநம் தது³த்பத்திஸமாநகாலமேவா(அ)(அ)த்மந்யநர்த²நிவ்ருத்திரூபம் ப²லம் ஸித்³த⁴மிதி ந ப²லபர்யநுயோகோ³(அ)வகாஶவாநித்யர்த²: ।

ஶப்³த³ஸ்ய ஸம்ஸ்ருஷ்டபரோக்ஷஜ்ஞாநஹேதோரஸம்ஸ்ருஷ்டாபரோக்ஷஜ்ஞாநஹேதுத்வாயோகா³த் துரீயஜ்ஞாநே ப்ரமாணாந்தரமேஷ்டவ்யமிதி பக்ஷம் ப்ரத்யாஹ –

துரீயேதி ।

தஸ்ய ஹி ஸாக்ஷாத்காரே ந ஶப்³தா³திரிக்தம் ப்ரமாணமந்வேஷ்யம் । ஶப்³த³ஸ்ய விஷயாநுஸாரேண ப்ரமாஹேதுத்வாத் । விஷயஸ்ய துரீயஸ்யாஸம்ஸ்ருஷ்டாபரோக்ஷத்வாதி³த்யர்த²: ।

துரீயஸாக்ஷாத்காரே ப்ரஸம்க்²யாநாக்²யம் ஸாத⁴நாந்தரமேஷ்டவ்யமிதி பக்ஷம் ப்ரதிக்ஷிபதி –

ஸாத⁴நாந்தரம் வேதி ।

ப்ரஸம்க்²யாநஸ்யாப்ரமாணத்வாந்ந ப்ரமாரூபஸாக்ஷாத்காரம் ப்ரதி ஹேதுதேதி பா⁴வ: ।

யதா² ரஜ்ஜுரியம் ஸர்போ நேதி விவேகதீ⁴ஸமுத³யத³ஶாயாமேவ ரஜ்ஜ்வாம் ஸர்பநிவ்ருத்திப²லே ஸித்³தே⁴ ரஜ்ஜுஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ப²லாந்தரம் ப்ரமாணாந்தரம் ஸாத⁴நாந்தரம் வா ந ம்ருக்³யதே க்ல்ருப்தத்வாத்ததே²ஹாபீத்யாஹ –

ரஜ்ஜ்விதி ।

விஷயக³தம் ப்ராகட்யம் ப்ரமாணப²லம் நாத்⁴யஸ்தநிவ்ருத்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யோஷாமிதி ।

ஸ்வவிஷயாஜ்ஞாநாபநயநாய ப்ரவ்ருத்தா ப்ரமாணக்ரியா ஸ்வவிஷயே பா⁴வரூபமதிஶயமாத⁴த்தே சேத³பநயார்த²க்ரியாத்வாவிஶேஷாச்சி²தி³ரபி ச்சே²த்³யஸம்யோகா³பநயநாதிரிக்தமதிஶயமாத³த்⁴யாத் । ந ச ஸம்யோக³விநாஶாதிரிக்தே விபா⁴கே³ ஸம்ப்ரதிபத்திரஸ்தி । ப்ராகட்யஸ்ய ச ப்ரகாஶத்வே ஜ்ஞாநவந்நார்த²நிஷ்ட²த்வமப்ரகாஶத்வே தேநார்தே²ந நார்தோ²(அ)ஸ்தீதி பா⁴வ: ।

அஜ்ஞாநநிவர்தகமேவ ப்ரமாணமிதி பக்ஷே விஷயஸ்பு²ரணே காரணாபா⁴வாத்³விஷயஸம்வேத³நம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யதே³தி ।

க⁴டோ ஹி தமஸா ஸமாவ்ருதோ வ்யவஹாராயோக்³யஸ்திஷ்ட²தி, தஸ்ய தமஸோ நிஷ்க்ரம்ய வ்யவஹாரயோக்³யத்வாபாத³நே ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணம் ப்ரவர்ததே । தச்சாநுபாதி³த்ஸிதஸ்யாநிஷ்டஸ்யாப்ரமேயஸ்ய தமஸோ நிவ்ருத்திலக்ஷணே யதா³ பர்யவஸ்யதி ததா³ க⁴டஸம்வேத³நமார்தி²கம் ப்ரமாணப²லம் ந ப⁴வதி । யதா² சி²தி³க்ரியா சே²த்³யஸ்ய தரோரவயவயோர்மித²: ஸம்யோக³நிரஸநே ப்ரவ்ருத்தா ஸதீ தயோரேவ ச்சே²த்³யாவயவயோர்தை³தீ⁴பா⁴வே ப²லே பர்யவஸ்யதி, ந த்வந்யதராவயவே(அ)பி ச்சி²தி³ர்வ்யாப்ரியதே । ததே²ஹாபி தமோநிவ்ருத்தௌ ப்ரமாணம் நிர்வ்ருணோதி க⁴டஸ்பு²ரணம் த்வார்தி²கம் । ந ச தஸ்ய ஸ்தா²யித்வமபி⁴வ்யஞ்ஜகப்ரமாத்ருவ்யாபாரஸ்யாஸ்தி²ரத்வாதி³த்யர்த²: ।

கிம் ச க⁴டாதே³ர்ஜட³ஸ்ய ஸம்வித³பேக்ஷத்வாத் தத்ர ஸம்விதோ³ மாநப²லத்வே(அ)பி நா(அ)(அ)த்மந்யஜடே³ ஸம்விதே³கதாநே மாநஸ்யா(அ)(அ)ரோபிதத⁴ர்மநிவர்தகத்வமந்தரேண ஸம்விஜ்ஜநகத்வவ்யாபார: ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

ந சேதி ।

துரீயாத்மநி ஸம்வேத³நஜநநவ்யாபாரோ ந ப்ரமாணஸ்ய ப்ரகல்ப்யதே । தஸ்ய ஸம்விதா³த்மகத்வாதா³ரோபிதநிவ்ருத்திவ்யதிரேகேண மாநஜந்யப²லஸம்வித³நபேக்ஷத்வாதி³த்யுக்தம் ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ –

அந்த:ப்ரஜ்ஞத்வாதீ³தி ।

ஆஶ்ரயாபா⁴வேநா(அ)(அ)ஶ்ரிதப்ரமாணாபா⁴வாத³நந்தரக்ஷணே தஸ்ய வ்யாபாராநுபபத்திரித்யத்ர வாக்யஶேஷமநுகூலயதி –

ததா² சேதி ।

கிம் ச ஜ்ஞாநாதீ⁴நத்³வைதநிவ்ருத்த்யவச்சி²ந்நக்ஷணாதிரேகேண ந க்ஷணாந்தரே ஜ்ஞாநம் ஸ்தா²தும் பாரயதி, ந சாஸ்தி²ரம் ஜ்ஞாநம் வ்யாபாராய பர்யாப்தம் ।

ததா² ச ஜ்ஞாநஸ்ய த்³வைதநிவ்ருத்திவ்யதிரேகேண நா(அ)(அ)த்மநி வ்யாபாரோ(அ)ஸ்தீத்யாஹ –

ஜ்ஞாநஸ்யேதி ।

நநு ஜ்ஞாநம் த்³வைதநிவர்தகமபி ந ஸ்வாத்மாநம் நிவர்தயதி । நிவர்த்யநிவர்தகபா⁴வஸ்யைகத்ர விரோதா⁴த் ।

அதோ யாவந்நிவர்தகம் ஸ்தா²ஸ்யதி, தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அவஸ்தா²நே சேதி ।

நிவர்தகஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய த்³வைதநிவ்ருத்தேரநந்தரமபி நிவர்தகாந்தரமபேக்ஷ்யாவஸ்தா²நே ச தஸ்ய தஸ்ய நிவர்தகாந்தரஸவ்யபேக்ஷத்வாதா³த்³யஸ்யாபி விஜ்ஞாநஸ்ய நிவர்தகத்வாஸித்³தி⁴: । ந ச ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வநிவர்தகத்வாநுபபத்தி: ஸ்வபரவிரோதி⁴நாம் பா⁴வாநாம் ப³ஹுலமுபலம்பா⁴தி³த்யர்த²: ।

ஜ்ஞாநஸ்ய ஜந்மாதிரிக்தவ்யாபாராபா⁴வாத் தஜ்ஜந்மநஶ்ச த்³வைதநிஷேதே⁴நைவோபக்ஷயாத் க்ஷணாந்தரே விஷயஸ்பு²ரணஜநநாயாநவஸ்தா²நாதா³ரோபிதாதத்³த⁴ர்மநிவ்ருத்த்யைவ ஜ்ஞாநம் பர்யவஸிதமித்யுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரதிஷேத⁴ஜநிதம் விஜ்ஞாநமேவ ப்ரமாணம் । தஸ்ய வ்யாபாரோ ஜந்மைவ । தேந ஸமாநகாலைவாநர்த²நிவ்ருத்திரிதி யோஜநா ।

தத்ர ஹேதுமாஹ –

பீ³ஜபா⁴வேதி ।

ஸுஷுப்தம் ஹி ஸ்வப்நஜாக³ரிதே ப்ரதி பீ³ஜபா⁴வஸ்தஸ்யாஶேஷவிஶேஷவிஜ்ஞாநாபா⁴வரூபத்வாத்³ விஶேஷவிஜ்ஞாநாநாம் ஸர்வேஷாம் த⁴நமேகம் ஸாதா⁴ரணமவிப⁴க்தம் ஸுஷுப்தமிதி தத்ப்ரதிஷேதோ⁴ நேத்யாதி³நா ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । யுக்தம் ஸர்பாதீ³நாம் ரஜ்ஜ்வாதௌ³ ப்⁴ராந்திப்ரதிபந்நாநாம் ப்ரதிஷேதா⁴த³ஸத்த்வம் ।

ஆத்மநி து ப்ரமாணேந க³ம்யமாநாநாமந்த:ப்ரஜ்ஞத்வாதீ³நாம் ந ப்ரதிஷேதோ⁴ யுஜ்யதே மாநவிரோதா⁴தி³தி ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

ப்ராமாணிகத்வஸ்யாஸித்³த⁴த்வாத்³ யுக்தமந்த:ப்ரஜ்ஞத்வாதி³நாமஸத்யத்வமிதி பரிஹரதி –

உச்யத இதி ।

விமதமஸத்யம் வ்யபி⁴சாரித்வாத் ஸம்ப்ரதிபந்நவதி³த்யாஹ –

ஜ்ஞஸ்வரூபேதி ।

தஸ்யாவிஶேஷோ(அ)வ்யபி⁴சாரஸ்தத்ர ரஜ்ஜ்வாதா³விவேத்யுதா³ஹரணம் । அந்த: ப்ரஜ்ஞத்வாதீ³நாமிதரேதரவ்யபி⁴சாரே நித³ர்ஶநம் ஸர்பதா⁴ராதீ³தி ।

விமதம் ஸத்யமவ்யபி⁴சாரித்வாத்³ரஜ்ஜ்வாதி³வதி³த்யாஹ –

ஸர்வத்ரேதி ।

தஸ்ய ச ஸத்யத்வே ஸர்வகல்பநாதி⁴ஷ்டா²நத்வஸித்³தி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

அவ்யபி⁴சாரித்வஹேதோரஸித்³தி⁴ம் ஶங்கதே –

ஸுஷுப்த இதி ।

ந தத்ர சைதந்யஸ்ய வ்யபி⁴சார: ஸுஷுப்தஸ்ய ஸ்பு²ரணவ்யாப்ததயா ஸாத⁴கஸ்பு²ரணஸ்யாவஶ்யகத்வாதி³த்யாஹ –

ந ஸுஷுப்தஸ்யேதி ।

ஸுஷுப்தே ஸாத⁴கஸ்பு²ரணஸ்ய ஸத்த்வே ப்ரமாணமாஹ –

ந ஹீதி ।

நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ராலோசநயா நிர்விஶேஷத்வம் துரீயஸ்யோக்தம், ததே³வ ஹேதூக்ருத்ய ஜ்ஞாநேந்த்³ரியாவிஷயத்வமாஹ –

அத ஏவேதி ।

த்³ருஷ்டஸ்யைவார்த²க்ரியாத³ர்ஶநாத³த்³ருஷ்டத்வாத³ர்த²க்ரியாராஹித்யமிதி விஶேஷணாந்தரமாஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

அத்³ருஷ்டமித்யநேநாக்³ரஹ்யமித்யஸ்ய பௌநருக்த்யம் பரிஹரதி –

கர்மேந்த்³ரியைரிதி ।

அலக்ஷணமித்யயுக்தம் ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம்’(தை. உ. 2 । 1 । 1) இத்யாதி³லக்ஷணோபலம்பா⁴தி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அலிங்க³மிதி ।

‘கோ ஹ்யேவாந்யாத் க: ப்ராண்யாத்’(தை. உ. 2 । 7 । 1) இத்யாதி³லிங்கோ³பந்யாஸவிருத்³த⁴மேததி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அநநுமேயமிதி ।

ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாவிஷயத்வப்ரயுக்தம் விஶேஷணாந்தரமாஹ –

அத ஏவேதி ।

மநோவிஷயத்வாபா⁴வாதே³வ ஶப்³தா³விஷயத்வம், ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தேஸ்தத்ப்ரவ்ருத்திபூர்வகத்வாதி³த்யாஹ –

அத ஏவேதி ।

தர்ஹி யதோ²க்தம் வஸ்து நாஸ்த்யேவ ப்ரமாணாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏகாத்மேதி ।

பரோக்ஷார்த²விஷயதயா விஶேஷணம் வ்யாக்²யாயாபரோக்ஷார்த²தயா(அ)பி வ்யாகரோதி –

அத² வேதி ।

அபரோக்ஷாத்மப்ரத்யயஸ்யா(அ)(அ)த்மநி ப்ரமாணத்வே ப்³ருஹதா³ரண்யகஶ்ருதிமுதா³ஹரதி –

ஆத்மேத்யேவேதி ।

‘யச்சாப்நோதி’ இத்யாதி³நா பரிபூர்ணத்வாதி³லக்ஷணஸ்தாவதா³த்மோக்த: । ஸ ச வாங்மநஸாதீத: ஶ்ருதிப்⁴யோ(அ)வக³தஸ்தமேவைகரஸம் பரமாத்மாநம் ப்ரத்யக்த்வேந க்³ருஹீத்வா தந்நிஷ்ட²ஸ்திஷ்ட²தீத்யாத்மநோ(அ)வஸ்தா²த்ரயாதீதஸ்ய துரீயஸ்யாபரோக்ஷநித்யத்³ருஷ்டித்வம் ஶ்ருதிதோ த்³ருஷ்டமித்யர்த²: ।

விஶேஷணாந்தரஸ்ய புநருக்திம் பரிஹரந்நர்த²பே⁴த³மாஹ –

அந்தரிதி ।

ஸ்தா²நித⁴ர்மஸ்ய ஸ்தா²நத⁴ர்மஸ்ய ச ப்ரதிஷேதோ⁴(அ)ந்த:ஶப்³தே³ந பராம்ருஶ்யதே । ஶாந்தம் ராக³த்³வேஷாதி³ரஹிதமவிக்ரியம் கூடஸ்த²மித்யர்த²: । ஶிவம் பரிஶுத்³த⁴ம் பரமாநந்த³போ³த⁴ரூபமிதி யாவத் ।

யஸ்மாத்³ த்³வைதாபா⁴வோபலக்ஷிதம் தஸ்மாச்சதுர்த²மித்யாஹ–

யத இதி ।

அத்³வைதமித்யேதத்³ வ்யாசஷ்டே –

பே⁴தே³தி ।

ஸங்க்²யாவிஶேஷவிஷயத்வாபா⁴வே கத²ம் சதுர்த²த்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ரதீயமாநேதி ।

சதுர்த²துரீயயோர்வ்யாக்²யாநவ்யாக்²யேயத்வேநாபௌநருக்த்யம் ।

தஸ்யோக்தவிஶேஷணத்வே(அ)பி மம கிமாயாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ ஆத்மேதி ।

ஆத்மநி யதோ²க்தவிஶேஷணாநி ந ப்ரதிபா⁴ந்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ விஜ்ஞேய இதி।

ததே³வ வ்யாசஷ்டே –

ப்ரதீயமாநேதி।

‘ந ஹி த்³ரஷ்டுர்த்³ருஷ்டேர்விபரிலோபோ வித்³யதே(அ)விநாஶித்வாத்’(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 23) இத்யாதி³வாக்யாநி ப்ரதீகோபாதா³நேந த³ர்ஶயதி –

ந ஹி த்³ரஷ்டுரிதி ।

ஆத்மந்யவ்யவஹார்யே குதோ விஜ்ஞேயத்வமித்யாஶங்க்ய பூ⁴தபூர்வமவித்³யாவஸ்தா²யாம் யா ஜ்ஞேயத்வாக்²யா(அ)வக³திஸ்தயேதா³நீமபி விஜ்ஞேயத்வமுக்தமித்யாஹ –

பூ⁴தேதி ।

வித்³யாவஸ்தா²யாமேவ கிமிதி ஜ்ஞாத்ருஜ்ஞாநஜ்ஞேயவிபா⁴கோ³ ந ப⁴வதி, தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஜ்ஞாத இதி ।

ஜ்ஞாநேந தத்காரணஸ்யாஜ்ஞாநஸ்யாபநீதத்வாதி³த்யர்த²: ॥7॥