ఇర్శ్వరత్వోపాధిభూతం మాయాతత్వం మహాభూతాదిరూపేణ సర్వజీవైరుపలభ్యత ఇతి సర్వసాధారణ్యేఽపి కథం జాయతేఽనాదిసిద్ధత్వాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ –

వ్యాచికీర్షితేతి ।

కర్మాపూర్వసమవాయిభూత సూక్ష్మమవ్యాకృతమితి కేచిత్ । తన్న తస్య ప్రతిజీవం భిన్నత్వాదీశ్వరత్వోపాధిత్వాసంభవాత్ । సామాన్యరూపేణ సంభవేఽపి పృథివ్యాదిసామాన్యానాం బహుత్వాత్ । ప్రకృతావేకత్వశ్రుతివ్యాకోపాపాతాజ్జాడ్యమహామాయారూపేణైవ సంభవేఽపి న కర్మాపూర్వసమవాయిత్వమ్ । తస్యాకారకత్వాద్బుద్ధ్యాదీనామేవ కారకత్వాభిధానాత్ । కారకావయవేష్వేవ క్రియాసమవాయాభ్యుపగమాత్ ।

కించ న కార్యస్య స్వకారణప్రకృతిత్వం దృష్టమితి భూతసూక్ష్మస్యాపఞ్చీకృతభూతప్రకృతిత్వం న స్యాత్ । తస్మాన్మహాభూతసర్గాదిసంస్కారాస్పదం గుణత్రయసామ్యం మాయాతత్త్వమవ్యాకృతాదిశబ్దవాచ్యమిహాభ్యుపగన్తవ్యమ్ । పూర్వస్మిన్కల్పే హిరణ్యగర్భప్రాప్తినిమిత్తం ప్రకృష్టం జ్ఞానం కర్మ చ యేనానుష్ఠితం తదనుగ్రహాయ మాయోపాధిక బ్రహ్మ్ హిరణ్యగర్భావస్థాకారేణ వివర్తతే । స చ జీవస్తదవథాభిమానీ హిరణ్యగర్భ ఉచ్యత ఇత్యభిప్రేత్యాఽఽహ –

బ్రహ్మణ ఇతి ।

జ్ఞానశక్తిభిః క్రియాశక్తిభిశ్చాధిష్ఠితం విశిష్టం జగద్వ్యష్టిరూపం తస్య సాధారణః సమష్టిరూపః సూత్రసంజ్ఞక ఇత్యర్థః । మనఆఖ్యమితి సమష్టిరూపం వివక్షితమ్ । వ్యష్టిరూపస్య లోకసృష్ట్యుత్తరకాలత్వాత్ ॥౧.౧.౮॥