ప్రశ్నోపనిషద్భాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (ప్రశ్న)
 
అథ కబన్ధీ కాత్యాయన ఉపేత్య పప్రచ్ఛ భగవన్కుతో హ వా ఇమాః ప్రజాః ప్రజాయన్త ఇతి ॥ ౩ ॥
అథ సంవత్సరాదూర్ధ్వం కబన్ధీ కాత్యాయనః ఉపేత్య ఉపగమ్య పప్రచ్ఛ పృష్టవాన్ — హే భగవన్ , కుతః కస్మాత్ హ వై ఇమాః బ్రాహ్మణాద్యాః ప్రజాః ప్రజాయన్తే ఉత్పద్యన్తే ఇతి । అపరవిద్యాకర్మణోః సముచ్చితయోర్యత్కార్యం యా గతిస్తద్వక్తవ్యమితి తదర్థోఽయం ప్రశ్నః ॥

పరం బ్రహ్మాన్వేషమాణా ఇత్యుపక్రాన్తేఽస్మిన్బ్రహ్మప్రకరణే ప్రజాపతికర్తృకప్రజాసృష్టివిషయప్రశ్నప్రత్యుక్త్యోరసఙ్గతిమాశఙ్క్య ప్రశ్నప్రత్యుక్తిరూపాయాః శ్రుతేస్తాత్పర్యమాహ –

అపరవిద్యేతి ।

తేషామసౌ విరజో బ్రహ్మలోక ఇతి సముచ్చితకార్యస్య బ్రహ్మలోకస్యాథోత్తరేణేతి తద్గతేర్దేవయానమార్గస్య చేహ వక్ష్యమాణత్వాదిత్యర్థః । ఇదముపలక్షణం కేవలకర్మణాం చేత్యపి ద్రష్టవ్యమ్ । కేవలకర్మకార్యస్యాపి చన్ద్రలోకస్య తద్గతేః పితృయాణస్య చ ’ తేషామేవైష బ్రహ్మలోకః ’ ’ప్రజాకామా దక్షిణం ప్రతిపద్యన్తే ’ ఇతి వక్ష్యమాణత్వాదితి । యద్యపీదమపి పరబ్రహ్మజిజ్ఞాసావసరేఽసఙ్గతమేవ తథాఽపి కేవలకర్మకార్యాత్సముచ్చితకర్మకార్యాచ్చ విరక్తస్యైవ తత్రాధికార ఇతి తతో వైరాగ్యార్థమిదముచ్యతే । యద్యపి ముఖతః సృష్టిః ప్రతీయతే తథాఽపి తదుక్తౌ ప్రయోజనాభావాత్సృష్ట్యుక్తివ్యాజేన పరవిద్యాఫలమేవాత్రోచ్యత ఇతి భావః । ప్రశ్న ఇతి ప్రతివచనం చేత్యపి ద్రష్టవ్యం తాభ్యామేవ తదుక్తేరితి ॥ ౩ ॥