ಇಯಂ ಕಲ್ಪನೇತಿ ।
ಪಂಚಧಾ ಕರ್ಮಸಾಧ್ಯಚಂದ್ರವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಕಲ್ಪನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಜನಯಿತೃತ್ವಾದಿತಿ ।
ಸಂವತ್ಸರಾತ್ಮಕಕಾಲಸ್ಯ ಸರ್ವಜನಕತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಬಹುವ್ರೀಹಿತಯಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ವ್ಯಾಧಿಕರಣಬಹುವ್ರೀಹಿರ್ವೇತ್ಯಾಹ –
ಆಕರಣಂ ವೇತಿ ।
ಅವಯವಿಕರಣಮಿತಿ ।
ಅವಯವಿತ್ವೇನ ಕರಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಪಕ್ಷದ್ವಯೇಽಪ್ಯೇಕ ಏವಾರ್ಥಃ ।
ದ್ಯುಲೋಕಾದಿತಿ ।
ಆಕಾಶರೂಪಾದಂತರಿಕ್ಷಲೋಕಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅನ್ಯಥಾ ಸ್ವರ್ಗಲೋಕಾತ್ಪರಸ್ಯ ಚತುರ್ಥತ್ವೇನ ತೃತೀಯಸ್ಯಾಮಿತ್ಯನನ್ವಯಾಪತ್ತೇಃ ।
ಉದಕವಂತಮಿತಿ ।
ಆದಿತ್ಯಾಜ್ಜಾಯತೇ ವೃಷ್ಟಿರಿತಿ ಸ್ಮೃತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅನ್ಯ ಇತ್ಯಸ್ಯ ಪೂರ್ವಾರ್ಧಗತೇನಾಽಽಹುರಿತ್ಯನೇನ ಸಂಬಂಧಃ । ಉ ಇತಿ ತುಶಬ್ದಸಮಾನಾರ್ಥೋ ನಿಪಾತಃ । ಪರೇ ತು ತಮೇವ ವಿಚಕ್ಷಣಮಾಹುರಿತ್ಯನ್ವಯಃ ।
ಕಿಮಾಹುರಿತ್ಯತ ಆಹ –
ಸಪ್ತಚಕ್ರ ಇತಿ ।
ತಸ್ಮಿನ್ವಿಚಕ್ಷಣೇ ಸಪ್ತಚಕ್ರಾದ್ಯಾತ್ಮಕೇ ಸರ್ವಮಿದಂ ಜಗದರ್ಪಿತಮಿತ್ಯಾಹುರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಮತದ್ವಯೇಽಪಿ ಕೀದೃಶೋಽರ್ಥಭೇದ ಇತ್ಯತ ಆಹ –
ಯದೀತಿ ।
ಪೂರ್ವಮತ ಋತೂನಾಂ ಪಾದತ್ವಕಲ್ಪನಯಾ ಮಾಸಾನಾಮವಯವತ್ವಕಲ್ಪನಯಾಽಽದಿತ್ಯಾತ್ಮನಾ ಸಂವತ್ಸರಃ ಕಾಲ ಏವೋಕ್ತಃ । ದ್ವಿತೀಯೇ ತು ಹೇಮಂತಶಿಶಿರೌ ಪೃಥಕ್ಕೃತ್ಯ ಷಣ್ಣಾಮೃತೂನಾಮರತ್ವಕಲ್ಪನಯಾ ಸಂವತ್ಸರಸ್ಯ ಪರಿವರ್ತನಗುಣಯೋಗೇನ ಚಕ್ರತ್ವಕಲ್ಪನಯಾ ಕಾಲಪ್ರಾಧಾನ್ಯೇನ ಸರ್ವಾಶ್ರಯತ್ವೇನ ಚ ಸ ಏವೋಕ್ತಃ । ಪಕ್ಷದ್ವಯೇಽಪಿ ಗುಣಭೇದೇನ ಕಲ್ಪನಾಭೇದೇನ ಚ ಭೇದೋ ನ ಧರ್ಮಿಭೇದ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧೧ ॥