ఇయం కల్పనేతి ।
పఞ్చధా కర్మసాధ్యచన్ద్రవైలక్షణ్యకల్పనేత్యర్థః ।
జనయితృత్వాదితి ।
సంవత్సరాత్మకకాలస్య సర్వజనకత్వాదిత్యర్థః ।
సమానాధికరణబహువ్రీహితయా వ్యాఖ్యాయ వ్యాధికరణబహువ్రీహిర్వేత్యాహ –
ఆకరణం వేతి ।
అవయవికరణమితి ।
అవయవిత్వేన కరణమిత్యర్థః । పక్షద్వయేఽప్యేక ఎవార్థః ।
ద్యులోకాదితి ।
ఆకాశరూపాదన్తరిక్షలోకాదిత్యర్థః । అన్యథా స్వర్గలోకాత్పరస్య చతుర్థత్వేన తృతీయస్యామిత్యనన్వయాపత్తేః ।
ఉదకవన్తమితి ।
ఆదిత్యాజ్జాయతే వృష్టిరితి స్మృతేరిత్యర్థః । అన్య ఇత్యస్య పూర్వార్ధగతేనాఽఽహురిత్యనేన సంబన్ధః । ఉ ఇతి తుశబ్దసమానార్థో నిపాతః । పరే తు తమేవ విచక్షణమాహురిత్యన్వయః ।
కిమాహురిత్యత ఆహ –
సప్తచక్ర ఇతి ।
తస్మిన్విచక్షణే సప్తచక్రాద్యాత్మకే సర్వమిదం జగదర్పితమిత్యాహురిత్యర్థః ।
మతద్వయేఽపి కీదృశోఽర్థభేద ఇత్యత ఆహ –
యదీతి ।
పూర్వమత ఋతూనాం పాదత్వకల్పనయా మాసానామవయవత్వకల్పనయాఽఽదిత్యాత్మనా సంవత్సరః కాల ఎవోక్తః । ద్వితీయే తు హేమన్తశిశిరౌ పృథక్కృత్య షణ్ణామృతూనామరత్వకల్పనయా సంవత్సరస్య పరివర్తనగుణయోగేన చక్రత్వకల్పనయా కాలప్రాధాన్యేన సర్వాశ్రయత్వేన చ స ఎవోక్తః । పక్షద్వయేఽపి గుణభేదేన కల్పనాభేదేన చ భేదో న ధర్మిభేద ఇత్యర్థః ॥ ౧౧ ॥