உபநிஷத³: கர்மகாண்டே³ந நியதபௌர்வாபர்யஸூசிதம் ஸம்ப³ந்த⁴ம் விஶிஷ்ய க்²யாபயிதும் கர்மகாண்டா³ர்தே² கீர்தயதி —
நித்யாநீதி ।
பூர்வஸ்மிந்க்³ரந்தே² நித்யாநி கர்மாணி ஸஞ்சிதது³ரிதக்ஷயார்த²த்வேநாதி⁴க³தாநி ; தைஶ்ச நித்யைரிஹ ஜந்மநி ஜந்மாந்தரேஷு வாநுஷ்டி²தை: க்ஷீணபாபஸ்ய ஶுத்³தா⁴ந்த:கரணஸ்ய கர்மாநுஷ்டா²நப்ரயோஜகாவித்³யாகாமபரிஹாரத்³வாரா முக்திஸித்³த⁴யே இதா³நீம் உபநிஷதி³ ப்³ரஹ்மவித்³யா ப்ரஸ்தூயதே நிரூப்யத இத்யர்த²: । ததா² ச கர்மணாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ப்ரதி சித்தஶுத்³தி⁴த்³வாரா ஸாத⁴நத்வாத்தத்ப்ரதிபாத³கயோரபி கர்மகாண்டோ³பநிஷதோ³: ஸாத்⁴யஸாத⁴நபா⁴வ: ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।
நநு கர்மகாண்ட³ஸ்ய சேத்பாபக்ஷயத்³வாரா வித்³யாயாம் விநியோக³:, தர்ஹி பஶுஸ்வர்கா³தி³ஸாத⁴நபூ⁴தாநாம் காம்யகர்மணாம் தத்ரோக்திரஸங்க³தா தேஷாம் வித்³யாஸாத⁴நத்வாயோகா³தி³த்யாஶங்க்யாஹ —
காம்யாநி சேதி ।
அயம் பா⁴வ: - காம்யாநாம் ப²லார்த²த்வே(அ)பி ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴ம் விநா க்ருதாநாம் தேஷாம் வித்³யாஸாத⁴நத்வமப்யஸ்த்யேவ, விவிதி³ஷாவாக்யேந நித்யகாம்யஸாதா⁴ரண்யேந கர்மணாம் வித்⁴யாயாம் விநியுக்தத்வாத் ‘அநாஶ்ரித: கர்மப²லம்’ இத்யாதி³ஸ்ம்ருதிஷ்வபி ததோ²க்தத்வாச்ச ; கர்மகாண்டே³ ப²லார்தி²நாம் காம்யகர்மவிதா⁴நமபி வித்³யோபயோக்³யேவேதி ।
கர்மோபாதா³நஹேதுபரிஹாராயேத்யத்ர நிர்தி³ஷ்ட: கர்மப்ரவ்ருத்திஹேது: க இதி ஜிஜ்ஞாஸாயாமாஹ —
கர்மஹேதுரிதி ।
அத்ர யத்³யப்யவித்³யாபி கர்மோபாதா³நஹேது:, ததா² ச வக்ஷ்யதி - ‘தஸ்மாத³வித்³யாதி³கர்மோபாதா³நஹேதுநிவ்ருத்தௌ’ இதி, ததா²ப்யவித்³யாயா: காமத்³வாரா கர்மஹேதுத்வாத்காமோ ஹேதுரித்யுக்தம் । காமஸ்யைவ ப்ராதா⁴ந்யேந கர்மஹேதுத்வம் ப⁴க³வதா வ்யாஸேநாப்யுக்தம் - ‘யத்³யத்³தி⁴ குருதே ஜந்துஸ்தத்தத்காமஸ்ய சேஷ்டிதம்’ இதி ।
காமஸ்ய கர்மஹேதுத்வே(அ)ந்வயவ்யதிரேகௌ ப்ரமாணயதி —
ப்ரவர்தகத்வாதி³தி ।
காமே ஸதி ப்ராணிநாம் ப்ரவ்ருத்தித³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
ஆப்தகாமாநாம் ஹீதி ।
அநுபபத்திபத³மபா⁴வபரம் । ததஶ்ச ஆப்தகாமாநாம் ப்ராப்தஸ்வரூபாநந்தா³நாம் ஸ்வாத்மநி ஸ்வரூபாநந்தே³(அ)வஸ்தா²நாத்³தே⁴தோ: காமாபா⁴வே ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வத³ர்ஶநாத்³ இத்யர்த²: । தேஷாம் ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வ: ப்ரஸித்³த⁴ இதி ஹி-ஶப்³தா³ர்த²: ।
நந்வாப்தகாமத்வே கோ ஹேது: ? தத்ராஹ —
ஆத்மகாமத்வே சேதி ।
ஆத்மைவ காம ஆநந்தோ³ யஸ்ய ஸாக்ஷாத்க்ருத: ஸ ஆத்மகாம:, தஸ்ய பா⁴வ ஆத்மகாமத்வம் , தஸ்மிந்ஸத்யாப்தகாமதா ப⁴வதீத்யர்த²: ।
நநு ப்³ரஹ்மவித்³யைவாப்தகாமதாஹேது: நாத்மாநந்த³ஸாக்ஷாத்காரவத்த்வம் ; தத்ராஹ —
ஆத்மா ச ப்³ரஹ்மேதி ।
‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ இதி ஶ்ருதேரிதி பா⁴வ: ।
ப்³ரஹ்மவித³ ஆத்மாநந்த³ப்ராப்தௌ மாநமாஹ —
தத்³விதோ³ ஹீதி ।
ஹி யஸ்மாத்பரஸ்ய ஸ்வரூபாநந்த³ஸ்ய ப்ராப்திம் ப்³ரஹ்மவித³: ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரம்’ இதி ஶ்ருதிர்வக்ஷ்யதி, தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மவிதா³ப்தகாம இத்யர்த²: ।
நந்வாத்மாநந்த³ஸ்ய நித்யப்ராப்தத்வாத்³வித்³யயா தத்ப்ராப்திஶ்ருதிரநுபபந்நா ; நேத்யாஹ —
அத இதி ।
ஆத்மஸ்வரூபத்வே(அ)ப்யவித்³யாவ்ருதத்வாத்³வித்³யயா ததா³வரணநிவ்ருத்தௌ ஸ்வாத்மாநந்தே³ யத³பே⁴தே³நாவஸ்தா²நம் தத³த்ர பரப்ராப்திர்விவக்ஷிதா ; அதோ ந வித்³யாவையர்த்²யஶங்கேதி பா⁴வ: ।
ப்³ரஹ்மவித³: பரப்ராப்தாவேவாந்யத³பி வாக்யத்³வயம் பட²தி —
அப⁴யமிதி ।
ப்³ரஹ்மண்யப⁴யம் யதா² ப⁴வதி ததா² ப்ரதிஷ்டா²ம் ஸ்வாத்மபா⁴வேநாவஸ்தா²நம் யதா³ விந்த³தே ததை³வாப⁴யம் க³தோ ப⁴வதீத்யர்த²: । ஆநந்த³மயம் பரமாத்மாநமுபஸங்க்ராமதி ப்ராப்நோதீத்யர்த²: । இத³ம் ச வ்ருத்திகாரமதாபி⁴ப்ராயேணோதா³ஹ்ருதம் , ஸ்வமதே ஆநந்த³மயஸ்ய ஜீவத்வாதி³தி போ³த்⁴யம் ॥
நநு ஜீவஸ்ய ஶரீரே(அ)வஸ்தா²நம் ப³ந்த⁴ஹேது:, ‘ந ஹ வை ஸஶரீரஸ்ய ஸத: ப்ரியாப்ரியயோரபஹதிரஸ்தி’ இதி ஶ்ருதே: ; ஆத்யந்திகேந ஶரீரஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வேந யுக்தே ஸ்வஸ்வரூபே(அ)வஸ்தா²நம் மோக்ஷ:, ‘அஶரீரம் வாவ ஸந்தம் ந ப்ரியாப்ரியே ஸ்ப்ருஶத:’ இதி ஶ்ருதே: ; ஸ சாத்யந்திக: ஶரீரஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வோ ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வவித்³யாம் விநா கர்மபி⁴ரேவ ஸித்⁴யதி, கிம் வித்³யயேதி மீமாம்ஸக: ஶங்கதே —
காம்யேதி ।
காம்யம் கர்ம தே³வாதி³ஶரீரஹேது:, ப்ரதிஷித்³த⁴ம் கர்ம திர்யகா³தி³ஶரீரஹேது:, நித்யநைமித்திகாநநுஷ்டா²நம் ப்ரத்யவாயோத்பாத³நத்³வாரா நாரக்யாதி³ஜந்மஹேது: । ததா² ச முமுக்ஷுணா ஸர்வாத்மநா காம்யப்ரதிஷித்³த⁴யோரநாரம்பா⁴த்ஸம்யங்நித்யநைமித்திகாநுஷ்டா²நேந ப்ரத்யவாயாநுத்பாதா³ச்ச ந பா⁴விஜந்மப்ராப்தி:, ஆரப்³த⁴ப²லயோஶ்ச புண்யபாபயோருபபோ⁴கே³நைவ நாஶாந்ந ததோ(அ)பி பா⁴விஜந்மப்ராப்திஶங்கா ; ததா² ச வித்³யாஸம்பாத³நயத்நம் விநா முமுக்ஷோரேவம் வர்தமாநஸ்யாத்யந்திகஶரீரஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வஶப்³தி³த: ஸ்வாத்மந்யேவாவஸ்தா²நலக்ஷணோ மோக்ஷ: ஸித்⁴யதீத்யர்த²: । அத்ர ச ஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய கர்மநிமித்தகத்வாத் ‘நிமித்தாபாயே நைமித்திகாபாய:’ இதி ந்யாயேந ஶரீரஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வரூபமோக்ஷஸ்ய கர்மஸாத்⁴யத்வோக்திரிதி மந்தவ்யம் ।
மீமாம்ஸக ஏவ ப்ரகாராந்தரமாஹ —
அத²வேதி ।
யாநி கர்மாணி ஸ்வர்க³ஸாத⁴நத்வேந ஶ்ருதாநி தாந்யேவ மோக்ஷஸாத⁴நம் , ஸ்வர்க³ஶப்³த³வாச்யஸ்ய நிரதிஶயஸுக²ஸ்ய ஸ்வரூபாநந்த³லக்ஷணாந்மோக்ஷாத³ந்யத்வாஸம்ப⁴வாத் ‘யந்ந து³:கே²ந ஸம்பி⁴ந்நம் ந ச க்³ரஸ்தமநந்தரம் । அபி⁴லாஷோபநீதம் ச தத்ஸுக²ம் ஸ்வ:பதா³ஸ்பத³ம்’ இத்யர்த²வாதே³ந நிரதிஶயப்ரீதே: ஸ்வர்க³ஶப்³த³வாச்யத்வாவக³மாத் த்ரிவிஷ்டபாதி³ஜநிதஸுகே² து³:கா²ஸம்பி⁴ந்நத்வாதி³விஶேஷணாநாமஸம்ப⁴வாத் । ததா² ச நிரதிஶயப்ரீதிரூபஸ்ய மோக்ஷஸ்ய கர்மஹேதுகத்வாவக³மாத்கர்மப்⁴ய ஏவ மோக்ஷ: ஸித்⁴யதி, கிம் வித்³யாஸம்பாத³நயத்நேநேத்யர்த²: ।
தத்ராத்³யம் மதம் நிராகரோதி —
ந ; கர்மாநேகத்வாதி³தி ।
கர்மணாமநேகத்வஸம்ப⁴வாந்ந வித்³யாம் விநா மோக்ஷஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।
ஸங்க்³ரஹம் விவ்ருணோதி —
அநேகாநி ஹீதி ।
கர்மாநேகத்வப்ரஸித்³தி⁴த்³யோதநார்தோ² ஹி-ஶப்³த³: । தேஷு கர்மஸு யாந்யநாரப்³த⁴ப²லாநி தேஷாமுபபோ⁴கே³ந க்ஷயாஸம்ப⁴வாத்தாநி ஶேஷகர்மாணி தந்நிமித்தஶரீராரம்ப⁴ ஏவம்வ்ருத்தஸ்யாப்யுபபத்³யத இத்யர்த²: ।
நந்வநேகஜந்மாந்தரக்ருதாநாம் ஸர்வேஷாமேவ கர்மணாம் ஸம்பூ⁴ய வர்தமாநஜந்மாரம்ப⁴கத்வஸம்ப⁴வாத³நாரப்³த⁴ப²லாநி கர்மாணி ந ஸந்த்யேவ ; நேத்யாஹ —
விருத்³த⁴ப²லாநீதி ।
ஸ்வர்க³நரகாதி³ரூபவிருத்³த⁴ப²லவதாம் ஜ்யோதிஷ்டோமப்³ரஹ்மஹத்யாதீ³நாம் ஸம்பூ⁴யைகஜந்மாரம்ப⁴கத்வாஸம்ப⁴வேநைகஸ்மிஞ்ஜந்மந்யுபபோ⁴கே³ந தேஷாம் க்ஷயாஸம்ப⁴வாத்ஸந்த்யேவ ஶேஷகர்மாணீத்யர்த²: ।
ஸஞ்சிதகர்மஸத்³பா⁴வே மாநமாஹ —
கர்மஶேஷஸத்³பா⁴வஸித்³தி⁴ஶ்சேதி ।
தத்தத்ர ஸ்வர்கா³த³வரோஹதாம் மத்⁴யே யே இஹாஸ்மிம்ல்லோகே ரமணீயசரணா: புண்யகர்மாண: தே ரமணீயாம் ப்³ராஹ்மணாதி³யோநிம் ப்ரதிபத்³யந்த இதி ஶ்ருத்யர்த²: । ப்ரேத்ய ஸ்வகர்மப²லமநுபூ⁴ய தத: ஶேஷேண ஜந்ம ப்ரதிபத்³யந்த இதி ஸ்ம்ருதிரபி ஸ்வர்கா³த³வரோஹதாம் ஶேஷகர்மஸத்³பா⁴வம் த³ர்ஶயதீத்யர்த²: ।
நநு ஸஞ்சிதகர்மணாம் ஸத்த்வே(அ)பி தேஷாம் நித்யாநுஷ்டா²நேந க்ஷயாந்ந தைர்பா⁴விஜந்மப்ராப்திரிதி ஶங்கதே —
இஷ்டாநிஷ்டேதி ।
நித்யாநாம் ஸஞ்சிதகர்மக்ஷயப²லகத்வம் மீமாம்ஸகஸ்ய ஸ்வாப்⁴யுபக³மவிருத்³த⁴மிதி தூ³ஷயதி —
நேதி ।
அஸுக²ரூபஸ்யேதி ।
ஸுக²ஸாத⁴நஸ்யேதி யாவத் ।
ஆகா³மிந இதி ।
நித்யாகரணாநந்தரமேவ ப்ரஸக்தஸ்யேத்யர்த²: ।
நித்யாநாம் தத³ப்⁴யுபக³மே(அ)பி பரஸ்ய நாபி⁴மதஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —
யதி³ நாமேதி ।
நித்யாந்யநாரப்³த⁴ப²லகர்மக்ஷயார்தா²நி ஸந்து நாமேத்யர்த²: । ‘த⁴ர்மேண பாபமபநுத³தி’ இதி ஶாஸ்த்ராச்சு²த்³த்⁴யஶுத்³தி⁴ரூபயோ: ஸுக்ருதது³ஷ்க்ருதயோரேவ விரோதா⁴ச்ச நித்யாநி பாபமேவ நாஶயேயு:, ந ஸஞ்சிதபுண்யமபி ; அதஸ்தத்புண்யநிமித்தம் பா⁴விஜந்ம முமுக்ஷோரவஶ்யம்பா⁴வீத்யர்த²: ।
விரோதா⁴பா⁴வமேவ ஸாத⁴யதி —
ந ஹீத்யாதி³நா ।
யது³க்தம் காம்யப்ரதிஷித்³த⁴யோரநாரம்பா⁴தி³தி, தத்ர ஜந்மாரப்⁴ய ப்ராயணபர்யந்தம் ஸர்வாத்மநா ப்ரதிஷித்³த⁴வர்ஜநம் புருஷேண கர்துமஶக்யம் அதிநிபுணாநாமபி ஸூக்ஷ்மாபராத⁴த³ர்ஶநாத் , காம்யவர்ஜநமபி ஸர்வாத்மநா கர்துமஶக்யமித்யாஹ —
ந சேதி ।
ஆத்மஜ்ஞாநம் ஹி காமாநாமஶேஷதோ நிவர்தகம் , ‘ரஸோ(அ)ப்யஸ்ய பரம் த்³ருஷ்ட்வா நிவர்ததே’ இதி ஸ்மரணாத் ; ஜ்ஞாநாபா⁴வே ச ஸதி காமாவஶ்யம்பா⁴வாத் காம்யாநுஷ்டா²நமபி கதா³சிந்முமுக்ஷோ: ப்ரஸஜ்ஜதே, தத்³வஶாச்ச ஜந்மாபி ஸ்யாதி³த்யர்த²: । அஶேஷகர்மக்ஷயோபபத்திர்ந சேத்யந்வய: ।
நநு ஆத்மஜ்ஞாநம் ந காமாநாம் நிவர்தகம் ஆத்மவிதோ³(அ)பி காமத³ர்ஶநாதி³தி ; நேத்யாஹ —
அநாத்மவிதோ³ ஹீதி ।
ப²லவிஷயத்வாதி³தி ।
ஆத்மவ்யதிரிக்தம் கிஞ்சித³பி வஸ்துதோ நாஸ்தீதி மந்யமாநஸ்யாத்மவித³: ஸ்வவ்யதிரிக்தப²லாபா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।
தர்ஹி ஸ்வாத்மந்யேவாநந்த³ரூபே தஸ்ய காமோ(அ)ஸ்து ; நேத்யாஹ —
ஸ்வாத்மநி சேதி ।
நந்வாத்மவித³: ப்ராப்தஸ்வரூபாநந்த³ஸ்யாபி பரப்³ரஹ்மப்ராப்தௌ காமோ(அ)ஸ்தி ; நேத்யாஹ —
ஸ்வஸ்யேதி ।
விது³ஷ இத்யர்த²: ।
நித்யாநுஷ்டா²நேந ச ப்ரத்யவாயாபா⁴வாதி³தி வத³தா த்வயா யதி³ ப்ரத்யவாயஸ்ய நித்யாகரணஜந்யத்வம் விவக்ஷிதம் , ததா³ தத³பி ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ —
நித்யாநாம் சேதி ।
ப்ரத்யவாயாநுபபத்திரிதி ।
ப்ரத்யவாயோத்பத்திர்ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
நநு ‘அகுர்வந்விஹிதம் கர்ம நிந்தி³தம் ச ஸமாசரந் । ப்ரஸஜ்ஜம்ஶ்சேந்த்³ரியார்தே²ஷு நர: பதநம்ருச்ச²தி’ இதி வசநக³தஶத்ருப்ரத்யயாத³கரணஸ்ய ப்ரத்யவாயஹேதுத்வமவக³ம்யதே ; அகரணாத்ப்ரத்யவாயோத்பத்த்யநுபக³மே ச ஶத்ருப்ரத்யயாநுபபத்திரிதி ; நேத்யாஹ —
இத்யத இதி ।
வக்ஷ்யமாணரீத்யா அகரணஸ்ய ப்ரத்யவாயாஹேதுத்வாதி³த்யர்த²: । ‘லக்ஷணஹேத்வோ: க்ரியாயா:’ இதி ஸூத்ரேண ஹேதாவிவ லக்ஷணே(அ)பி ஶதுர்விதா⁴நாத³த்ர லக்ஷணார்த² ஏவ ஸ இத்யர்த²: । நந்வகரணேந ப்ரத்யவாயக்ரியா கத²ம் லக்ஷ்யதே ? உச்யதே - யதி³ யதா²வந்நித்யாநுஷ்டா²நமப⁴விஷ்யத்ததா³ ஸஞ்சிதது³ரிதக்ஷயோ(அ)ப⁴விஷ்யத் , ந சாயம் நித்யமகார்ஷீத் ; தத: ப்ரத்யவாயீ ப⁴விஷ்யதீத்யேவம் நித்யாகரணேந பூர்வஜந்மஸு ஸஞ்சிதேப்⁴யோ து³ரிதேப்⁴ய: ப்ராப்யமாணா து³:க²ரூபா ப்ரத்யவாயக்ரியா ஶிஷ்டைர்லக்ஷ்யத இதி ।
நநு லக்ஷணே ஹேதௌ ச ஸாதா⁴ரணாச்ச²த்ருப்ரத்யயாத³கரணஸ்ய ப்ரதீதம் ஹேதுத்வமேவ கஸ்மாந்நோபேயதே ? தத்ராஹ —
அந்யதே²தி ।
அகரணஸ்ய ஹேதுத்வே ஸ்வீக்ருதே ஸத்யபா⁴வாத்³பா⁴வ உத்பத்³யத இதி ப்ரஸஜ்ஜேத அகரணஸ்யாபா⁴வரூபதாயா உக்தத்வாதி³த்யர்த²: ।
தத்ரேஷ்டாபத்திம் வாரயதி —
ஸர்வேதி ।
அபா⁴வஸ்ய பா⁴வத⁴ர்மாஶ்ரயத்வாயோக்³யத்வம் ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணஸித்³த⁴ம் , அபா⁴வஸ்ய காரணத்வரூபபா⁴வத⁴ர்மாஶ்ரயத்வஸ்வீகாரே து ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணவிரோத⁴: ஸ்யாதி³த்யர்த²: । ந சைவமகரணஸ்ய கத²ம் ஜ்ஞாபகத்வம் கத²ம் வாநுபலப்³தே⁴ரபா⁴வஜ்ஞாபகத்வமிதி வாச்யம் , அகரணாநுபலப்³த்⁴யோர்ஜ்ஞாதயோரேவ ஜ்ஞாபகத்வாப்⁴யுபக³மேந ஸ்வரூபதஸ்தயோர்ஜ்ஞாநஹேதுத்வாபா⁴வாதி³த்யந்யத்ர விஸ்தர: ।
மீமாம்ஸகஸ்யாத்³யப்ரகாரநிராகரணமுபஸம்ஹரதி —
இத்யத இதி ।
உக்தப்ரகாரேண ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் விநா யதா²வர்ணிதசரிதஸ்யாபி முமுக்ஷோர்மோக்ஷாஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அத² வேத்யாத்³யுக்தமப்யநூத்³ய நிராகரோதி —
யச்சோக்தமித்யாதி³நா ।
கிம் கேவலகர்மணாம் மோக்ஷாரம்ப⁴கத்வம் , வித்³யாஸஹிதாநாம் வா ? நாத்³ய இத்யாஹ —
தந்நேதி ।
நநு நித்யத்வே(அ)பி கர்மஸாத்⁴யத்வம் தஸ்ய கிம் ந ஸ்யாதி³தி ; நேத்யாஹ —
ந ஹீதி ।
லோகே யந்நித்யமாத்மாதி³ தத்கிஞ்சித³பி நாரப்⁴யதே, யத்³தி⁴ க⁴டாத்³யாரப்³த⁴ம் தத³நித்யமிதி வ்யாப்தித³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
த்³விதீயகல்பமநூத்³ய நிராகரோதி —
வித்³யாஸஹிதாநாமிதி ।
வித்³யாரூபஸஹகாரிமஹிம்நா கர்மாரப்⁴யஸ்யாபி மோக்ஷஸ்ய நித்யத்வம் ப⁴விஷ்யதீதி ஶங்ககாபி⁴மாந: ।
விருத்³த⁴மிதி ।
வித்³யாரூபஸஹகாரிமஹிம்நா தாவத்கர்மஸாத்⁴யே மோக்ஷே கஶ்சித³திஶயோ ப⁴விஷ்யதி, ’யதே³வ வித்³யயா கரோதி ததே³வ வீர்யவத்தரம் ப⁴வதி’ இதி ஶ்ருதே: । ஸ சாதிஶயோ ந நித்யத்வரூப:, ‘யத்க்ருதகம் தத³நித்யம்’ இதி வ்யாப்திவிரோதா⁴த் ‘தத்³யதே²ஹ கர்மசிதோ லோக: க்ஷீயதே ஏவமேவாமுத்ர புண்யசிதோ லோக: க்ஷீயதே’ இத்யாதி³ஶ்ருதிவிரோதா⁴ச்ச ; கிம் து தத³திரிக்த உத்கர்ஷரூப ஏவ வக்தவ்ய இதி பா⁴வ: । கிம் ச நிரதிஶயப்ரீதேராத்மஸ்வரூபத்வேநாரப்⁴யத்வாயோகா³ச்ச ந வித்³யாஸஹிதாநாம் கேவலாநாம் வா கர்மணாம் மோக்ஷ: ப²லம் । ந ச ஸ்வர்க³காமஶ்ருதிவிரோத⁴:, தத்ர நிரதிஶயப்ரீதிவாசகஸ்ய ஸ்வர்க³ஶப்³த³ஸ்ய கர்மயோக்³யதாநுஸாரேண விஷயஜநிதஸுக²விஶேஷே லாக்ஷணிகத்வோபபத்தே: । ஏதச்ச ப்³ருஹதா³ரண்யகஷஷ்டா²த்⁴யாயவார்த்திகே ப்ரபஞ்சிதம் , தத்ரைவ த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஶங்கதே —
யத்³விநஷ்டமிதி ।
யத்³க⁴டாதி³ விநஷ்டம் தத்புநர்நோத்பத்³யத இதி த³ர்ஶநாத் க⁴டாதி³விநாஶரூபஸ்ய ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வஸ்ய நித்யத்வம் நிஶ்சீயதே, தஸ்யாநித்யத்வே து விநஷ்டஸ்ய க⁴டாதே³: புநருத்பத்திப்ரஸங்க³: ஸ்யாத் ; த்⁴வம்ஸப்ராக³பா⁴வாநதி⁴கரணகாலஸ்ய ப்ரதியோகி³காலத்வநியமாதி³த்யர்த²: ।
தத: கிம் ? தத்ராஹ —
ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வவதி³தி ।
ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வஸ்ய கார்யத்வமுபேத்ய யத்³பா⁴வகார்யம் தத³நித்யமிதி வ்யாப்திர்விவக்ஷிதா ; நிரதிஶயப்ரீதிரூபா ச முக்திர்பா⁴வரூபைவ தவாபி ஸம்மதா, அதோ ந முக்தேர்நித்யத்வம் ஸித்⁴யதீதி தூ³ஷயதி —
நேதி ।
பரமார்த²தஸ்து ப்ரத்⁴வம்ஸஸ்ய கார்யத்வம் நாஸ்தீத்யாஹ —
ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வோ(அ)பீதி ।
ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வோ(அ)ப்யாரப்⁴யத இதி ந ஸம்பா⁴வதி, நைருக்தைர்ஜநேர்பா⁴வபதா³ர்த²த⁴ர்மத்வப்ரதிபாத³நவிரோதே⁴நாபா⁴வஸ்ய பா⁴வரூபஜந்மாஶ்ரயத்வாயோகே³ந ச ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வே ஜந்மரூபவிஶேஷாபா⁴வாப்⁴யுபக³மாதி³த்யர்த²: ।
கத²ம் தர்ஹி வாதி³நாம் ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வே ஜந்மாஶ்ரயத்வஜ்ஞாநமித்யாஶங்க்ய ப்⁴ராந்திமாத்ரமேததி³த்யாஹ —
விகல்பமாத்ரமேததி³தி ।
நநு ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வஸ்ய ப்ரதியோகி³ஜந்யத்வாபா⁴வே தத்ப்ரதியோகி³கத்வம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ப்ராக³பா⁴வாத்யந்தாபா⁴வயோரிவ தஸ்ய தத்ப்ரதியோகி³கத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யாஶயேநாஹ —
பா⁴வப்ரதியோகீ³ ஹ்யபா⁴வ இதி ।
அபா⁴வஸ்ய பா⁴வப்ரதியோகி³கத்வம் க⁴டாபா⁴வ: படாபா⁴வ இதி வ்யவஹாரஸித்³த⁴மிதி ஹி-ஶப்³தா³ர்த²: ।
நந்வாபா⁴வே பா⁴வப்ரதியோகி³கத்வவிஶேஷாப்⁴யுபக³மே தத்ர ஜநிரூபவிஶேஷோ(அ)பி பரமார்தோ²(அ)ஸ்த்விதி ந ஶங்கநீயம் , பா⁴வப்ரதியோகி³கத்வஸ்யாபி தத்ர பரமார்த²த்வாஸித்³தே⁴ரித்யேதத்ஸத்³ருஷ்டாந்தமாஹ —
யதா² ஹீதி ।
பா⁴வ: ஸத்த்வம் , தச்ச ஸர்வாநுக³தம் ஸத்³ரூபம் வஸ்துதோ நிர்விஶேஷம் ப்³ரஹ்மைவ நாந்யத் ; தத்³யதா² ஏகமபி க⁴டஸத்த்வம் படஸத்த்வமிதி ரீத்யா பி⁴ந்நமிவ க⁴டாதி³பி⁴ர்விஶேஷ்யதே க⁴டாதி³ப்ரதியோகி³கத்வேந கல்ப்யதே, ததா² க⁴டோ நாஸ்தி படோ நாஸ்தீதி ப்ரதீயமாநாபா⁴வோ(அ)ப்யேக ஏவ, ஸமவாயஸத்தாஜாத்யாதி³வத் லாக⁴வாத் ; ஸ சாபா⁴வ: ஸர்வவிஶேஷரஹிதோ(அ)பி பா⁴வேஷு க⁴டாதி³ஷு முத்³க³ராபி⁴கா⁴தாதி³ஜநிதக்ரியாயோகா³த்³க⁴டாதி³ப்ரதியோகி³கத்வேந ஜாதத்வேந ச வாதி³பி⁴ர்ப்⁴ராந்த்யா பரிகல்ப்யதே, த்³வாவபா⁴வாவித்யாதி³வ்யவஹாராத் ஸங்க்²யாகு³ணயோக³மபா⁴வஸ்ய மத்வா த்³ரவ்யத்வேநாபா⁴வ: கேநசித் பரிகல்ப்யதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதா² ஹ்யபா⁴வஸ்ய த்³ரவ்யாந்தர்பா⁴வமாஶங்கமாநஸ்யாபா⁴வே கு³ணாஶ்ரயத்வத்³ரவ்யத்வப்⁴ராந்தி:, ததா² வாதி³நாமபி தத்ர வஸ்துதோ பா⁴வப்ரதியோகி³கத்வஜந்மாஶ்ரயத்வாதி³ரஸ்தீதி ப்⁴ராந்திரிதி ।
அபா⁴வஸ்ய வஸ்துதோ ஜந்மாதி³ரூபபா⁴வத⁴ர்மாஶ்ரயத்வே பா³த⁴கமாஹ —
ந ஹ்யபா⁴வ இத்யாதி³நா ।
பா⁴வத⁴ர்மாஶ்ரயஸ்ய பா⁴வத்வநியமப்ரஸித்³தி⁴த்³யோதநார்தோ² ஹி-ஶப்³த³: ।
விஶேஷணஸஹபா⁴வீதி ।
விஶேஷணாஶ்ரய இத்யர்த²: । நந்வேகஸ்யாபா⁴வஸ்ய ஜந்மாதி³கல்பநாஸ்பத³ஸ்ய ப்³ரஹ்மதுல்யயோக³க்ஷேமஸ்யாங்கீ³காரே த்³வைதாபத்திரிதி சேத் , நாயம் தோ³ஷ: ; பா⁴வாத்³வைதாபி⁴ப்ராயேணாஸ்ய பா⁴ஷ்யஸ்ய ப்ரவ்ருத்த்யுபபத்தே: । வஸ்துதஸ்து அயமபா⁴வோ ந ப்³ரஹ்மாதிரிக்த:, ப்³ரஹ்மணி கல்பிதக⁴டாதி³ப்ரதியோகி³கத்வாத் கல்பிதப்ரதியோகி³காபா⁴வஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நாநதிரேகாதி³தி மந்தவ்யம் ।
ஸாத்⁴யஸ்ய மோக்ஷஸ்ய ஸ்வரூபேண நித்யத்வாயோகே³(அ)பி ப்ரவாஹநித்யத்வம் ஸம்ப⁴வதீதி ஶங்கதே —
வித்³யாகர்மகர்துரிதி ।
கர்துராத்மநோ நித்யத்வாதா³த்மா ஸந்ததம் வித்³யாகர்மணீ குர்வந்நேவாஸ்தே ; ததா² ச வித்³யாகர்மலக்ஷணஸாத⁴நஸந்தாநஜநிதோ மோக்ஷோ(அ)பி ஸந்ததோ(அ)வதிஷ்ட²தே । ப்ரவாஹநித்யத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —
க³ங்கே³தி ।
நேதி ।
முக்திகாலே(அ)பி ஸாத⁴நாநுஷ்டா²த்ருத்வரூபஸ்ய கர்த்ருத்வஸ்யாநுவ்ருத்த்யுபக³மே முக்த்யுச்சே²த³:, தஸ்ய து³:கா²த்மகத்வாத் ; ஏதத்³தோ³ஷபரிஹாராய ததா³ தது³பரமோபக³மே ச மோக்ஷஸ்யாபி விச்சே²தா³த³நித்யத்வம் தத³வஸ்த²மேவேத்யர்த²: ।
தஸ்மாதி³தி ।
மோக்ஷஸ்ய ஸாத்⁴யத்வே நித்யத்வப⁴ங்க³ப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: । காம ஆதி³பதா³ர்த²: । கர்மோபாதா³நஹேதோரவித்³யாதே³ர்நிவ்ருத்தௌ ஸத்யாமித்யர்த²: ।
நநு ப்³ரஹ்மாத்மநாவஸ்தா²நம் மோக்ஷ: ‘ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி’ இதி ஶ்ருதே:, ந த்வாத்மந்யவஸ்தா²நமிதி ஶங்காம் நிராகரோதி —
ஸ்வயம் சேதி ।
நந்வவித்³யாதி³நிவ்ருத்திரேவ கர்மஸாத்⁴யா அஸ்து, ததா² ச கர்மபி⁴ரேவ மோக்ஷ இதி ; நேத்யாஹ —
தத்³விஜ்ஞாநாதி³தி ।
கர்மணாமவித்³யாநிவர்தநே ஸாமர்த்²யாபா⁴வாதி³தி பா⁴வ: । இதி-ஶப்³தோ³ விசாரஸமாப்த்யர்த²: ।
ஏவம் கர்மணாம் முக்திஹேதுத்வம் நிரஸ்ய ஆதௌ³ ப்³ரஹ்மவித்³யா ப்ரஸ்தூயத இதி யது³க்தம் ததே³வோபஸம்ஹரதி —
அதோ ப்³ரஹ்மவித்³யார்தே²தி ।
ப்³ரஹ்மவித்³யாயா ஏவ முக்திஸாத⁴நத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமுபநிஷச்ச²ப்³த³ப்ரஸித்³தி⁴ரபி வித்³யாயா ஏவ நி:ஶ்ரேயஸஸாத⁴நத்வே ப்ரமாணமித்யாஶயேநோபநிஷச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ —
உபநிஷதி³தீதி ।
அத்ர ஸாமீப்யவாசிநா உபோபஸர்கே³ண ப்ரதீசோ ப்³ரஹ்மஸாமீப்யமுச்யதே । தச்ச ஸாமீப்யம் தயோரபே⁴த³ரூபம் விவக்ஷிதம் । நி-ஶப்³தோ³ நிஶ்சயார்த²: । ததா² ச உபஸர்க³த்³வயேந தயோரபே⁴த³நிஶ்சயரூபா வித்³யோச்யதே । விஶரணாவஸாத³நக³தயோ தா⁴த்வர்தா²: । க்விப்ப்ரத்யயஶ்சாத்ர கர்தரி விவக்ஷித: । ததஶ்ச ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மைக்யகோ³சரா வித்³யா விது³ஷாமநர்த²ம் ஶாதயதி அவஸாத³யதி வா தாந்ப்³ரஹ்ம க³மயதீதி வா உபநிஷத்பதே³ந ஸப²லா ப்³ரஹ்மவித்³யோச்யத இத்யர்த²: ।
ஏததே³வ விவ்ருணோதி —
தச்சீ²லிநாமிதி ।
ப்³ரஹ்மவித்³யாப்⁴யாஸஶீலவதாமித்யர்த²: । ஶாதநம் ஶிதி²லீகரணம் , தேஷாம் க³ர்பா⁴தீ³நாமவஸாத³நம் நாஶநம் । உபநிக³மயித்ருத்வாத் ப்ரத்யக்தயா ப்ராபயித்ருத்வாதி³த்யர்த²: ।
ஏவமுபநிஷத்பத³ஸ்ய ‘ஷத்³லு விஶரணக³த்யவஸாத³நேஷு’ இதி வையாகரணப்ரஸித்³தி⁴மநுஸ்ருத்யார்த²த்ரயம் த³ர்ஶிதம் । இதா³நீம் ஸ்வயமர்தா²ந்தரமாஹ —
உப நிஷண்ணம் வேதி ।
உப ஸாமீப்யேந விஷயதயா அஸ்யாம் வித்³யாயாம் ப்³ரஹ்மஸ்வரூபம் பரம் ஶ்ரேயோ நிதராமபா³தி⁴ததயா ஸ்தி²தமித்யர்த²: ।
உபநிஷத்பத³ஸ்ய க்³ரந்தே² ப்ரஸித்³தி⁴ம் க⁴டயதி —
தத³ர்த²த்வாதி³தி ।
வித்³யாப்ரயோஜநகத்வாத்³க்³ரந்தோ²(அ)ப்யுபநிஷத்பதே³ந நிரூட⁴லக்ஷணயா வ்யவஹ்ரியத இத்யர்த²: । அத்ர வ்யாக்²யேயஸ்ய க்³ரந்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மவித்³யார்த²த்வோக்த்யா தஸ்ய மாநாந்தராநதி⁴க³தம் ப்³ரஹ்ம விஷய: தத்³வித்³யாத்³வாரா முக்தி: ப்ரயோஜநம் , தத்காமோ(அ)தி⁴காரீதி ஸூசிதம் ப⁴வதி ॥