ಏವಂ ವಿಷಯಾದಿಮತ್ತ್ವಾದುಪನಿಷದೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾರಂಭಂ ಸಮರ್ಥ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಮಾರಭತೇ —
ಶಂ ಸುಖಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಶಮಿತ್ಯಸ್ಯ ಸುಖಕೃದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚಕ್ಷುಷೀತಿ ।
ಚಕ್ಷುಷ್ಯಾದಿತ್ಯಮಂಡಲೇ ಚ ವರ್ತಮಾನಸ್ತಯೋರಭಿಮಾನೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಬಲ ಇತಿ ।
ಬಾಹ್ವೋರ್ಬಲೇಽಭಿಮಾನಿತ್ವೇನ ವರ್ತಮಾನೋ ದೇವ ಇಂದ್ರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ವಾಚಿ ಬುದ್ಧೌ ವಾಗಭಿಮಾನೀ ಗುರುರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿಸ್ತೀರ್ಣಕ್ರಮ ಇತಿ ।
ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಾವತಾರೇ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಪಾದೋಪೇತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಶರೀರಸ್ಥಪ್ರಾಣಕರಣಾಭಿಮಾನಿನೀನಾಂ ದೇವತಾನಾಂ ಸುಖಕೃತ್ತ್ವಂ ಕಿಮಿತಿ ಪ್ರಾರ್ಥ್ಯತೇ ? ಅತ್ರಾಹ —
ತಾಸು ಹೀತಿ ।
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಂ ಶ್ರವಣಮ್ , ಶ್ರುತಸ್ಯಾವಿಸ್ಮರಣಂ ಧಾರಣಮ್ , ಶಿಷ್ಯೇಭ್ಯಃ ಪ್ರತಿಪಾದನಂ ವಿನಿಯೋಗಃ । ಶಮಾದಿಕಮಾದಿಪದಾರ್ಥಃ ।
ನಮೋ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತ್ಯಾದೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಬ್ರಹ್ಮ ವಿವಿದಿಷುಣೇತಿ ।
ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವದನಕ್ರಿಯಾ ಬ್ರಹ್ಮವದನಕ್ರಿಯಾ ।
ಪರೋಕ್ಷೇತಿ ।
ನಮೋ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತ್ಯತ್ರ ವಾಯೋಃ ಸಂಬೋಧನಾಭಾವಾತ್ ಪರೋಕ್ಷತಯಾ ನಿರ್ದೇಶ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಉತ್ತರವಾಕ್ಯೇ ವಾಯುಪದೇನ ಸಂಬೋಧನಾತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತಯಾ ನಿರ್ದೇಶ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಪಾರೋಕ್ಷ್ಯೇಣ ನಿರ್ದೇಶಃ, ವಾಯೋರ್ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಿತಸೂತ್ರಾತ್ಮತಾರೂಪೇಣ ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾತ್ , ವಾಯುಶಬ್ದೇನ ಚ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತಯಾ ನಿರ್ದೇಶಃ, ಪ್ರಾಣವಾಯುರೂಪೇಣ ನಮಸ್ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ವಾಯೋಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಕಿಂ ಚೇತ್ಯಸ್ಯ ತ್ವಾಮೇವ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವದಿಷ್ಯಾಮೀತ್ಯನೇನ ಸಂಬಂಧಃ ।
ವಾಯೋಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಬ್ರಹ್ಮತ್ವವದನೇ ಹೇತುಪರಂ ತ್ವಮೇವೇತಿ ವಾಕ್ಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ತ್ವಮೇವ ಚಕ್ಷುರಾದ್ಯಪೇಕ್ಷ್ಯೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಬಾಹ್ಯಮಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಚಕ್ಷುರಾದ್ಯಪೇಕ್ಷ್ಯ, ತ್ವಮೇವ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸೀತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವೇ ಹೇತುರವ್ಯವಹಿತತ್ವಮ್ ; ತದೇವ ವಿವೃಣೋತಿ —
ಸಂನಿಕೃಷ್ಟಮಿತಿ ।
ತ್ವಗಿಂದ್ರಯಸಂನಿಕೃಷ್ಟಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವದಿಷ್ಯಾಮೀತಿ ।
ವದಾಮೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಋತಸತ್ಯಶಬ್ದಯೋರಪುನರುಕ್ತಮರ್ಥಂ ವದನ್ನೇವ ತೌ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಋತಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸ ಏವೇತಿ ।
ಶಾಸ್ತ್ರಾನುಸಾರೇಣ ಕರ್ತವ್ಯತಯಾ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥ ಏವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತ್ವದಧೀನ ಏವೇತಿ ।
ಕರ್ಮಸಂಪಾದನಸ್ಯ ಪ್ರಾಣವಾಯ್ವಧೀನತ್ವದರ್ಶನಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮಕಮಿತಿ ।
ಸಮಷ್ಟಿವ್ಯಷ್ಟ್ಯಾತ್ಮಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ವಾಯೋಃ ಸೂತ್ರಾತ್ಮರೂಪೇಣ ಸಮಷ್ಟಿಶಬ್ದಿತಂ ವ್ಯಾಪಕತ್ವಮ್ , ಅಸ್ಮದಾದಿಪ್ರಾಣರೂಪೇಣ ವ್ಯಷ್ಟಿಶಬ್ದಿತಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಂ ಚೇತ್ಯುಭಯಂ ಪರೋಕ್ಷಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಿರ್ದೇಶಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಕೃತಮಿತಿ ಮತ್ವಾ ತತ್ಸರ್ವಾತ್ಮಕಮಿತಿ ಸರ್ವನಾಮಪ್ರಯೋಗ ಇತಿ ಮಂತವ್ಯಮ್ ।
ಏವಂ ಸ್ತುತಮಿತಿ ।
ಉಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ಬ್ರಹ್ಮವದನಕ್ರಿಯಯಾ ಸ್ತುತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಇದಮುಪಲಕ್ಷಣಮ್ । ನಮಸ್ಕೃತಂ ಚೇತ್ಯಪಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ , ತಸ್ಯಾಪಿ ಪೂರ್ವಂ ಕೃತತ್ವಾತ್ ।
ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕೇತಿ ।
ಜ್ವರಶಿರೋರೋಗಾದಯ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕಾಃ, ಚೋರವ್ಯಾಘ್ರಾದ್ಯುಪದ್ರವಾ ಆಧಿಭೌತಿಕಾಃ, ಯಕ್ಷರಾಕ್ಷಸಾದ್ಯುಪದ್ರವಾ ಆಧಿದೈವಿಕಾ ಇತಿ ವಿಭಾಗಃ ॥