ಅಥಾತಃ ಸಂಹಿತಾಯಾ ಇತ್ಯಾದೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಅಧುನೇತಿ ।
ವರ್ಣಾನಾಮತ್ಯಂತಸಾಮೀಪ್ಯಂ ಸಂಹಿತಾ, ತದ್ವಿಷಯೋಪನಿಷದುಪಾಸನಮಿದಾನೀಮುಚ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಶಂ ನೋ ಮಿತ್ರ ಇತ್ಯಾಶೀರ್ವಾದಃ ಕೃತ್ಸ್ನೋಪನಿಷಚ್ಛೇಷಃ ।
ಸಂಹಿತೋಪನಿಷಚ್ಛೇಷಮಾಶೀರ್ವಾದಾಂತರಂ ಪ್ರಥಮಮಾಹ —
ತತ್ರೇತಿ ।
ಉಪನಿಷತ್ಪರಿಜ್ಞಾನಮುಪಾಸನವಿಷಯಕಂ ಜ್ಞಾನಮ್ ; ತಚ್ಚ ಶಿಷ್ಯಸ್ಯಾಚಾರ್ಯೋಪದೇಶಜನಿತಮಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಚ ತದುಪದೇಶಪ್ರಯೋಜಕಮ್ , ತನ್ನಿಮಿತ್ತಕಂ ಯಶ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತೇಜ ಇತಿ ।
ಮುಖಕಾಂತ್ಯಾದಿರೂಪಮುಪನಿಷತ್ಪರಿಜ್ಞಾನನಿಮಿತ್ತಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಸಹೈವಾಸ್ತ್ವಿತಿ ಕೇನ ಪ್ರಾರ್ಥ್ಯತೇ ? ತತ್ರಾಹ —
ಶಿಷ್ಯವಚನಮಿತಿ ।
ತತ್ರ ವಿನಿಗಮಕಮಾಹ —
ಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ಹೀತಿ ।
ತಸ್ಯಾಕೃತಾರ್ಥತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಹಿ-ಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ನನ್ವಾಚಾರ್ಯೋಽಪ್ಯಕೃತಾರ್ಥ ಏವ ಶಿಷ್ಯಸಾಪೇಕ್ಷತ್ವಾದಿತಿ ; ನೇತ್ಯಾಹ —
ಕೃತಾರ್ಥೋ ಹೀತಿ ।
ನ ಹ್ಯಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಪ್ರಯೋಜನಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ಶಿಷ್ಯಾಪೇಕ್ಷಾಸ್ತಿ, ಕಿಂ ತು ಕೇವಲಂ ತದನುಗ್ರಹಾರ್ಥಮೇವಾಚಾರ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಿರಿತಿ ಭಾವಃ । ನನ್ವೇವಮಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಶಿಷ್ಯೇಣ ಕಿಮರ್ಥಂ ಯಶಆದಿ ಪ್ರರ್ಥ್ಯತೇ ? ಸ್ವಾರ್ಥಮೇವೇತಿ ಬ್ರೂಮಃ, ಯಶಸ್ವಿನಃ ಶಿಷ್ಯಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ಯಶಸ್ವಿನೋ ಭವಂತಿ ; ಯಶಸ್ವಿನಾಂ ಚ ಲಾಭಪೂಜಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ ; ಅತಃ ಸ್ವಾರ್ಥಮೇವ ಶಿಷ್ಯೋ ಗುರೋರ್ಯಶಃ ಪ್ರಾರ್ಥಯತ ಇತ್ಯನವದ್ಯಮ್ । ಪೂರ್ವವೃತ್ತಸ್ಯಾನಂತರಮಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ವಸ್ತೂಪಾಸನಂ ಹಿತ್ವಾ ಪ್ರಥಮತಃ ಶಬ್ದೋಪಾಸನವಿಧಾನೇ ಹೇತುರತಃಶಬ್ದೇನೋಕ್ತ ಇತ್ಯಾಹ —
ಯತೋಽತ್ಯರ್ಥಮಿತಿ ।
ಜ್ಞಾನಮುಪಾಸನಮ್ , ತದೇವ ವಿಷಯಃ, ತಸ್ಮಿನ್ನಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಗ್ರಂಥಸಂನಿಕೃಷ್ಟಾಮೇವೇತಿ ।
ಸಂಹಿತಾರೂಪಗ್ರಂಥಪ್ರಧಾನಾಮೇವೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ನನ್ವಧಿಕರಣೇಷ್ವಿತಿ ಸಪ್ತಮ್ಯಾ ಲೋಕಾದಿಷು ಸಂಹಿತಾದೃಷ್ಟಿವಿಧಿರಿಹ ವಿವಕ್ಷಿತ ಇತಿ ಪ್ರತೀಯತೇ ; ತಥಾ ಸತಿ ಲೋಕಾನಾಮೇವ ಸಂಹಿತಾದೃಷ್ಟ್ಯೋಪಾಸ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ ; ತಚ್ಚೋಪಕ್ರಮೋಪಸಂಹಾರವಿರುದ್ಧಮ್ , ‘ಅಥಾತಃ ಸಂಹಿತಾಯಾಃ’ ಇತ್ಯುಪಕ್ರಮೇ ‘ಯ ಏವಮೇತಾ ಮಹಾಸಂಹೀತಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾ ವೇದ’ ಇತ್ಯುಪಸಂಹಾರೇ ಚ ಸಂಹಿತಾಯಾ ಏವೋಪಾಸ್ಯತ್ವಾವಗಮಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಜ್ಞಾನವಿಷಯೇಷ್ವಿತ್ಯರ್ಥ ಇತಿ ।
ಅಧಿಕರಣಪದಸ್ಯ ವಿಷಯಪರತ್ವೋಕ್ತಿರುಪಲಕ್ಷಣಮ್ ; ಸಪ್ತಮೀ ತೃತೀಯಾರ್ಥಪರೇತ್ಯಪಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ । ತಥಾ ಚ ಲೋಕಾದ್ಯಾತ್ಮನಾ ಸಂಹಿತೈವೋಪಾಸ್ಯೇತಿ ಲಭ್ಯತೇ, ಅತೋ ನ ವಿರೋಧ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಲೋಕೇಷ್ವಧೀತಿ ।
ಲೋಕವಿಷಯಕಮಿತಿ ಯಾವತ್ । ಏವಮುತ್ತರತ್ರಾಪಿ ।
ಅತ್ರ ವಿಧಿತ್ಸಿತಾನಾಮುಪಾಸನಾನಾಂ ಸ್ತಾವಕಂ ತಾ ಮಹಾಸಂಹಿತಾ ಇತಿ ವಾಕ್ಯಮ್ । ತದ್ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ತಾ ಏತಾ ಇತಿ ।
ಅಥಾಧಿಲೋಕಮಥಾಧಿಜ್ಯೋತಿಷಮಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಥಾಥಶಬ್ದಾನಾಮರ್ಥಮಾಹ —
ದರ್ಶನಕ್ರಮೇತಿ ।
ಅತ್ರೋಪಾಸನಸ್ಯೈಕತ್ವೇನ ಕರ್ತುರೇಕತ್ವಾಲ್ಲೋಕಾದಿಭೇದೇನ ಪ್ರಯೋಗಭೇದಾಚ್ಚಾವಶ್ಯಂಭಾವಿನಿ ಕ್ರಮೇ ತದ್ವಿಧಾನಾರ್ಥಾ ಅಥ-ಶಬ್ದಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ತತ್ರಾದ್ಯೋಽಥಶಬ್ದ ಆರಂಭಾರ್ಥಃ, ಇತರೇ ತನ್ನಿರೂಪಿತಕ್ರಮಾರ್ಥಾ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಉಪನಿಷದಃ ಕಥಂ ಕರ್ತವ್ಯಾ ಇತ್ಯಾಕಾಂಕ್ಷಾಯಾಮಾಹ —
ತಾಸಾಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ನನು ಸಂಹಿತಾಯಾಃ ಪೂರ್ವವರ್ಣಃ ಪೃಥಿವೀತಿ ಕಥಂ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಂ ತಯೋರ್ಭೇದಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಪೂರ್ವವರ್ಣ ಇತಿ ।
ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಇತ್ಯಾದಿವದತ್ರ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಮಧ್ಯಮಿತಿ ।
ಪೂರ್ವೋತ್ತರರೂಪೇ ಸಂಧೀಯೇತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ಯತ್ಸಂಧಿಶಬ್ದವಾಚ್ಯಂ ಪೂರ್ವೋತ್ತರರೂಪಯೋರ್ಮಧ್ಯಮ್ , ತತ್ರಾಂತರಿಕ್ಷಲೋಕದೃಷ್ಟಿಃ ಕರ್ತವ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ॥