ನನು ಶಬ್ದಮಾತ್ರರೂಪಸ್ಯೋಂಕಾರಸ್ಯಾಚೇತನತಯಾ ಫಲದಾತೃತ್ವಾಸಂಭವಾತ್ ಕಥಮುಪಾಸ್ಯತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಪರಾಪರೇತಿ ।
ಪ್ರತಿಮಾದ್ಯರ್ಚನ ಇವ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಫಲದಾತ್ರಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣ ಏವ ಸರ್ವತ್ರ ಫಲದಾತೃತ್ವಮ್ ‘ಫಲಮತ ಉಪಪತ್ತೇಃ’ ಇತ್ಯಧಿಕರಣೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ದ್ಯೋತನಾರ್ಥೋ ದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಹೀತ್ಯತ್ರ ಹಿ-ಶಬ್ದಃ । ಪ್ರಣವಸ್ಯ ಪರಾಪರಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟ್ಯಾಲಂಬನತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಸದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ —
ಸ ಹೀತಿ ।
ಪ್ರಣವಸ್ಯ ಪರಾಪರಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟ್ಯಾಲಂಬನತ್ವೇ ತದ್ದೃಷ್ಟ್ಯೋಪಾಸಿತಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಪರಾಪರಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನತ್ವೇ ಚ ಶ್ರುತಿಮಾಹ —
ಏತೇನೈವೇತಿ ।
ಓಂಕಾರೇಣೈವಾಯತನೇನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನೇನ ಪರಮಪರಂ ವಾ ಪ್ರಾಪ್ನೋತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏವಂ ತಾತ್ಪರ್ಯಮುಕ್ತ್ವಾ ಅಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಇತೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಪರಿಚ್ಛೇದಾರ್ಥ ಇತಿ ।
ಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಓಂಕಾರಸ್ಯ ಪರಾಪರಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟ್ಯಾಲಂಬನತ್ವೇನ ಶ್ರುತಿಷು ಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವೇಽಪಿ ಪ್ರಕೃತೇ ಮುಖ್ಯತ್ವಾತ್ಪರಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟಿರೇವೋಂಕಾರೇ ವಿವಕ್ಷಿತೇತಿ ಮತ್ವಾ ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟ್ಯಧ್ಯಾಸೇ ಕಿಂ ಸಾದೃಶ್ಯಮಿತ್ಯಾಕಾಂಕ್ಷಾಯಾಮಾಹ —
ಯತ ಓಮಿತೀದಂ ಸರ್ವಮಿತಿ ।
ಯತ ಓಂಕಾರಃ ಸರ್ವಾತ್ಮಕಃ ತತಃ ಸರ್ವಾತ್ಮಕತ್ವಸಾದೃಶ್ಯಾದೋಂಕಾರೇ ಸರ್ವಾತ್ಮಕಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟಿರ್ಯುಕ್ತೇತಿ ಭಾವಃ ।
ನನು ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವಾತ್ಮಕತ್ವಮ್ ‘ಸರ್ವಂ ಖಲ್ವಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಸಿದ್ಧಮ್ ; ಓಂಕಾರಸ್ಯ ತು ಕಥಂ ಸಾರ್ವಾತ್ಮ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಸರ್ವಂ ಹೀತಿ ।
ನನ್ವೋಂಕಾರಸ್ಯ ಸರ್ವಶಬ್ದಾತ್ಮಕತ್ವೇಽಪಿ ಕಥಮರ್ಥಪ್ರಪಂಚಾತ್ಮಕತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಶಬ್ದದ್ವಾರೇತ್ಯಾಹ —
ಅಭಿಧಾನತಂತ್ರಂ ಹೀತಿ ।
ಅಭಿಧೇಯಜಾತಸ್ಯಾಭಿಧಾನಾಧೀನಸಿದ್ಧಿಕತ್ವಾದ್ವಾಚ್ಯವಾಚಕಯೋಸ್ತಾದಾತ್ಮ್ಯಸ್ವೀಕಾರಾಚ್ಚಾಭಿಧೇಯಜಾತಸ್ಯಾಭಿಧಾನೇಽಂತರ್ಭಾವಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅತ ಇದಮಿತಿ ।
ಪ್ರಣವಸಾರ್ವಾತ್ಮ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಶ್ರುತ್ಯಾದಿಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿದಂ ಸರ್ವಮೋಂಕಾರ ಇತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವದುಪದಿಶ್ಯತೇ ಓಮಿತೀದಂ ಸರ್ವಮಿತಿ ವಚಸೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಪ್ರಥಮವಾಕ್ಯೇನ ಪ್ರಣವೇ ಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟಿರ್ವಿಹಿತಾ, ತತ್ರ ತದ್ದೃಷ್ಟಿಕರಣೇ ನಿಯಾಮಕಂ ದ್ವಿತೀಯವಾಕ್ಯೇನ ದರ್ಶಿತಮ್ , ಅತೋ ವಿವಕ್ಷಿತಾರ್ಥಸ್ಯ ಸಿದ್ಧತ್ವಾತ್ಕಿಮುತ್ತರಗ್ರಂಥೇನೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ —
ಓಂಕಾರಸ್ತುತ್ಯರ್ಥ ಇತಿ ।
ಅನುಕರಣಮಿತಿ ।
ಅನುಜ್ಞಾನರೂಪಮಿತಿ ಯಾವತ್ । ಕೇನಚಿತ್ಕರೋಮೀತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಕೃತಂ ಕರ್ಮಾನ್ಯ ಓಮಿತ್ಯನುಕರೋತಿ ಅನುಜಾನಾತಿ, ತಥಾ ಯಾಸ್ಯಾಮಿ ವಿಷ್ಣ್ವಾಲಯಮಿತ್ಯುಕ್ತಮನ್ಯ ಓಮಿತ್ಯನುಕರೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಹೀತಿ ।
ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಶ್ಚ ಕರೋಮೀತ್ಯಾದಿನಾ ಪೂರ್ವಂ ಪ್ರದರ್ಶಿತೈವ ।
ಅಪ್ಯೋ ಶ್ರಾವಯೇತ್ಯತ್ರ ಅಪಿ-ಶಬ್ದೋ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣೋದಾಹರಣಸಮುಚ್ಚಯಾರ್ಥ ಇತಿ ಮತ್ವಾಹ —
ಅಪಿ ಚೇತಿ ।
ಪ್ರೈಷಪೂರ್ವಕಮಿತಿ । ‘ಓ ಶ್ರಾವಯ’ ಇತಿ ಮಂತ್ರಗತೇನೋಂಕಾರೇಣಾಗ್ನೀಧ್ರಸಂಬೋಧನಪೂರ್ವಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ತದುಕ್ತಂ ವೇದಭಾಷ್ಯೇ - ‘ಮಂತ್ರಗತಓಂಕಾರ ಆಗ್ನೀಧ್ರಸಂಬೋಧನಾರ್ಥಃ । ಹೇ ಆಗ್ನೀಧ್ರ ದೇವಾನ್ಪ್ರತಿ ಹವಿಃಪ್ರದಾನಾವಸರಂ ಶ್ರಾವಯೇತಿ ಮಂತ್ರಾರ್ಥಃ’ ಇತಿ ।
ಆಶ್ರಾವಯಂತೀತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —
ಪ್ರತಿಶ್ರಾವಯಂತೀತಿ ।
ಪ್ರತಿಶ್ರವಂ ಕಾರಯಂತಿ, ಪ್ರತ್ಯಾಶ್ರವಣಂ ಕಾರಯಂತೀತಿತ ಯಾವತ್ । ಶಸ್ತ್ರಶಂಸಿತಾರೋ ಹೋತಾರಃ, ತೇಽಪಿ ’ಶೋಂ ಸಾವೋಮ್’ ಇತ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ ಶಸ್ತ್ರಾಣಿ ಶಂಸಂತಿ, ತಾನ್ಯೋಮಿತಿ ಸಮಾಪಯತಂತಿ ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರತಿಗರಮಿತಿ ।
’ಓಽಥಾಮೋದ ಇವ’ ಇತಿ ಮಂತ್ರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಓಕಾರೇಣ ಹೋತಾ ಸಂಬೋಧ್ಯತೇ ; ಹೇ ಹೋತಃ ಅಥ ಅರ್ಧರ್ಚಶಂಸನಾನಂತರಮಸ್ಮಾಕಮಾಮೋದ ಇವ ಹರ್ಷ ಏವ ಸಂಪನ್ನ ಇತಿ ತದರ್ಥಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ।
ಋತ್ವಿಗ್ವಿಶೇಷೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಯದಾ ಅನ್ಯೇಷಾಮೃತ್ವಿಜಾಮನುಜ್ಞಾಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತಿ ತದಾ ಓಂ ಪ್ರೋಕ್ಷೇತ್ಯಾದಿರೂಪೇಣ ಪ್ರಣವಪುರಃಸರಮೇವ ಪ್ರಸೌತಿ ।
ತಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —
ಅನುಜಾನಾತೀತಿ ।
ಜುಹೋಮೀತ್ಯುಕ್ತವಂತಂ ಪ್ರತ್ಯನ್ಯ ಓಮಿತ್ಯೇವಾನುಜ್ಞಾಂ ಪ್ರಯಚ್ಛತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರವಚನಂ ಕರಿಷ್ಯನ್ನಿತಿ ।
ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯನ್ನಿತಿ ‘ವಚ ಪರಿಭಾಷಣೇ’ ಇತ್ಯಸ್ಯ ರೂಪಮಸ್ಮಿನ್ವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇ ; ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇ ತು ‘ವಹ ಪ್ರಾಪಣೇ’ ಇತ್ಯಸ್ಯಾಂತರ್ಭಾವಿತಣ್ಯರ್ಥಸ್ಯ ರೂಪಮಿತಿ ಭೇದಃ ।
ವೇದಮಿತಿ ।
ವೇದಂ ಗ್ರಹೀಷ್ಯಾಮೀತ್ಯಭಿಸಂಧಿಮಾನಾದಾವೋಮಿತ್ಯೇವಾಧ್ಯೇತುಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಉಪಕ್ರಮತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಧ್ಯಯನಫಲಭೂತಾಂ ವೇದಾವಾಪ್ತಿಂ ಕಥಯತಿ ಬ್ರಹ್ಮೈವೋಪಾಪ್ನೋತೀತಿ ; ತದ್ಯೋಜಯತಿ —
ಉಪಾಪ್ನೋತ್ಯೇವೇತಿ ।
ಪ್ರಾಪಯಿಷ್ಯನ್ನಿತಿ । ಪರಮಾತ್ಮಾನಮುಪಾಪ್ನವಾನಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ತ್ವೇನ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಮಿತ್ಯಭಿಸಂಧಿಮಾನ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಆತ್ಮಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಾಪಯಿಷ್ಯನ್ನಾತ್ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮಭಾವಪ್ರಾಪ್ತ್ಯುಪಾಯಮನ್ವಿಷ್ಯನ್ನೋಮಿತ್ಯಾಹೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸ ಚೇತಿ ।
ಸ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತೇನೋಂಕಾರೇಣ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಲಕ್ಷಣಮುಪಾಯಂ ಲಬ್ಧ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಾಪ್ನೋತ್ಯೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿವಕ್ಷಿತಮನುವಾಕಾರ್ಥಂ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ಯ ದರ್ಶಯತಿ —
ಓಂಕಾರಪೂರ್ವೇತಿ ।
ಅತ್ರ ಯದ್ಯಪಿ ‘ಓ ಶ್ರಾವಯ’ ಇತಿ ಮಂತ್ರೇ ‘ಓಽಥಾಮೋದ ಇವ’ ಇತಿ ಪ್ರತಿಗರನಾಮಕಮಂತ್ರೇ ಚ ಓಕಾರ ಏವ ಶ್ರೂಯತೇ ನ ತ್ವೋಂಕಾರಃ, ತಥಾಪ್ಯೋಕಾರಸ್ಯೋಂಕಾರೈಕದೇಶತ್ವಾತ್ತತ್ಪೂರ್ವ - ಪ್ರವೃತ್ತಾನಾಮಪ್ಯೋಂಕಾರಪೂರ್ವಕತ್ವಮುಪಚಾರಾದುಕ್ತಮಿತಿ ಮಂತವ್ಯಮ್ ॥