ತದ್ಧೀತಿ ।
ಅನ್ನಂ ಹೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅನ್ನಾದ್ಧ್ಯೇವೇತಿ ।
ಇದಂ ವಾಕ್ಯಮಾನಂದವಲ್ಲೀಗತೇನ ‘ಅನ್ನಾದ್ವೈ ಪ್ರಜಾಃ ಪ್ರಜಾಯಂತೇ’ ಇತಿ ವಾಕ್ಯೇನ ಸಮಾನಾರ್ಥಮಿತಿ ನಾಸ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇ ವ್ಯಾಪ್ರಿಯತೇ ।
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಲಕ್ಷಣೋಪೇತತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
'ತದ್ವಿಜ್ಞಾಯ’ ಇತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ –
ಸ ಏವಮಿತಿ ।
ಉಪಪತ್ತ್ಯಾ ಚೇತಿ ।
ಅನ್ನಶಬ್ದಿತಸ್ಯ ವಿರಾಜಃ ಶ್ರುತಿಷೂಪಾಸ್ಯತ್ವಶ್ರವಣಾದಬ್ರಹ್ಮಣ ಉಪಾಸ್ಯತ್ವಾಯೋಗಾದಿತ್ಯಾದ್ಯುಪಪತ್ತ್ಯಾ ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಉಪಪತ್ತ್ಯಾ ಚಾನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವಿಜ್ಞಾಯೇತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಉತ್ಪತ್ತಿದರ್ಶನಾದಿತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತಾವದುತ್ಪತ್ತಿರ್ನಾಸ್ತಿ ತಸ್ಯ ನಿತ್ಯತ್ವಶ್ರವಣಾತ್ ಅನ್ನಸ್ಯ ಚ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾದುತ್ಪತ್ತೇಃ ಶ್ರುತಿಷು ದರ್ಶನಾತ್ಪೃಥಿವ್ಯಾದಿಸ್ಥೂಲಭೂತಾತ್ಮಕಸ್ಯಾನ್ನಸ್ಯ ಭೂತಕಾರಣತ್ವಸ್ಯಾಪಿ ದರ್ಶನಾಚ್ಚೇತ್ಯಾದಿಕಮಾಲೋಚಯತಸ್ತಸ್ಯಾನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನ ವೇತಿ ಸಂಶಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಸಕೃತ್ ‘ತಪಸಾ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಜಿಜ್ಞಾಸಸ್ವ’ ಇತ್ಯುಪದೇಶಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಪ್ರದರ್ಶನಪೂರ್ವಕಮರ್ಥಮಾಹ –
ತಪಸ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ನಿರತಿಶಯಮಿತಿ ।
ಸಂಪೂರ್ಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತಾವತ್ತಪ ಏವೇತಿ ।
ವಿಚಾರಂ ವಿನಾ ಜಿಜ್ಞಾಸಾನಿವೃತ್ತ್ಯಯೋಗಾದಿತಿ ಭಾವಃ । ಶ್ರುತೌ ‘ತಪೋ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ವಾಕ್ಯಂ ವಿಧಿತ್ಸಿತಸ್ಯ ತಪಸೋ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವೇನ ಸ್ತುತ್ಯರ್ಥಮಿತಿ ಮಂತವ್ಯಮ್ ।
ಪ್ರಥಮಪರ್ಯಾಯಸ್ಥಮ್ ‘ತದ್ವಿಜ್ಞಾಯ’ ಇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮನ್ಯತ್ರಾಪ್ಯತಿದಿಶತಿ –
ಏವಂ ಸರ್ವರ್ತ್ರೇತಿ ।
'ಪ್ರಾಣೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವ್ಯಜಾನಾತ್’ ಇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಹ –
ಋಜ್ವನ್ಯದಿತಿ ।
ಸ ಏವ ಋಜ್ವರ್ಥಃ ಪ್ರದರ್ಶ್ಯತೇ, ತಥಾ ಹಿ - ಸ ತಪಃ ಅತಪ್ಯತ, ಅನ್ನಸ್ಯ ಸೂತ್ರಾತ್ಮರೂಪಪ್ರಾಣಪರತಂತ್ರಸ್ಯ ನ ಬ್ರಹ್ಮಲಕ್ಷಣಂ ನಿರಪೇಕ್ಷಂ ಸಂಭಾವ್ಯತೇ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾದಿಸತ್ತ್ವಾತ್ತತ್ಸಂಭವತೀತ್ಯಾದಿ ಲಕ್ಷಣಂ ವಿಚಾರಂ ಕೃತವಾನ್ । ಏವಂ ತಪಃ ಕೃತ್ವಾ ಪ್ರಾಣೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತವಾನ್ , ತನ್ನಿಶ್ಚಯೋಪಯೋಗಿತ್ವೇನ ಪ್ರಾಣೇ ಬ್ರಹ್ಮಲಕ್ಷಣಂ ಚ ಯೋಜಿತವಾನಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ ಶ್ರುತಿಃ ಪ್ರಾಣಾದ್ಧ್ಯೇವೇತ್ಯಾದಿನಾ । ಅನ್ನಸ್ಯ ಪ್ರಾಣಾಧೀನತ್ವಾದನ್ನಜ್ಜಾಯಮಾನಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಪ್ರಾಣಾದೇವ ಜಾಯಂತ ಇತ್ಯಯಮರ್ಥೋ ಯುಕ್ತ ಏವೇತಿ ದ್ಯೋತನಾರ್ಥೋ ಹಿ-ಶಬ್ದಃ । ತದ್ವಿಜ್ಞಾಯ ಲಕ್ಷಣೋಪಪತ್ತಿಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಾಣೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ಪುರನರೇವ ಪ್ರಾಣಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಸಂಶಯಮಾಪನ್ನೋ ವರುಣಂ ಪಿತರಮುಪಗತವಾನ್ । ಸಂಶಯಕಾರಣಂ ತು ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಪಿ ಮನಃಪಾರತಂತ್ರ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿರಾಹಿತ್ಯಾದಿಕಮೂಹನೀಯಮ್ । ಇತ್ಥಂ ಪ್ರಾಣಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಸಂಶಯಮಾಪನ್ನೋ ಮುಖ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನ್ಯದನ್ವೇಷಮಾಣೋ ಭೃಗುಃ ಪುನರ್ವಿಚಾರಂ ಕೃತವಾನ್ - ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಮನಸಾ ನಿರೋಧದರ್ಶನೇನ ಪ್ರಾಣಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಮನಸಃ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾಜ್ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಮತ್ತ್ವಾತ್ , ಅತ ಏವ ಮನಸಿ ಬ್ರಹ್ಮಲಕ್ಷಣಸಂಭವಾಚ್ಚ ಆಧಿದೈವಿಕಂ ಸಮಷ್ಟ್ಯಂತಃಕರಣಮೇವ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತವಾನ್ । ಏವಂ ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವಿಜ್ಞಾಯ ಪುನಸ್ತತ್ರಾಪಿ ಸಂಶಯಮಾಪನ್ನೋ ವರುಣಮುಪಗತವಾನಿತ್ಯಾದಿ ಸಮಾನಮ್ । ಸಂಶಯಕಾರಣಂ ತ್ವಸ್ಮದಾದಿಮನೋವದಾಧಿದೈವಿಕಮನೋಽಪಿ ಕರಣಕೋಟಿಪ್ರವಿಷ್ಟತ್ವಾದ್ವಿಜ್ಞಾನಶಬ್ದಿತಕರ್ತೃಪರತಂತ್ರಂ ಭವತಿ । ನ ಹಿ ಪರತಂತ್ರಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಲಕ್ಷಣಂ ಮುಖ್ಯಂ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾದಿದೋಷದರ್ಶನಮಿತಿ ಬೋಧ್ಯಮ್ । ಏವಂ ಮನಸಿ ಬ್ರಹ್ಮಲಕ್ಷಣಾಯೋಗಾತ್ಕರ್ತರಿ ಚ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೇಣ ತದ್ಯೋಗಾದಿತ್ಯಾದಿವಿಚಾರಂ ಕೃತ್ವಾ ವಿಜ್ಞಾನಮಾಧಿದೈವಿಕಂ ಮಹತ್ತತ್ತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತವಾನಿತ್ಯಾದಿ ಸಮಾನಮ್ । ಪುನಶ್ಚ ವಿಜ್ಞಾನಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಪಿ ತಸ್ಯ ಜನ್ಮನಾಶಾದಿಶ್ರವಣಲಿಂಗೇನ ಸಂಶಯಮಾಪನ್ನೋ ವರುಣಮುಪಗತವಾನಿತ್ಯಾದ್ಯೂಹನೀಯಮ್ ॥