ತೈತ್ತಿರೀಯೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ವನಮಾಲಾವ್ಯಾಖ್ಯಾ
 
ತನ್ನಮ ಇತ್ಯುಪಾಸೀತ । ನಮ್ಯಂತೇಽಸ್ಮೈ ಕಾಮಾಃ । ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯುಪಾಸೀತ । ಬ್ರಹ್ಮವಾನ್ ಭವತಿ । ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪರಿಮರ ಇತ್ಯುಪಾಸೀತ । ಪರ್ಯೇಣಂ ಮ್ರಿಯಂತೇ ದ್ವಿಷಂತಃ ಸಪತ್ನಾಃ । ಪರಿ ಯೇಽಪ್ರಿಯಾ ಭ್ರಾತೃವ್ಯಾಃ । ಸ ಯಶ್ಚಾಯಂ ಪುರುಷೇ । ಯಶ್ಚಾಸಾವಾದಿತ್ಯೇ । ಸ ಏಕಃ ॥ ೪ ॥
ತನ್ನಮ ಇತ್ಯುಪಾಸೀತ ನಮನಂ ನಮಃ ನಮನಗುಣವತ್ ತದುಪಾಸೀತ । ನಮ್ಯಂತೇ ಪ್ರಹ್ವೀಭವಂತಿ ಅಸ್ಮೈ ಉಪಾಸಿತ್ರೇ ಕಾಮಾಃ ಕಾಮ್ಯಂತ ಇತಿ ಭೋಗ್ಯಾ ವಿಷಯಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯುಪಾಸೀತ । ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಿಬೃಢತಮಮಿತ್ಯುಪಾಸೀತ । ಬ್ರಹ್ಮವಾನ್ ತದ್ಗುಣೋ ಭವತಿ । ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪರಿಮರ ಇತ್ಯುಪಾಸೀತ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪರಿಮರಃ ಪರಿಮ್ರಿಯಂತೇಽಸ್ಮಿನ್ಪಂಚ ದೇವತಾ ವಿದ್ಯುದ್ವೃಷ್ಟಿಶ್ಚಂದ್ರಮಾ ಆದಿತ್ಯೋಽಗ್ನಿರಿತ್ಯೇತಾಃ । ಅತಃ ವಾಯುಃ ಪರಿಮರಃ, ಶ್ರುತ್ಯಂತರಪ್ರಸಿದ್ಧೇಃ । ಸ ಏವಾಯಂ ವಾಯುರಾಕಾಶೇನಾನನ್ಯ ಇತ್ಯಾಕಾಶೋ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪರಿಮರಃ ; ತಸ್ಮಾದಾಕಾಶಂ ವಾಯ್ವಾತ್ಮಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪರಿಮರ ಇತ್ಯುಪಾಸೀತ । ಏನಮ್ ಏವಂವಿದಂ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿನೋ ದ್ವಿಷಂತಃ ; ಅದ್ವಿಷಂತೋಽಪಿ ಸಪತ್ನಾ ಯತೋ ಭವಂತಿ, ಅತೋ ವಿಶೇಷ್ಯಂತೇ ದ್ವಿಷಂತಃ ಸಪತ್ನಾ ಇತಿ । ಏನಂ ದ್ವಿಷಂತಃ ಸಪತ್ನಾಃ ತೇ ಪರಿಮ್ರಿಯಂತೇ ಪ್ರಾಣಾನ್ ಜಹತಿ । ಕಿಂ ಚ, ಯೇ ಚ ಅಪ್ರಿಯಾ ಅಸ್ಯ ಭ್ರಾತೃವ್ಯಾ ಅದ್ವಿಷಂತೋಽಪಿ ತೇ ಚ ಪರಿಮ್ರಿಯಂತೇ ॥

ಪರಿಬೃಢತಮಮಿತಿ ।

ವಿರಾಡಾತ್ಮಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಬ್ರಹ್ಮವಾನಿತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವಿರಾಜೋ ಯೋ ಗುಣೋ ಭೋಗಃ ತದ್ವಾನ್ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪರಸ್ಯೇತಿ ।

ಪರಸ್ಯ ಮಾಯೋಪಾಧಿಕಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸ್ವರೂಪತಯೋಕ್ತಂ ಯದಾಕಾಶಂ ತದಾಕಾಶಂ ಪರಿಮರತ್ವಗುಣಕಮುಪಾಸೀತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆಕಶಸ್ಯ ಪರಿಮರತ್ವಗುಣೋಪಪಾದನಾಯ ಪ್ರಥಮಂ ವಾಯೋಃ ಪರಿಮರತ್ವಮಾಹ –

ಪರಿಮರ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಶ್ರುತ್ಯಂತರೇತಿ ।

ವಾಯುಂ ಪ್ರಕೃತ್ಯ ‘ತಮೇತಾಃ ಪಂಚ ದೇವತಾ ಅಪಿಯಂತಿ’ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತ್ಯಂತರಪ್ರಸಿದ್ಧೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಇದಾನೀಮಾಕಾಶಸ್ಯ ಪರಿಮರತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ –

ಸ ಏವಾಯಮಿತಿ ।

ವಾಯುಂ ಪ್ರತ್ಯಾಕಾಶಸ್ಯ ಕಾರಣತ್ವಾದ್ವಾಯ್ವನನ್ಯತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ತಂ ವಾಯ್ವಾತ್ಮಾನಮಾಕಾಶಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸ್ವರೂಪಭೂತಂ ಪರಿಮರತ್ವಗುಣಕಮುಪಾಸೀತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸಪತ್ನಾ ದ್ವಿವಿಧಾಃ - ದ್ವಿಷಂತೋಽದ್ವಿಷಂತಶ್ಚ ; ತತಃ ಸಪತ್ನಾನಾಂ ದ್ವಿಷಂತ ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಮಿತ್ಯಾಹ –

ದ್ವಿಷಂತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಅದ್ವಿಷಂತೋಽಪಿ ಚೇತಿ ।

ಏನಮದ್ವಿಷಂತೋಽಪೀತ್ಯರ್ಥಃ ॥