ಅಂತಸ್ತದ್ಧಾರ್ಮೋಪದೇಶಾತ್॥೨೦॥ ನಿರ್ವಿಶೇಷಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರ್ತುಮನೀಶ್ವರಾಃ । ಯೇ ಮಂದಾಸ್ತೇಽನುಕಂಪ್ಯಂತೇ ಸವಿಶೇಷನಿರೂಪಣೈಃ॥೧॥ ವಶೀಕೃತೇ ಮನಸ್ಯೇಷಾಂ ಸಗುಣಬ್ರಹ್ಮಶೀಲನಾತ್ । ತದೇವಾವಿರ್ಭವೇತ್ಸಾಕ್ಷಾದಪೇತೋಪಾಧಿಕಲ್ಪನಮ್॥೨॥ ಸಮನ್ವಯಸ್ಯ ಸವಿಶೇಷಪರತ್ವಮಪೋದ್ಯಾನಂದಮಯಾಧಿಕರಣ ಉತ್ಸರ್ಗಃ ಸ್ಥಾಪಿತಃ । ಇದಾನೀಮಪವಾದಚಿಂತಾರ್ಥತ್ವೇನಾಧಿಕರಣಮವತಾರಯನ್ ಪ್ರಘಟ್ಟಕಸಂಗಾತಿಮಾಹ —

ಪೂರ್ವಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।

ಯದ್ಯಪ್ಯಪವಾದಾಪವಾದತ್ವಾತ್ ಪುಚ್ಛಬ್ರಹ್ಮಚಿಂತಾ ಪ್ರಾತರ್ದನವಿಚಾರಸನ್ನಿಧೌ ಕರ್ತುಂ ಯುಕ್ತಾ; ತಥಾಪ್ಯವಾಂತರಸಂಗತಿಮಾಲೋಚ್ಯ ಕಾಮಾಚ್ಚ ನಾನುಮಾನಾಪೇಕ್ಷೇ (ಬ್ರ.ಅ.೧.ಪಾ.೧.ಸೂ.೧೮) ತಿ ಪ್ರಧಾನನಿರಾಸಸ್ಯೇಕ್ಷತ್ಯಧಿಕರಣಾ(ಬ್ರ.ಅ.೧.ಪಾ೧.ಸೂ.೫) ನಂತರಂ ಬುದ್ಧಿಸ್ಥತಾಂ ಚಾಪೇಕ್ಷ್ಯ ಪ್ರಥಮಂ ಕೃತಾ । ಉತಾದಿತ್ಯಪದವೇದನೀಯೋ ಜೀವ ಉಪಾಸ್ಯತ್ವೇನ ನ ತೂಪಕ್ಷಿಪ್ಯತ ಇತ್ಯನುಷಂಗಃ ।

ಇಹ ರೂಪವತ್ವಸರ್ವಪಾಪ್ಮವಿರಹಾಭ್ಯಾಂ ಸಂಶಯೇ ಪೂರ್ವತ್ರ ಮುಖ್ಯತ್ರಿತಯಾಖ್ಯಬಹುಪ್ರಮಾಣಾನುಸಾರಾನ್ನಿರ್ವಿಶೇಷನಿರ್ಣಯವದ್ ರೂಪವತ್ತ್ವಾದಿಬಹುಪ್ರಮಾಣವಶಾತ್ಸಂಸಾರೀ ಹಿರಣ್ಮಯಃ ಪುರುಷಃ ಇತ್ಯವಾಂತರಸಂಗತಿಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಂ ಸಂಕಲಯತಿ —

ಮರ್ಯಾದೇತಿ ।

ಸರ್ವಪಾಪ್ಮವಿರಹಸ್ಯಾನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧಿಮಾಹ —

ಕರ್ಮೇತಿ ।

ಇಂದ್ರಸ್ಯ ವೃತ್ರವಧೇನ ಬ್ರಹ್ಮಹತ್ಯಾಶ್ರವಣಾದಸ್ತಿ ದೇವಾನಾಂ ಕರ್ಮಾಧಿಕಾರ ಇತಿ ಭಾರತಿವಿಲಾಸಃ । ತನ್ನ ; ಗವಾಂ ಸತ್ರಾಸನಶ್ರವಣಾತ್ (ತಾಸಾಂ) ತೇಷಾಮಪ್ಯಧಿಕಾರಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ಅಸಂಭವಸ್ತೂಭಯತ್ರ ತುಲ್ಯಃ । ನಹ್ಯೈಂದ್ರೇ ದಧನಿ ಇಂದ್ರಸ್ಯಾಧಿಕಾರಸಂಭವಃ । ನ ಚ ನಿಷೇಧಾಧಿಕಾರಃ; ‘‘ನ ಹ ವೈ ದೇವಾನ್ ಪಾಪಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ ತಿ ಶ್ರುತೇಃ । ಅಥ  ಪ್ರಾಕೃತಸ್ಯೈವ । ಪಾಪಸ್ಯ ಫಲಾನಾರಂಭಕತ್ವಮೇತಚ್ಛ್ರುತ್ಯರ್ಥಃ, ತರ್ಹಿ ತದೇವ ಪಾಪ್ಮೋದಯಸ್ಯಾಲಂಬನಮಸ್ತು, ಕರ್ಮಾನಧಿಕೃತತ್ವೋಕ್ತೇಃ ತತ್ಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥತ್ವಾದಿತಿ ಅಮುಷ್ಮಾದಾದಿತ್ಯಾತ್ಪರಾಂಚಃ ।

ನಹ್ಯನಾಧಾರಸ್ಯೇತಿ ಭಾಷ್ಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ಅನಾಧಾರತ್ವೇ ಚೇತಿ ।

ನಿತ್ಯತ್ವಮಿತಿ ಸ್ವಮಹಿಮಪ್ರತಿಷ್ಠಿತತ್ವಸ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ।

ಕಥಂ ನಿತ್ಯತ್ವೇನಾಽನಾಧಾರತ್ವಸಿದ್ಧಿಸ್ತತ್ರಾಹ —

ಅನಿತ್ಯಂ ಹೀತಿ ।

ತರ್ಹಿ ತತ ಏವಾನಾಧಾರತ್ವಸಿದ್ಧೌ ಕಿಂ ಸರ್ವಗತತ್ವೇನಾತ ಆಹ —

ನಿತ್ಯಮಪೀತಿ ।

ನಿತ್ಯಮಪಿ ಅಸರ್ವಗತಂ ಚೇತ್ತನ್ನ ಭವತ್ಯಾಧಾರರಹಿತಂ, ಯತೋ ಯದ್ವಸ್ತು ತಸ್ಮಾನ್ನಿತ್ಯಾದಧರಭಾವೇನಾವಸ್ಥಿತಂ, ತದೇವ ತಸ್ಯ ನಿತ್ಯಸ್ಯೋಪರಿಸ್ಥಿತಸ್ಯಾಧಾರೋ ಭವತಿ । ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಗತತ್ವಮಪಿ ನಿತ್ಯತ್ವವಿಶೇಷಣತ್ವೇನಾನಾಧಾರತ್ವೇ ಹೇತುರ್ವಕ್ತವ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ವಸರ್ವದುರಿತವಿರಹಯೋಃ ರೂಪವತ್ತ್ವಾದಿಭ್ಯಃ ಕಿಂ ಬಲಮತ ಆಹ —

ಅವ್ಯಭಿಚಾರಿಭ್ಯಾಮಿತಿ ।

ನ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽನ್ಯತ್ರ ತಯೋಃ ಸಂಭವ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ವಸಂಭವಮಾಹ —

ಸರ್ವೇತಿ ।

ರೂಪವತ್ತ್ವಾದೇರ್ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಪಿ ಸಂಭವದ್ವ್ಯಭಿಚಾರಮಾಹ —

ವಿಕಾರವದಿತಿ ।

ಕಾರ್ಯೋಪಹಿತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸರ್ವದುರಿತವಿರಹಮುದಾಹೃತವಾಕ್ಯೇನಾಪಿ ಪ್ರಮಿಮೀತೇ —

ನಾಮೇತಿ ।

ಪಾಪ್ಮಭ್ಯ ಇತಿ ಅಪಾದಾನೇ ಪಂಚಮೀ । ತತಃ ಸರ್ವೇ ಪಾಪ್ಮನೋಽಪಾದಾನಾಂ ಯಸ್ಯೋದಯಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಭಾವಸ್ತತ್ತಾ ತದ್ರೂಪೇಣೋದಯ ಉದ್ಗಮ ಉಚ್ಯತ ಇತಿ । ರೂಪವತ್ತ್ವಂ ತಾದೃಶೇನ ರೂಪವಿಶೇಷೇಣೋಪದಿಶ್ಯತ ಇತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ನನು ಹಿರಣ್ಮಯತ್ವಂ ಕಥಂ? ತದ್ಧಿ ಶರೀರಸ್ಯಾತ ಆಹ —

ವಿಕಾರಸ್ಯ ಚೇತಿ ।

ನನ್ವವಿಕಾರಿಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಮಾಯಾಮಯಂ ರೂಪಂ ವಕ್ತವ್ಯಂ, ತಶ್ಚ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಕತಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮತ ಆಹ —

ನಚೇತಿ ।

ಯಥಾ ಲೋಕೇ ಮಾಯಾವಿದರ್ಶಿತಮಾಯಾನುವಾದಿವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಣಮೇವಂ ಶಾಸ್ತ್ರಮಪಿ ।

ಅಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ತರ್ಹಿ ಕದಾ ಸ್ಯಾದತ ಆಹ —

ಅಪಿತ್ವಿತಿ ।

ಮಾಯಾಂ ಮಿಥ್ಯಾಬುದ್ಧಿಂ ಕುರ್ವದಶಾಸ್ತ್ರಂ ಸ್ಯಾದ್, ನತು ತಾಂ ಕರೋತಿ; ತಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಾಗೇವ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಿಭೂತಿಮತ್ಸ್ವೇವೇಶ್ವರಾವಸ್ಥಾನೇ ಸಾರ್ವಾತ್ಮ್ಯವಿರೋಧಮಾಶಂಕ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಮಾತ್ರಂ ತತ್ರ, ಸತ್ತಾ ತು ಸರ್ವತ್ರೇತ್ಯಾಹ —

ಸರ್ವೇತಿ ।

ಲೋಕಕಾಮೇಶಿತೃತ್ವಶ್ರವಣಾದ್ದೇವಮನುಷ್ಯೈರೀಶ್ವರಾಜ್ಞಾ ವಿನಾಽಶಿತುಮಪಿ ನ ಶಕ್ಯಮಿತ್ಯಂತಃ ಪಾರಾರ್ಥ್ಯನ್ಯಾಯಃ । ಸೈವರ್ಕ್ ತತ್ ಸಾಮೇತಿ ತಚ್ಛಬ್ದೈಶ್ಚಾಕ್ಷುಷಪುರುಷಪರಾಮರ್ಶಃ । ಋಗಾದಿವಿಧೇಯಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗನಿರ್ದೇಶಃ । ಉಕ್ಥಂ ಶಸ್ತ್ರವಿಶೇಷಃ । ತತ್ಸಾಹಚರ್ಯಾತ್ಸಾಮಸ್ತೋತ್ರಂ ಋಗುಕ್ಥಾದನ್ಯಚ್ಛಸ್ತ್ರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತ್ರಯೋ ವೇದಾಃ ಪೃಥಿವ್ಯಗ್ನ್ಯಾದ್ಯಾತ್ಮಕೇ ಚೇತ್ಯಾದಿಭಾಷ್ಯಮ್ । ತತ್ರ ಋಗಾಧಿದೈವಂ ಪೃಥಿವ್ಯಂತರಿಕ್ಷದ್ಯುನಕ್ಷತ್ರಾದಿತ್ಯಗತಶುಕ್ಲಭಾರೂಪಾ ಸಾಮ ಚಾಗ್ನಿವಾಯ್ವಾದಿತ್ಯಚಂದ್ರಮ ಆದಿತ್ಯಗತಪರಕೃಷ್ಣಾಖ್ಯಾತಿಕೃಷ್ಣರೂಪಾದಿಕಮಾಮ್ನಾತಮಿಯಮೇವರ್ಗಗ್ನಿಃ ಸಾಮೇತ್ಯಾದಿನಾ । ಅಧ್ಯಾತ್ಮಂ ಚ ಋಗ್ವಾಕ್ಚಕ್ಷುಃ ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಗತಶುಕ್ಲಭಾಲಕ್ಷಣಾ ತಾವದುಕ್ತಾ । ಸಾಮ ಚ ಪ್ರಾಣಚ್ಛಾಯಾತ್ಮಮನೋಕ್ಷಿಸ್ಥಕೃಷ್ಣಭಾರೂಪಮಾಮ್ನಾತಮ್ — ವಾಗೇವರ್ಕ್ ಪ್ರಾಣಃ ಸಾಮೇತ್ಯಾದಿನಾ । ಏವಮಾತ್ಮಕೇ ಋಕ್ಸಾಮೇ ತಸ್ಯ ಗೇಷ್ಣ್ಯೌ ಪರ್ವಣೀ॥ ಇತಿ ಸಪ್ತಮಮಂತರಧಿಕರಣಮ್॥