ವೈಶ್ವಾನರಃ ಸಾಧಾರಣಶಬ್ದವಿಶೇಷಾತ್ ।

ಪ್ರಾಚೀನ ಶಾಲಸತ್ಯಯಜ್ಞೇಂದ್ರದ್ಯುಮ್ನಜನಬುಡಿಲಾಃ ಸಮೇತ್ಯ ಮೀಮಾಂಸಾಂ ಚಕ್ರುಃ -

ಕೋ ನ ಆತ್ಮಾ ಕಿಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ।

ಆತ್ಮೇತ್ಯುಕ್ತೇ ಜೀವಾತ್ಮನಿ ಪ್ರತ್ಯಯೋ ಮಾ ಭೂದತ ಉಕ್ತಂ ಕಿಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ । ತೇ ಚ ಮೀಮಾಂಸಮಾನಾ ನಿಶ್ಚಯಮನಧಿಗಚ್ಛಂತಃ ಕೈಕೇಯರಾಜಂ ವೈಶ್ವಾನರವಿದ್ಯಾವಿದಮುಪಸೇದುಃ ।

ಉಪಸದ್ಯ ಚೋಚುಃ -

ಆತ್ಮಾನಮೇವೇಮಂ ವೈಶ್ವಾನರಂ ಸಂಪ್ರತ್ಯಧ್ಯೇಷಿ

ಸ್ಮರಸಿ

ತಮೇವ ನೋ ಬ್ರೂಹೀತ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ ದ್ಯುಸೂರ್ವಾಯ್ವಾಕಾಶವಾರಿಪೃಥಿವೀನಾಮಿತಿ ।

ಅಯಮರ್ಥಃ - ವೈಶ್ವಾನರಸ್ಯ ಭಗವತೋ ದ್ಯೌರ್ಮೂರ್ಧಾ ಸುತೇಜಾಃ । ಚಕ್ಷುಶ್ಚ ವಿಶ್ವರೂಪಃ ಸೂರ್ಯಃ । ಪ್ರಾಣೋ ವಾಯುಃ ಪೃಥಗ್ವರ್ತ್ಮಾತ್ಮಾ ಪೃಥಕ್ ವರ್ತ್ಮ ಯಸ್ಯ ವಾಯೋಃ ಸ ಪೃಥಗ್ವರ್ತ್ಮಾ ಸ ಏವಾತ್ಮಾ ಸ್ವಭಾವೋ ಯಸ್ಯ ಸ ಪೃಥಗ್ವರ್ತ್ಮಾತ್ಮಾ । ಸಂದೇಹೋ ದೇಹಸ್ಯ ಮಧ್ಯಭಾಗಃ ಸ ಆಕಾಶೋ ಬಹುಲಃ ಸರ್ವಗತತ್ವಾತ್ । ಬಸ್ತಿರೇವ ರಯಿಃ ಆಪಃ, ಯತೋಽದ್ಭ್ಯೋಽನ್ನಮನ್ನಾಚ್ಚ ರಯಿರ್ಧನಂ ತಸ್ಮಾದಾಪೋ ರಯಿರುಕ್ತಾಸ್ತಾಸಾಂ ಚ ಮೂತ್ರೀಭೂತಾನಾಂ ಬಸ್ತಿಃ ಸ್ಥಾನಮಿತಿ ಬಸ್ತಿರೇವ ರಯಿರಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಪಾದೌ ಪೃಥಿವೀ ತತ್ರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಾತ್ । ತದೇವಂ ವೈಶ್ವಾನರಾವಯವೇಷು ದ್ಯುಸೂರ್ಯಾನಿಲಾಕಾಶಜಲಾವನಿಷು ಮೂರ್ಧಚಕ್ಷುಃಪ್ರಾಣಸಂದೇಹಬಸ್ತಿಪಾದೇಷ್ವೇಕೈಕಸ್ಮಿನ್ ವೈಶ್ವಾನರಬುದ್ಧ್ಯಾ ವಿಪರೀತತಯೋಪಾಸಕಾನಾಂ ಪ್ರಾಚೀನಶಾಲಾದೀನಾಂ ಮೂರ್ಧಪಾತಾಂಧತ್ವಪ್ರಾಣೋತ್ಕ್ರಮಣದೇಹಶೀರ್ಣತಾಬಸ್ತಿಭೇದಪಾದಶ್ಲಥೀಭಾವದೂಷಣೈರುಪಾಸನಾನಾಂ ನಿಂದಯಾ ಮೂರ್ಧಾದಿಸಮಸ್ತಭಾವಮುಪದಿಶ್ಯಾಮ್ನಾಯತೇ “ಯಸ್ತ್ವೇತಮೇವಂ ಪ್ರಾದೇಶಮಾತ್ರಮಭಿವಿಮಾನಮ್”(ಛಾ. ಉ. ೫ । ೧೮ । ೧) ಇತಿ । ಸ ಸರ್ವೇಷು ಲೋಕೇಷು ದ್ಯುಪೃಭೃತಿಷು, ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಸ್ಥಾವರಜಂಗಮೇಷು, ಸರ್ವೇಷ್ವಾತ್ಮಸು ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಮನೋಬುದ್ಧಿಜೀವೇಷ್ವನ್ನಮತ್ತಿ । ಸರ್ವಸಂಬಂಧಿಫಲಮಾಪ್ನೋತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಥಾಸ್ಯ ವೈಶ್ವಾನರಸ್ಯ ಭೋಕ್ತುರ್ಭೋಜನಸ್ಯಾಗ್ನಿಹೋತ್ರತಾಸಂಪಿಪಾದಯಿಷಯಾಹ ಶ್ರುತಿಃ -

ಉರ ಏವ ವೇದಿಃ

ವೇದಿಸಾರೂಪ್ಯಾತ್ ।

ಲೋಮಾನಿ ಬರ್ಹಿಃ

ಆಸ್ತೀರ್ಣಬ್ರಹಿಃಸಾರೂಪ್ಯಾತ್ ।

ಹೃದಯಂ ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಃ ।

ಹೃದಯಾನಂತರಂ -

ಮನೋಽನ್ವಾಹಾರ್ಯಪಚನಃ ।

ಆಸ್ಯಮಾಹವನೀಯಃ ।

ತತ್ರ ಹಿ ತದನ್ನಂ ಹೂಯತೇ । ನನು “ಕೋ ನ ಆತ್ಮಾ ಕಿಂ ಬ್ರಹ್ಮ”(ಛಾ. ಉ. ೫ । ೧೧ । ೧) ಇತ್ಯುಪಕ್ರಮೇ ಆತ್ಮಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಯೋಃ ಪರಮಾತ್ಮನಿ ರೂಢತ್ವೇನ ತದುಪರಕ್ತಾಯಾಂ ಬುದ್ಧೌ ವೈಶ್ವಾನರಾಗ್ನ್ಯಾದಯಃ ಶಬ್ದಾಸ್ತದನುರೋಧೇನ ಪರಮಾತ್ಮನ್ಯೇವ ಕಥಂಚಿನ್ನೇತುಂ ಯುಜ್ಯಂತೇ ನತು ಪ್ರಥಮಾವಗತೌ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಶಬ್ದೌ ಚರಮಾವಗತವೈಶ್ವಾನರಾದಿಪದಾನುರೋಧೇನಾನ್ಯಥಯಿತುಂ ಯುಜ್ಯೇತೇ । ಯದ್ಯಪಿ ಚ ವಾಜಸನೇಯಿನಾಂ ವೈಶ್ವಾನರವಿದ್ಯೋಪಕ್ರಮೇ “ವೈಶ್ವಾನರಂ ಹ ವೈ ಭಗವಾನ್ ಸಂಪ್ರತಿ ವೇದ ತಂ ನೋ ಬ್ರೂಹಿ” ಇತ್ಯತ್ರ ನಾತ್ಮಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದೌ ಸ್ತಃ, ತಥಾಪಿ ತತ್ಸಮಾನಾರ್ಥಂ ಛಾಂದೋಗ್ಯವಾಕ್ಯಂ ತದುಪಕ್ರಮಮಿತಿ ತೇನ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥೇನ ತದವಿರೋಧೇನ ವಾಜಸನೇಯಿವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ । ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥೇನ ಹ್ಯನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪ್ಯತೇ, ನಾನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥೇನ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥಮ್ । ಕರ್ಮವಚ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾಪಿ ಸರ್ವಶಾಖಾಪ್ರತ್ಯಯಮೇಕಮೇವ । ನಚ ದ್ಯುಮೂರ್ಧತ್ವಾದಿಕಂ ಜಾಠರಭೂತಾಗ್ನಿದೇವತಾಜೀವಾತ್ಮನಾಮನ್ಯತಮಸ್ಯಾಪಿ ಸಂಭವತಿ । ನಚ ಸರ್ವಲೋಕಾಶ್ರಯಫಲಭಾಗಿತಾ ।

ನ ಚ ಸರ್ವಪಾಪ್ಮಪ್ರದಾಹ ಇತಿ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯಾತ್ಪರಮಾತ್ಮೈವ ವೈಶ್ವಾನರ ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತೇ ಕುತಃ ಪುನರಿಯಮಾಶಂಕಾ -

ಶಬ್ದಾದಿಭ್ಯೋಽಂತಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಾನ್ನೇತಿ ಚೇದಿತಿ ।

ಉಚ್ಯತೇ - ತದೇವೋಪಕ್ರಮಾನುರೋಧೇನಾನ್ಯಥಾ ನೀಯತೇ, ಯನ್ನೇತುಂ ಶಕ್ಯಮ್ । ಅಶಕ್ಯೌ ಚ ವೈಶ್ವಾನರಾಗ್ನಿಶಬ್ದಾವನ್ಯಥಾ ನೇತುಮಿತಿ ಶಂಕಿತುರಭಿಮಾನಃ । ಅಪಿ ಚಾಂತಃಪ್ರತಿಷ್ಠಿತತ್ವಂ ಚ ಪ್ರಾದೇಶಮಾತ್ರತ್ವಂ ಚ ನ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿನೋಽಪರಿಮಾಣಸ್ಯ ಚ ಪರಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸಂಭವತಃ । ನಚ ಪ್ರಾಣಾಹುತ್ಯಧಿಕರಣತಾಽನ್ಯತ್ರ ಜಾಠರಾಗ್ನೇರ್ಯುಜ್ಯತೇ । ನಚ ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಾದಿಹೃದಯಾದಿತಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸಂಭವಿನೀ । ತಸ್ಮಾದ್ಯಥಾಯೋಗಂ ಜಾಠರಭೂತಾಗ್ನಿದೇವತಾಜೀವಾನಾಮನ್ಯತಮೋ ವೈಶ್ವಾನರಃ, ನತು ಬ್ರಹ್ಮ । ತಥಾ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಶಬ್ದಾವುಪಕ್ರಮಗತಾವಪ್ಯನ್ಯಥಾ ನೇತವ್ಯೌ । ಮೂರ್ಧತ್ವಾದಯಶ್ಚ ಸ್ತುತಿಮಾತ್ರಮ್ । ಅಥವಾ ಅಗ್ನಿಶರೀರಾಯಾ ದೇವತಾಯಾ ಐಶ್ವರ್ಯಯೋಗಾತ್ ದ್ಯುಮೂರ್ಧತ್ವಾದಯ ಉಪಪದ್ಯಂತ ಇತಿ ಶಂಕಿತುರಭಿಸಂಧಿಃ ।

ಅತ್ರೋತ್ತರಮ್ -

ನ ।

ಕುತಃ,

ತಥಾ ದೃಷ್ಟ್ಯುಪದೇಶಾತ್ ।

ಅದ್ಧಾ ಚರಮಮನನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧಂ ಪ್ರಥಮಾವಗತಮನ್ಯಥಯತಿ । ನ ತ್ವತ್ರ ಚರಮಸ್ಯಾನನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧಿಃ, ಪ್ರತೀಕೋಪದೇಶೇನ ವಾ ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿವತ್ , ತದುಪಾಧ್ಯುಪದೇಶೇನ ವಾ ಮನೋಮಯಃ ಪ್ರಾಣಶರೀರೋ ಭಾರೂಪ ಇತಿವದುಪಪತ್ತೇಃ । ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ವಾ ವೈಶ್ವಾನರಾಗ್ನಿಶಬ್ದಯೋರ್ಬ್ರಹ್ಮವಚನತ್ವಾನ್ನಾನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧಿಃ । ತಥಾಚ ಬ್ರಹ್ಮಾಶ್ರಯಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯಾಶ್ರಯಾಂತರೇ ಜಾಠರವೈಶ್ವಾನರಾಹ್ವಯೇ ಕ್ಷೇಪೇಣ ವಾ ಜಾಠರವೈಶ್ವಾನರೋಪಾಧಿನಿ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯುಪಾಸ್ಯೇ ವೈಶ್ವಾನರಧರ್ಮಾಣಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಧರ್ಮಾಣಾಂ ಚ ಸಮಾವೇಶ ಉಪಪದ್ಯತೇ ।

ಅಸಂಭವಾದಿತಿ ಸೂತ್ರಾವಯವಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ಯದಿ ಚೇಹ ಪರಮೇಶ್ವರೋ ನ ವಿವಕ್ಷ್ಯೇತೇತಿ ।

ಪುರುಷಮಪಿ ಚೈನಮಧೀಯತ ಇತಿ ಸೂತ್ರಾವಯವಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ಯದಿ ಚ ಕೇವಲ ಏವೇತಿ ।

ನ ಬ್ರಹ್ಮೋಪಾಧಿತಯಾ ನಾಪಿ ಪ್ರತೀಕತಯೇತ್ಯರ್ಥಃ । ನ ಕೇವಲಮಂತಃಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ ಪುರುಷಮಪೀತ್ಯಪೇರರ್ಥಃ । ಅತ ಏವ ಯತ್ಪುರುಷ ಇತಿ ಪುರುಷಮನೂದ್ಯ ನ ವೈಶ್ವಾನರೋ ವಿಧೀಯತೇ । ತಥಾಸತಿ ಪುರುಷೇ ವೈಶ್ವಾನರದೃಷ್ಟಿರುಪದಿಶ್ಯೇತ । ಏವಂ ಚ ಪರಮೇಶ್ವರದೃಷ್ಟಿರ್ಹಿ ಜಾಠರೇ ವೈಶ್ವಾನರ ಇಹೋಪದಿಶ್ಯತ ಇತಿ ಭಾಷ್ಯಂ ವಿರುಧ್ಯೇತ । ಶ್ರುತಿವಿರೋಧಶ್ಚ । “ಸ ಯೋ ಹೈತಮೇವಮಗ್ನಿಂ ವೈಶ್ವಾನರಂ ಪುರುಷಂ ಪುರುಷವಿಧಂ ಪುರುಷೇಽಂತಃಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ ವೇದ” ಇತಿ ವೈಶ್ವಾನರಸ್ಯ ಹಿ ಪುರುಷತ್ವವೇದನಮತ್ರಾನೂದ್ಯತೇ, ನತು ಪುರುಷಸ್ಯ ವೈಶ್ವಾನರತ್ವವೇದನಮ್ । ತಸ್ಮಾತ್ “ಸ ಏಷೋಽಗ್ನಿರ್ವೈಶ್ವಾನರೋ ಯತ್” (ಶ. ಬ್ರಾ. ೧೦ । ೬ । ೧ । ೧೧) ಇತಿ ಯದಃ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ, ಪುರುಷ ಇತಿ ತು ತತ್ರ ಪುರುಷದೃಷ್ಟೇರುಪದೇಶ ಇತಿ ಯುಕ್ತಮ್ ॥ ೨೪ ॥ ॥ ೨೫ ॥ ॥ ೨೬ ॥

ಅತ ಏವ ನ ದೇವತಾ ಭೂತಂ ಚ ।

ಅತ ಏವೈತೇಭ್ಯಃ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತ್ಯವಗತದ್ಯುಮೂರ್ಧತ್ವಾದಿಸಂಬಂಧಸರ್ವಲೋಕಾಶ್ರಯಫಲಭಾಗಿತ್ವಸರ್ವಪಾಪ್ಮಪ್ರದಾಹಾತ್ಮಬ್ರಹ್ಮಪದೋಕ್ರಮೇಭ್ಯೋ ಹೇತುಭ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । “ಯೋ ಭಾನುನಾ ಪೃಥಿವೀಂ ದ್ಯಾಮುತೇಮಾಮ್” (ಋ. ಸಂ. ೧೦ । ೮೮ । ೩) ಇತಿ ಮಂತ್ರವರ್ಣೋಽಪಿ ನ ಕೇವಲೌಷ್ಣ್ಯಪ್ರಕಾಶವಿಭವಮಾತ್ರಸ್ಯ ಭೂತಾಗ್ನೇರಿಮಮೀದೃಶಂ ಮಹಿಮಾನಮಾಹ, ಅಪಿ ತು ಬ್ರಹ್ಮವಿಕಾರತಯಾ ತಾದ್ರೂಪ್ಯೇಣೇತಿ ಭಾವಃ ॥ ೨೭ ॥

ಸಾಕ್ಷಾದಪ್ಯವಿರೋಧಂ ಜೈಮಿನಿಃ ।

ಯದೇತತ್ಪ್ರಕೃತಂ ಮೂರ್ಧಾದಿಷು ಚುಬುಕಾಂತೇಷು ಪುರುಷಾವಯವೇಷು ದ್ಯುಪ್ರಭೃತೀನ್ಪೃಥಿವೀಪರ್ಯಂತಾಂಸ್ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಾತ್ಮನೋ ವೈಶ್ವಾನರಸ್ಯಾವಯವಾನ್ ಸಂಪಾದ್ಯ ಪುರುಷವಿಧತ್ವಂ ಕಲ್ಪಿತಂ ತದಭಿಪ್ರಾಯೇಣೇದಮುಚ್ಯತೇ “ಪುರುಷವಿಧಂ ಪುರುಷೇಽಂತಃಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ ವೇದ” (ಶ. ಬ್ರಾ. ೧೦ । ೬ । ೧ । ೧೧) ಇತಿ । ಅತ್ರಾವಯವಸಂಪತ್ತ್ಯಾ ಪುರುಷವಿಧತ್ವಂ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಸಮುದಾಯರೂಪಪುರುಷಾವಯವಮೂರ್ಧಾದಿಚುಬುಕಾಂತಃಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಾಚ್ಚ ಪುರುಷೇಽಂತಃಪ್ರತಿಷ್ಠಿತತ್ವಂ ಸಮುದಾಯಮಧ್ಯಪತಿತತ್ವಾತ್ತದವಯವಾನಾಂ ಸಮುದಾಯಿನಾಮ್ ।

ಅತ್ರೈವ ನಿದರ್ಶನಮಾಹ -

ಯಥಾ ವೃಕ್ಷೇ ಶಾಖಾಮಿತಿ ।

ಶಾಖಾಕಾಂಡಮೂಲಸ್ಕಂಧಸಮುದಾಯೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ಶಾಖಾ ತನ್ಮಧ್ಯಪತಿತಾ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸಮಾಧಾನಾಂತರಮಾಹ -

ಅಥವೇತಿ ।

ಅಂತಃಪ್ರತಿಷ್ಠತ್ವಂ ಮಾಧ್ಯಸ್ಥ್ಯಂ ತೇನ ಸಾಕ್ಷಿತ್ವಂ ಲಕ್ಷಯತಿ । ಏತದುಕ್ತಂ ಭವತಿ - ವೈಶ್ವಾನರಃಪರಮಾತ್ಮಾ ಚರಾಚರಸಾಕ್ಷೀತಿ ।

ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಿಣೋಽನುಶಯಮುನ್ಮೂಲಯತಿ -

ನಿಶ್ಚಿತೇ ಚೇತಿ ।

ವಿಶ್ವಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ ವೈಶ್ವಾನರಃ ಪ್ರತ್ಯಾಗಾತ್ಮಾ । ವಿಶ್ವೇಷಾಂ ವಾಯಂ ನರಃ, ತದ್ವಿಕಾರತ್ವಾದ್ವಿಶ್ವಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ । ವಿಶ್ವೇ ನರಾ ಜೀವಾ ವಾತ್ಮಾನೋಽಸ್ಯ ತಾದಾತ್ಮ್ಯೇನೇತಿ ॥ ೨೮ ॥

ಅಭಿವ್ಯಕ್ತೇರಿತ್ಯಾಶ್ಮರಥ್ಯಃ ।

ಸಾಕಲ್ಯೇನೋಪಲಂಭಾಸಂಭವಾದುಪಾಸಕಾನಾಮನುಗ್ರಹಾಯಾನಂತೋಽಪಿ ಪರಮೇಶ್ವರಃ ಪ್ರಾದೇಶಮಾತ್ರಮಾತ್ಮಾನಮಭಿವ್ಯನಕ್ತೀತ್ಯಾಹ -

ಅತಿಮಾತ್ರಸ್ಯಾಪೀತಿ ।

ಅತಿಕ್ರಾಂತೋ ಮಾತ್ರಾಂ ಪರಿಮಾಣಮತಿಮಾತ್ರಃ ।

ಉಪಾಸಕಾನಾಂ ಕೃತೇ ।

ಉಪಾಸಕಾರ್ಥಮಿತಿ ಯಾವತ್ ।

ವ್ಯಾಖ್ಯಾಂತರಮಾಹ -

ಪ್ರದೇಶೇಷು ವೇತಿ ॥ ೨೯ ॥ ॥ ೩೦ ॥

ಸಂಪತ್ತೇರಿತಿ ಜೈಮಿನಿಃ ।

ಮೂರ್ಧಾನಮುಪಕ್ರಮ್ಯ ಚುಬುಕಾಂತೋ ಹಿ ಕಾಯಪ್ರದೇಶಃ ಪ್ರಾದೇಶಮಾತ್ರಃ । ತತ್ರೈವ ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಾತ್ಮನೋ ವೈಶ್ವಾನರಸ್ಯಾವಯವಾನ್ಸಂಪಾದಯನ್ಪ್ರಾದೇಶಮಾತ್ರಂ ವೈಶ್ವಾನರಂ ದರ್ಶಯತಿ ॥ ೩೧ ॥

ಅತ್ರೈವ ಜಾಬಾಲಶ್ರುತಿಸಂವಾದಮಾಹ ಸೂತ್ರಕಾರಃ -

ಆಮನಂತಿ ಚೈನಮಸ್ಮಿನ್ ।

ಅವಿಮುಕ್ತೇ ಅವಿದ್ಯೋಪಾಧಿಕಲ್ಪಿತಾವಚ್ಛೇದೇ ಜೀವಾತ್ಮನಿ ಸ ಖಲ್ವವಿಮುಕ್ತಃ । ತಸ್ಮಿನ್ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಃ ಪರಮಾತ್ಮಾ, ತಾದಾತ್ಮ್ಯಾತ್ । ಅತ ಏವ ಹಿ ಶ್ರುತಿಃ - “ಅನೇನ ಜೀವೇನಾತ್ಮನಾ” (ಛಾ. ಉ. ೬ । ೩ । ೨) ಇತಿ । ಅವಿದ್ಯಾಕಲ್ಪಿತಂ ತು ಭೇದಮಾಶ್ರಿತ್ಯಾಧಾರಾಧೇಯಭಾವಃ । ವರಣಾ ಭ್ರೂಃ । ಶೇಷಮತಿರೋಹಿತಾರ್ಥಮ್ ॥ ೩೨ ॥

ಇತಿ ಶ್ರೀವಾಚಸ್ಪತಿಮಿಶ್ರವಿರಚಿತೇ ಶಾರೀರಕಮೀಮಂಸಾಭಾಷ್ಯವಿಭಾಗೇ ಭಾಮತ್ಯಾಂ ಪ್ರಥಮಸ್ಯಾಧ್ಯಾಯಸ್ಯ ದ್ವಿತೀಯಃ ಪಾದಃ ॥ ೨ ॥

॥ ಇತಿ ಪ್ರಥಮಾಧ್ಯಾಯಸ್ಯ ಉಪಾಸ್ಯಬ್ರಹ್ಮವಾಚಕಾಸ್ಪಷ್ಟಶ್ರುತಿಸಮನ್ವಯಾಖ್ಯೋ ದ್ವಿತೀಯಃ ಪಾದಃ ॥