ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ ಸ್ವಶಬ್ದಾತ್ ।

ಇಹ ಜ್ಞೇಯತ್ವೇನ ಬ್ರಹ್ಮೋಪಕ್ಷಿಪ್ಯತೇ । ತತ್ “ಪಾರವತ್ತ್ವೇನ ಸೇತುತ್ವಾದ್ಭೇದೇ ಷಷ್ಠ್ಯಾಃ ಪ್ರಯೋಗತಃ । ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ ಯುಕ್ತಂ ನಾಮೃತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಕರ್ಹಿಚಿತ್” ॥ ಪಾರಾವಾರಮಧ್ಯಪಾತೀ ಹಿ ಸೇತುಃ ತಾಭ್ಯಾಮವಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನೋ ಜಲವಿಧಾರಕೋ ಲೋಕೇ ದೃಷ್ಟಃ, ನತು ಬಂಧನಹೇತುಮಾತ್ರಮ್ । ಹಡಿನಿಗಡಾದಿಷ್ವಪಿ ಪ್ರಯೋಗಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ನ ಚಾನವಚ್ಛಿನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸೇತುಭಾವಮನುಭವತಿ । ನ ಚಾಮೃತಂ ಸದ್ಬ್ರಹ್ಮಾಮೃತಸ್ಯ ಸೇತುರಿತಿ ಯುಜ್ಯತೇ । ನಚ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽನ್ಯದಮೃತಮಸ್ತಿ, ಯಸ್ಯ ತತ್ಸೇತುಃ ಸ್ಯಾತ್ । ನ ಚಾಭೇದೇ ಷಷ್ಠ್ಯಾಃ ಪ್ರಯೋಗೋ ದೃಷ್ಟಪೂರ್ವಃ ।

ತದಿದಮುಕ್ತಮ್ -

ಅಮೃತಸ್ಯೈಷ ಸೇತುರಿತಿ ಶ್ರವಣಾದಿತಿ ।

ಅಮೃತಸ್ಯೇತಿ ಶ್ರವಣಾತ್ , ಸೇತುರಿತಿ ಚ ಶ್ರವಣಾತ್ , ಇತಿ ಯೋಜನಾ । ತತ್ರಾಮೃತಸ್ಯೇತಿ ಶ್ರವಣಾದಿತಿ ವಿಶದತಯಾ ನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್ ।

ಸೇತುರಿತಿ ಶ್ರವಣಾದಿತಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ಪಾರವಾನಿತಿ ।

ತಥಾಚ ಪಾರವತ್ಯಮೃತವ್ಯತಿರಿಕ್ತೇ ಸೇತಾವನುಶ್ರಿಯಮಾಣೇ ಪ್ರಧಾನಂ ವಾ ಸಾಂಖ್ಯಪರಿಕಲ್ಪಿತಂ ಭವೇತ್ । ತತ್ಖಲು ಸ್ವಕಾರ್ಯೋಪಹಿತಮರ್ಯಾದತಯಾ ಪುರುಷಂ ಯಾವದಗಚ್ಛದ್ಭವತೀತಿ ಪಾರವತ್ , ಭವತಿ ಚ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ, ತತ್ಪ್ರಕೃತಿತ್ವಾತ್ , ಪ್ರಕೃತ್ಯಾಯತನತ್ವಾಚ್ಚ ವಿಕಾರಾಣಾಂ, ಭವತಿ ಚಾತ್ಮಾತ್ಮಶಬ್ದಸ್ಯಸ್ವಭಾವವಚನತ್ವಾತ್ , ಪ್ರಕಾಶಾತ್ಮಾ ಪ್ರದೀಪ ಇತಿವತ್ । ಭವತಿ ಚಾಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಮಪವರ್ಗೋಪಯೋಗಿ, ತದಭಾವೇ ಪ್ರಧಾನಾದ್ವಿವೇಕೇನ ಪುರುಷಸ್ಯಾನವಧಾರಣಾದಪವನುಪರ್ಗಾಪತ್ತೇಃ । ಯದಿ ತ್ವಸ್ಮಿನ್ಪ್ರಮಾಣಾಭಾವೇನ ನ ಪರಿತುಷ್ಯಸಿ, ಅಸ್ತು ತರ್ಹಿ ನಾಮರೂಪಬೀಜಶಕ್ತಿಭೂತಮವ್ಯಾಕೃತಂ ಭೂತಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ, ತಸ್ಮಿನ್ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕೇ ಸರ್ವಸ್ಯೋಕ್ತಸ್ಯೋಪಪತ್ತೇಃ । ಏತದಪಿ ಪ್ರಧಾನೋಪನ್ಯಾಸೇನ ಸೂಚಿತಮ್ । ಅಥ ತು ಸಾಕ್ಷಾಚ್ಛುತ್ಯುಕ್ತಂ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಮಾದ್ರಿಯಸೇ, ತತೋ ವಾಯುರೇವಾಸ್ತು । “ವಾಯುನಾ ವೈ ಗೌತಮ ಸೂತ್ರೇಣಾಯಂ ಚ ಲೋಕಃ ಪರಶ್ಚ ಲೋಕಃ ಸರ್ವಾಣಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ಸಂದೃಬ್ಧಾನಿ ಭವಂತಿ”(ಬೃ. ಉ. ೩ । ೭ । ೨) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ । ಯದಿ ತ್ವಾತ್ಮಶಬ್ದಾಭಿಧೇಯತ್ವಂ ನ ವಿದ್ಯತ ಇತಿ ನ ಪರಿತುಷ್ಯಸಿ, ಭವತು ತರ್ಹಿ ಶಾರೀರಃ, ತಸ್ಯ ಭೋಕ್ತುರ್ಭೋಗ್ಯಾನ್ ದ್ಯುಪ್ರಭೃತೀನ್ಪ್ರತ್ಯಾಯತನತ್ವಾತ್ । ಯದಿ ಪುನರಸ್ಯ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಸ್ಯ ಸಾರ್ವಜ್ಞ್ಯಶ್ರುತೇರತ್ರಾಪಿ ನ ಪರಿತುಷ್ಯಸಿ, ಭವತು ತತೋ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ ಏವ ಭಗವಾನ್ ಸರ್ವಜ್ಞಃ ಸೂತ್ರಾತ್ಮಾ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಮ್ । ತಸ್ಯ ಹಿ ಕಾರ್ಯತ್ವೇನ ಪಾರವತ್ತ್ವಂ ಚಾಮೃತಾತ್ಪರಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಭೇದಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿ ಸರ್ವಮುಪಪದ್ಯತೇ । ಅಯಮಪಿ “ವಾಯುನಾ ವೈ ಗೌತಮ ಸೂತ್ರೇಣ”(ಬೃ. ಉ. ೩ । ೭ । ೨) ಇತಿ ಶ್ರುತಿಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಾ ಸೂಚಿತಃ । ತಸ್ಮಾದಯಂ ದ್ಯುಪ್ರಭೃತೀನಾಮಾಯತನಮಿತ್ಯೇವಂ ಪ್ರಾಪ್ತೇಽಭಿಧೀಯತೇ । ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವ, ನ ಪ್ರಧಾನಾವ್ಯಾಕೃತವಾಯುಶಾರೀರಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾಃ । ಕುತಃ, ಸ್ವಶಬ್ದಾತ್ । “ಧಾರಣಾದ್ವಾಮೃತತ್ವಸ್ಯ ಸಾಧನಾದ್ವಾಸ್ಯ ಸೇತುತಾ । ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೇಽಪಿ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥಃ ಸೇತುಶಬ್ದೋ ಹಿ ನೇಷ್ಯತೇ” ॥ ನಹಿ ಮೃದ್ದಾರುಮಯೋ ಮೂರ್ತಃ ಪಾರಾವಾರಮಧ್ಯವರ್ತೀ ಪಾಥಸಾಂ ವಿಧಾರಕೋ ಲೋಕಸಿದ್ಧಃ ಸೇತುಃ ಪ್ರಧಾನಂ ವಾವ್ಯಾಕೃತಂ ವಾ ವಾಯುರ್ವಾ ಜೀವೋ ವಾ ಸೂತ್ರಾತ್ಮಾ ವಾಭ್ಯುಪೇಯತೇ । ಕಿಂತು ಪಾರವತ್ತಾಮಾತ್ರಪರೋ ಲಾಕ್ಷಣಿಕಃ ಸೇತುಶಬ್ದೋಽಭ್ಯುಪೇಯಃ । ಸೋಽಸ್ಮಾಕಂ ಪಾರವತ್ತಾವರ್ಜಂ ವಿಧರಣತ್ವಮಾತ್ರೇಣ ಯೋಗಮಾತ್ರಾದ್ರೂಢಿಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಪ್ರವರ್ತ್ಸ್ಯತಿ । ಜೀವಾನಾಮಮೃತತ್ವಪದಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನತ್ವಂ ವಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಪಾರವತ ಏವ ಲಕ್ಷಯಿಷ್ಯತಿ । ಅಮೃತಶಬ್ದಶ್ಚ ಭಾವಪ್ರಧಾನಃ । ಯಥಾ “ದ್ವ್ಯೇಕಯೋರ್ದ್ವಿವಚನೈಕವಚನೇ”(ಪಾ.ಸೂ. ೧।೪।೨೨) ಇತ್ಯತ್ರ ದ್ವಿತ್ವೈಕತ್ವೇ ದ್ವ್ಯೇಕಶಬ್ದಾರ್ಥೌ, ಅನ್ಯಥಾ ದ್ವ್ಯೇಕೇಷ್ವಿತಿ ಸ್ಯಾತ್ ।

ತದಿದಮುಕ್ತಂ ಭಾಷ್ಯಕೃತಾ -

ಅಮೃತತ್ವಸಾಧನತ್ವಾದಿತಿ ।

ತಥಾ ಚಾಮೃತಸ್ಯೇತಿ ಚ ಸೇತುರಿತಿ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನೇ ಉಪಪತ್ಸ್ಯೇತೇ । ಅತ್ರ ಚ ಸ್ವಶಬ್ದಾದಿತಿ ತಂತ್ರೋಚ್ಚರಿತಮಾತ್ಮಶಬ್ದಾದಿತಿ ಚ ಸದಾಯತನಾ ಇತಿ ಸಚ್ಛಬ್ದಾದಿತಿ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಾದಿತಿ ಚ ಸೂಚಯತಿ । ಸರ್ವೇ ಹ್ಯೇತೇಽಸ್ಯ ಸ್ವಶಬ್ದಾಃ ।

ಸ್ಯಾದೇತತ್ । ಆಯತನಾಯತನವದ್ಭಾವಃ ಸರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಚ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭೇಪ್ಯುಪಪದ್ಯತೇ । ತಥಾಚ ಸ ಏವಾತ್ರಾಸ್ತ್ವಮೃತತ್ವಸ್ಯ ಸೇತುರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಶ್ರುತಿವಾಕ್ಯೇನ ಸಾವಧಾರಣೇನೋತ್ತರಮಾಹ -

ತತ್ರಾಯತನಾಯತನವದ್ಭಾವಶ್ರವಣಾದಿತಿ ।

ವಿಕಾರರೂಪೇಽನೃತೇಽನಿರ್ವಾಚ್ಯೇಽಭಿಸಂಧಾನಂ ಯಸ್ಯಾಭಿಸಂಧಾನಪುರುಷಸ್ಯ ಸ ತಥೋಕ್ತಃ । ಭೇದಪ್ರಪಂಚಂ ಸತ್ಯಮಭಿಮನ್ಯಮಾನ ಇತಿ ಯಾವತ್ ।

ತಸ್ಯಾಪವಾದೋ ದೋಷಃ ಶ್ರೂಯತೇ -

ಮೃತ್ಯೋರಿತಿ ।

ಸರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ತ್ವಿತಿ ।

ಯತ್ಸರ್ವಮವಿದ್ಯಾರೋಪಿತಂ ತತ್ಸರ್ವಂ ಪರಮಾರ್ಥತೋ ಬ್ರಹ್ಮ । ನ ತು ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ಸರ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಪರ ಆಹೇತಿ ।

ನಾತ್ರ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಸ್ಯ ಸೇತುತೋಚ್ಯತೇ ಯೇನ ಪಾರವತ್ತಾ ಸ್ಯಾತ್ । ಕಿಂತು“ಜಾನಥ” ಇತಿ ಯಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಕೀರ್ತಿತಂ, ಯಶ್ಚ”ವಾಚೋ ವಿಮುಂಚಥ” ಇತಿ ವಾಗ್ವಿಮೋಕಃ, ತಸ್ಯಾಮೃತತ್ವಸಾಧನತ್ವೇನ ಸೇತುತೋಚ್ಯತೇ । ತಚ್ಚೋಭಯಮಪಿ ಪಾರವದೇವ । ನಚ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾದೇಷ ಇತಿ ಸರ್ವನಾಮ್ನಾ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಮಾತ್ಮೈವ ಪರಾಮೃಶ್ಯತೇ, ನ ತು ತಜ್ಜ್ಞಾನವಾಗ್ವಿಮೋಚನೇ ಇತಿ ಸಾಂಪ್ರತಮ್ । ವಾಗ್ವಿಮೋಚನಾತ್ಮಜ್ಞಾನಭಾವನಯೋರೇವ ವಿಧೇಯತ್ವೇನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾತ್ । ಆತ್ಮನಸ್ತು ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾವ್ಯಾಪಾರತಯಾಽವಿಧೇಯತ್ವಾತ್ । ವಿಧೇಯಸ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಯೈವ ವ್ಯಾಪಾರವತೋಽಮೃತತ್ವಸಾಧನತ್ವಾತ್ನ ಚೇದಮೈಕಾಂತಿಕಂ ಯತ್ಪ್ರಧಾನಮೇವ ಸರ್ವನಾಮ್ನಾ ಪರಾಮೃಶ್ಯತೇ । ಕ್ವಚಿದಯೋಗ್ಯತಯಾ ಪ್ರಧಾನಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಯೋಗ್ಯತಯಾ ಗುಣೋಽಪಿ ಪರಾಮೃಶ್ಯತೇ ॥ ೧ ॥

ಮುಕ್ತೋಪಸೃಪ್ಯವ್ಯಪದೇಶಾತ್ ।

ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾವಿದ್ಯಾದಿದೋಷಮುಕ್ತೈರುಪಸೃಪ್ಯಂ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯತೇ - “ಭಿದ್ಯತೇ ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಃ” ( ಮು.ಉ. ೨-೨-೯)ಇತ್ಯಾದಿನಾ । ತೇನ ತತ್ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನವಿಷಯಮೇವ । ಬ್ರಹ್ಮಣಶ್ಚ ಮುಕ್ತೋಪಸೃಪ್ಯತ್ವಂ “ಯದಾ ಸರ್ವೇ ಪ್ರಮುಚ್ಯಂತೇ”(ಕ. ಉ. ೨ । ೩ । ೧೪) ಇತ್ಯಾದೌ ಶ್ರುತ್ಯಂತರೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ । ತಸ್ಮಾನ್ಮುಕ್ತೋಪಸೃಪ್ಯತ್ವಾತ್ । ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ । ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಶ್ಚಾವಿದ್ಯಾರಾಗಾದ್ವೇಷಭಯಮೋಹಾಃ । ಮೋಹಶ್ಚ ವಿಷಾದಃ, ಶೋಕಃ । ಪರಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾದ್ಯವರಂ ಯಸ್ಯ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತಥೋಕ್ತಮ್ । ತಸ್ಮಿನ್ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಯದ್ದೃಷ್ಟಂ ದರ್ಶನಂ ತಸ್ಮಿಂಸ್ತದರ್ಥಮಿತಿ ಯಾವತ್ । ಯಥಾ ‘ಚರ್ಮಣಿ ದ್ವೀಪಿನಂ ಹಂತಿ’ ಇತಿ ಚರ್ಮಾರ್ಥಮಿತಿ ಗಮ್ಯತೇ । ನಾಮರೂಪಾದಿತ್ಯಪ್ಯವಿದ್ಯಾಭಿಪ್ರಾಯಮ್ ।

ಕಾಮಾ ಯೇಽಸ್ಯ ಹೃದಿ ಶ್ರಿತಾ ಇತಿ ।

ಕಾಮಾ ಇತ್ಯವಿದ್ಯಾಮುಪಲಕ್ಷಯತಿ ॥ ೨ ॥

ನಾನುಮಾನಮತಚ್ಛಬ್ದಾತ್ ।

ನಾನುಮಾನಮಿತ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಮ್ । ನಾವ್ಯಾಕೃತಮಿತ್ಯಪಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಂ, ಹೇತೋರುಭಯತ್ರಾಪಿ ಸಾಮ್ಯಾತ್ ॥ ೩ ॥

ಪ್ರಾಣಭೃಚ್ಚ ।

ಚೇನಾತಚ್ಛಬ್ದತ್ವಂ ಹೇತುರನುಕೃಷ್ಯತೇ । ಸ್ವಯಂ ಚ ಭಾಷ್ಯಕೃದತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ -

ನ ಚೋಪಾಧಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಯೇತಿ ।

ನ ಸಮ್ಯಕ್ಸಂಭವತಿ । ನಾಂಜಸಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಭೋಗ್ಯತ್ವೇನ ಹಿ ಆಯತನತ್ವಮಿತಿ ಕ್ಲಿಷ್ಟಮ್ ।

ಸ್ಯಾದೇತತ್ । ಯದ್ಯತಚ್ಛಬ್ದತ್ವಾದಿತ್ಯತ್ರಾಪಿ ಹೇತುರನುಕ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ, ಹಂತ ಕಸ್ಮಾತ್ಪೃಥಗ್ಯೋಗಕರಣಂ, ಯಾವತಾ ‘ನ ಪ್ರಾಣಭೃದನುಮಾನೇ’ ಇತ್ಯೇಕ ಏವ ಯೋಗಃ ಕಸ್ಮಾನ್ನ ಕೃತ ಇತ್ಯತ ಆಹ -

ಪೃಥಗಿತಿ ।

'ಭೇದವ್ಯಪದೇಶಾತ್” ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಹಿ ಪ್ರಾಣಭೃದೇವ ನಿಷಿಧ್ಯತೇ, ನ ಪ್ರಧಾನಂ, ತಚ್ಚೈಕಯೋಗಕರಣೇ ದುರ್ವಿಜ್ಞಾನಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ॥ ೪ ॥ ॥ ೫ ॥

ಪ್ರಕರಣಾತ್ ।

ನ ಖಲು ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾದಿಷು ಜ್ಞಾತೇಷು ಸರ್ವಂ ಜ್ಞಾತಂ ಭವತಿ ಕಿಂತು ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇವೇತಿ ॥ ೬ ॥

ಸ್ಥಿತ್ಯದನಾಭ್ಯಾಂ ಚ ।

ಯದಿ ಜೀವೋ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭೋ ವಾ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ ಭವೇತ್ , ತತಸ್ತತ್ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ “ಅನಶ್ನನ್ನನ್ಯೋಽಅಭಿಚಾಕಶೀತಿ”(ಮು. ಉ. ೩ । ೧ । ೧) ಇತಿ ಪರಮಾತ್ಮಾಭಿಧಾನಮಾಕಸ್ಮಿಕಂ ಪ್ರಸಜ್ಯೇತ । ನಚ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ ಉದಾಸೀನಃ, ತಸ್ಯಾಪಿ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾತ್ । ನಚ ಜೀವಾತ್ಮೈವ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ, ತಥಾ ಸತಿ ಸ ಏವಾತ್ರ ಕಥ್ಯತೇ, ತತ್ಕಥನಾಯ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾಪಿ ಕಥ್ಯತೇ, ಅನ್ಯಥಾ ಸಿದ್ಧಾಂತೇಽಪಿ ಜೀವಾತ್ಮಕಥನಮಾಕಸ್ಮಿಕಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ ।

ಯತೋಽನಧಿಗತಾರ್ಥಾವಬೋಧನಸ್ವರಸೇನಾಮ್ನಾಯೇನ ಪ್ರಾಣಭೃನ್ಮಾತ್ರಪ್ರಸಿದ್ಧಜೀವಾತ್ಮಾಧಿಗಮಾಯಾತ್ಯಂತಾನವಗತಮಲೌಕಿಕಂ ಬ್ರಹ್ಮಾವಬೋಧ್ಯತ ಇತಿ ಸುಭಾಷಿತಮ್ -

ಯದಾಪಿ ಪೈಂಗ್ಯುಪನಿಷತ್ಕೃತೇನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇನೇತಿ ।

ತತ್ರ ಹಿ “ಅನಶ್ನನ್ನನ್ಯೋಽಅಭಿಚಾಕಶೀತಿ”(ಮು. ಉ. ೩ । ೧ । ೧) ಇತಿ ಜೀವ ಉಪಾಧಿರಹಿತೇನ ರೂಪೇಣ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವಭಾವ ಉದಾಸೀನೋಽಭೋಕ್ತಾ ದರ್ಶಿತಃ । ತದರ್ಥಮೇವಾಚೇತನಸ್ಯ ಬುದ್ಧಿಸತ್ತ್ವಸ್ಯಾಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಂ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಮುಕ್ತಮ್ । ತಥಾ ಚೇತ್ಥಂಭೂತಂ ಜೀವಂ ಕಥಯತಾನೇನ ಮಂತ್ರವರ್ಣೇನ ದ್ಯುಭ್ವಾದ್ಯಾಯತನಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಕಥಿತಂ ಭವತಿ, ಉಪಾಧ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಶ್ಚ ಜೀವಃ ಪ್ರತಿಷಿದ್ಧೋ ಭವತೀತಿ । ನ ಪೈಂಗಿಬ್ರಾಹ್ಮಣವಿರೋಧ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪ್ರಪಂಚಾರ್ಥಮಿತಿ ।

ತನ್ಮಧ್ಯೇ ನ ಪಠಿತಮಿತಿ ಕೃತ್ವಾಚಿಂತಯೇದಮಧಿಕರಣಂ ಪ್ರವೃತ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೭ ॥