ಅಕ್ಷರಮಂಬರಾಂತಧೃತೇಃ ।

ಅಕ್ಷರಶಬ್ದಃ ಸಮುದಾಯಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯಾ ವರ್ಣೇಷು ರೂಢಃ । ಪರಮಾತ್ಮನಿ ಚಾವಯವಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯಾ ಯೌಗಿಕಃ । ಅವಯವಪ್ರಸಿದ್ಧೇಶ್ಚ ಸಮುದಾಯಪ್ರಸಿದ್ಧಿರ್ಬಲೀಯಸೀತಿ ವರ್ಣಾ ಏವಾಕ್ಷರಮ್ । ನಚ ವರ್ಣೇಷ್ವಾಕಾಶಸ್ಯೋತತ್ವಪ್ರೋತತ್ವೇ ನೋಪಪದ್ಯೇತೇ, ಸರ್ವಸ್ಯೈವ ರೂಪಧೇಯಸ್ಯನಾಮಧೇಯಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ । ಸರ್ವಂ ಹಿ ರೂಪಧೇಯಂ ನಾಮಧೇಯಸಂಭಿನ್ನಮನುಭೂಯತೇ, ಗೌರಯಂ ವೃಕ್ಷೋಽಯಮಿತಿ । ನ ಚೋಪಾಯತ್ವಾತ್ತತ್ಸಂಭೇದಸಂಭವಃ । ನಹಿ ಧೂಮೋಪಾಯಾ ವಹ್ನಿಧೀರ್ಧೂಮಸಂಭಿನ್ನಂ ವಹ್ನಿಮವಗಾಹತೇ ಧೂಮೋಽಯಂ ವಹ್ನಿರಿತಿ, ಕಿಂತು ವೈಯಧಿಕರಣ್ಯೇನ ಧೂಮಾದ್ವಹ್ನಿರಿತಿ । ಭವತಿ ತು ನಾಮಧೇಯಸಂಭಿನ್ನೋ ರೂಪಧೇಯಪ್ರತ್ಯಯೋ ಡಿತ್ಥೋಽಯಮಿತಿ । ಅಪಿಚ ಶಬ್ದಾನುಪಾಯೇಽಪಿ ರೂಪಧೇಯಪ್ರತ್ಯಯೇ ಲಿಂಗೇಂದ್ರಿಯಜನ್ಮನಿ ನಾಮಸಂಭೇದೋ ದೃಷ್ಟಃ । ತಸ್ಮಾನ್ನಾಮಸಂಭಿನ್ನಾ ಪೃಥಿವ್ಯಾದಯೋಽಂಬರಾಂತಾ ನಾಮ್ನಾ ಗ್ರಥಿತಾಶ್ಚ ವಿದ್ಧಾಶ್ಚ, ನಾಮಾನಿ ಚ ಓಂಕಾರಾತ್ಮಕಾನಿ ತದ್ವ್ಯಾಪ್ತತ್ವಾತ್ । “ತದ್ಯಥಾ ಶಂಕುನಾ ಸರ್ವಾಣಿ ಪರ್ಣಾನಿ ಸಂತೃಣ್ಣಾನ್ಯೇವಮೋಂಕಾರೇಣ ಸರ್ವಾ ವಾಕ್”(ಛಾ. ಉ. ೨ । ೨೩ । ೩) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ । ಅತ ಓಂಕಾರಾತ್ಮಕಾಃ ಪೃಥಿವ್ಯಾದಯೋಽಂಬರಾಂತಾ ಇತಿ ವರ್ಣಾ ಏವಾಕ್ಷರಂ ನ ಪರಮಾತ್ಮೇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಮ್ । ಏವಂ ಪ್ರಾಪ್ತೇಽಭಿಧೀಯತೇ - ಅಕ್ಷರಂ ಪರಮಾತ್ಮೈವ, ನ ತು ವರ್ಣಾಃ । ಕುತಃ । ಅಂಬರಾಂತಧೃತೇಃ । ನ ಖಲ್ವಂಬರಾಂತಾನಿ ಪೃಥಿವ್ಯಾದೀನಿ ವರ್ಣಾ ಧಾರಯಿತುಮರ್ಹಂತಿ, ಕಿಂತು ಪರಮಾತ್ಮೈವ । ತೇಷಾಂ ಪರಮಾತ್ಮವಿಕಾರತ್ವಾತ್ । ನಚ ನಾಮಧೇಯಾತ್ಮಕಂ ರೂಪಧೇಯಮಿತಿ ಯುಕ್ತಂ, ಸ್ವರೂಪಭೇದಾತ್ , ಉಪಾಯಭೇದಾತ್ , ಅರ್ಥಕ್ರಿಯಾಭೇದಾಚ್ಚ । ತಥಾಹಿ - ಶಬ್ದತ್ವಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ಮಕಾನಿ ಶ್ರೋತ್ರಗ್ರಾಹ್ಯಾಣ್ಯಭಿಧೇಯಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥಕ್ರಿಯಾಣಿ ನಾಮಧೇಯಾನ್ಯನುಭೂಯಂತೇ । ರೂಪಧೇಯಾನಿ ತು ಘಟಪಟಾದೀನಿ ಘಟತ್ವಪಟತ್ವಾದಿಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ಮಕಾನಿ ಚಕ್ಷುರಾದೀಂದ್ರಿಯಾಗ್ರಾಹ್ಯಾಣಿ ಮಧುಧಾರಣಪ್ರಾವರಣಾದ್ಯರ್ಥಕ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ಭೇದೇನಾನುಭೂಯಂತೇ ಇತಿ ಕುತೋ ನಾಮಸಂಭೇದಃ । ನಚ ಡಿತ್ಥೋಽಯಮಿತಿ ಶಬ್ದಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಃ । ನ ಖಲು ಶಬ್ದಾತ್ಮಕೋಽಯಂ ಪಿಂಡ ಇತ್ಯನುಭವಃ, ಕಿಂತು ಯೋ ನಾನಾದೇಶಕಾಲಸಂಪ್ಲುತಃ ಪಿಂಡಃ ಸೋಽಯಂ ಸಂನಿಹಿತದೇಶಕಾಲ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಸಂಜ್ಞಾ ತು ಗೃಹೀತಸಂಬಂಧೈರತ್ಯಂತಾಭ್ಯಾಸಾತ್ಪಿಂಡಾಭಿನಿವೇಶಿನ್ಯೇವ ಸಂಸ್ಕಾರೋದ್ಬೋಧಸಂಪಾತಾಯಾತಾ ಸ್ಮರ್ಯತೇ । ಯಥಾಹುಃ - “ಯತ್ಸಂಜ್ಞಾಸ್ಮರಣಂ ತತ್ರ ನ ತದಪ್ಯನ್ಯಹೇತುಕಮ್ । ಪಿಂಡ ಏವ ಹಿ ದೃಷ್ಟಃ ಸನ್ಸಂಜ್ಞಾಂ ಸ್ಮಾರಯಿತುಂ ಕ್ಷಮಃ ॥ ೧ ॥ ಸಂಜ್ಞಾ ಹಿ ಸ್ಮರ್ಯಮಾಣಾಪಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಂ ನ ಬಾಧತೇ । ಸಂಜ್ಞಿನಃ ಸಾ ತಟಸ್ಥಾ ಹಿ ನ ರೂಪಾಚ್ಛಾದನಕ್ಷಮಾ” ॥ ೨ ॥ ಇತಿ । ನಚ ವರ್ಣಾತಿರಿಕ್ತೇ ಸ್ಫೋಟಾತ್ಮನಿ ಅಲೌಕಿಕೇಽಕ್ಷರಪದಪ್ರಸಿದ್ಧಿರಸ್ತಿ ಲೋಕೇ । ನ ಚೈಷ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಇತ್ಯುಪರಿಷ್ಟಾತ್ಪ್ರವೇದಯಿಷ್ಯತೇ । ನಿವೇದಿತಂ ಚಾಸ್ಮಾಭಿಸ್ತತ್ತ್ವಬಿಂದೌ । ತಸ್ಮಾಚ್ಛ್ರೋತ್ರಗ್ರಾಹ್ಯಾಣಾಂ ವರ್ಣಾನಾಮಂಬರಾಂತಧೃತೇರನುಪಪತ್ತೇಃ ಸಮುದಾಯಪ್ರಸಿದ್ಧಿಬಾಧನಾವಯವಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯಾ ಪರಮಾತ್ಮೈವಾಕ್ಷರಮಿತಿ ಸಿದ್ಧಮ್ । ಯೇ ತು ಪ್ರಧಾನಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಯಿತ್ವಾನೇನ ಸೂತ್ರೇಣ ಪರಮಾತ್ಮೈವಾಕ್ಷರಮಿತಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಯಂತಿ ತೈರಂಬರಾಂತರಧೃತೇರಿತ್ಯನೇನ ಕಥಂ ಪ್ರಧಾನಂ ನಿರಾಕ್ರಿಯತ ಇತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ । ಅಥ ನಾಧಿಕರಣತ್ವಮಾತ್ರಂ ಧೃತಿಃ ಅಪಿ ತು ಪ್ರಶಾಸನಾಧಿಕರಣತಾ । ತಥಾ ಚ ಶ್ರುತಿಃ - “ಏತಸ್ಯ ವಾಕ್ಷರಸ್ಯ ಪ್ರಶಾಸನೇ ಗಾರ್ಗಿ ಸೂರ್ಯಾಚಂದ್ರಮಸೌ ವಿಧೃತೌ ತಿಷ್ಠತಃ” (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೮ । ೯) ಇತಿ । ತಥಾಪ್ಯಂಬರಾಂತಧೃತೇರಿತ್ಯನರ್ಥಕಮ್ । ಏತಾವದ್ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ಅಕ್ಷರಂ ಪ್ರಶಾಸನಾದಿತಿ । ಏತಾವತೈವ ಪ್ರಧಾನನಿರಾಕರಣಸಿದ್ಧೇಃ । ತಸ್ಮಾದ್ವರ್ಣಾಕ್ಷರತಾನಿರಾಕ್ರಿಯೈವಾಸ್ಯಾರ್ಥಃ । ನಚ ಸ್ಥೂಲಾದೀನಾಂ ವರ್ಣೇಷ್ವಪ್ರಾಪ್ತೇರಸ್ಥೂಲಮಿತ್ಯಾದಿನಿಷೇಧಾನುಪಪತ್ತೇರ್ವರ್ಣೇಷು ಶಂಕೈವ ನಾಸ್ತೀತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ । ನಹ್ಯವಶ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ತಿಪೂರ್ವಕಾ ಏವ ಪ್ರತಿಷೇಧಾ ಭವಂತಿ, ಅಪ್ರಾಪ್ತೇಷ್ವಪಿ ನಿತ್ಯಾನುವಾದಾನಾಂ ದರ್ಶನಾತ್ । ಯಥಾ ನಾಂತರಿಕ್ಷೇ ನ ದಿವೀತ್ಯಗ್ನಿಚಯನನಿಷೇಧಾನುವಾದಃ । ತಸ್ಮಾತ್ ಯತ್ಕಿಂಚಿದೇತತ್ ॥ ೧೦ ॥

ಸಾ ಚ ಪ್ರಶಾಸನಾತ್ ।

ಪ್ರಶಾಸನಮಾಜ್ಞಾ ಚೇತನಧರ್ಮೋ ನಾಚೇತನೇ ಪ್ರಧಾನೇ ವಾಽವ್ಯಾಕೃತೇ ವಾ ಸಂಭವತಿ । ನಚ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥಸಂಭವೇ ಕೂಲಂ ಪಿಪತಿಷತೀತಿವದ್ಭಾಕ್ತತ್ವಮುಚಿತಮಿತಿ ಭಾವಃ ॥ ೧೧ ॥

ಅನ್ಯಭಾವವ್ಯಾವೃತ್ತೇಶ್ಚ ।

ಅಂಬರಾಂತವಿಧರಣಸ್ಯಾಕ್ಷರಸ್ಯೇಶ್ವರಾಗದ್ಯದನ್ಯದ್ವರ್ಣಾ ವಾ ಪ್ರಧಾನಂ ವಾವ್ಯಾಕೃತಂ ವಾ ತೇಷಾಮನ್ಯೇಷಾಂ ಭಾವೋಽನ್ಯಭಾವಸ್ತಮತ್ಯಂತಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ ಶ್ರುತಿಃ - “ತದ್ವಾ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗಿ”(ಬೃ. ಉ. ೩ । ೮ । ೧೧) ಇತ್ಯಾದಿಕಾ ।

ಅನೇನೈವ ಸೂತ್ರೇಣ ಜೀವಸ್ಯಾಪ್ಯಕ್ಷರತಾ ನಿಷಿದ್ಧೇತ್ಯತ ಆಹ -

ತಥೇತಿ ।

'ನಾನ್ಯತ್” ಇತ್ಯಾದಿಕಯಾ ಹಿ ಶ್ರುತ್ಯಾತ್ಮಭೇದಃ ಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇ । ತಥಾ ಚೋಪಾಧಿಭೇದಾದ್ಭಿನ್ನಾ ಜೀವಾ ನಿಷಿದ್ಧಾ ಭವಂತ್ಯಭೇದಾಭಿಧಾನಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಇತೋಽಪಿ ನ ಶಾರೀರಸ್ಯಾಕ್ಷರಶಬ್ದತೇತ್ಯಾಹ -

ಅಚಕ್ಷುಷ್ಕಮಿತಿ ।

ಅಕ್ಷರಸ್ಯ ಚಕ್ಷುರಾದ್ಯುಪಾಧಿಂ ವಾರಯಂತೀ ಶ್ರುತಿರೌಪಾಧಿಕಸ್ಯ ಜೀವಸ್ಯಾಕ್ಷರತಾಂ ನಿಷೇಧತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ತಸ್ಮಾದ್ವರ್ಣಪ್ರಧಾನಾವ್ಯಾಕೃತಜೀವಾನಾಮಸಂಭವಾತ್ , ಸಂಭವಾಚ್ಚ ಪರಮಾತ್ಮನಃ, ಪರಮಾತ್ಮೈವಾಕ್ಷರಮಿತಿ ಸಿದ್ಧಮ್ ॥ ೧೨ ॥