ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பே⁴தே³ந ।

'ஆதி³மத்⁴யாவஸாநேஷு ஸம்ஸாரிப்ரதிபாத³நாத் । தத்பரே க்³ரந்த²ஸந்த³ர்பே⁴ ஸர்வம் தத்ரைவ யோஜ்யதே” ॥ ஸம்ஸார்யேவ தாவதா³த்மாஹங்காராஸ்பத³ப்ராணாதி³பரீத: ஸர்வஜநஸித்³த⁴: । தமேவ ச “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸந்த³ர்ப⁴ ஆதி³மத்⁴யாவஸாநேஷ்வாம்ருஶதீதி தத³நுவாத³பரோ ப⁴விதுமர்ஹதி । ஏவம் ச ஸம்ஸார்யாத்மைவ கிஞ்சித³பேக்ஷ்ய மஹாந் , ஸம்ஸாரஸ்ய சாநாதி³த்வேநாநாதி³த்வாத³ஜ உச்யதே, ந து தத³திரிக்த: கஶ்சித³த்ர நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வ: ப்ரதிபாத்³ய: । யத்து ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோ: ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸம்பரிஷ்வக்த இதி பே⁴த³ம் மந்யஸே, நாஸௌ பே⁴த³: கிந்த்வயமாத்மஶப்³த³: ஸ்வபா⁴வவசந:, தேந ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யவஸ்தா²யாம் விஶேஷவிஷயாபா⁴வாத்ஸம்பிண்டி³தப்ரஜ்ஞேந ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸ்வபா⁴வேந பரிஷ்வக்தோ ந கிஞ்சித்³வேதே³த்யபே⁴தே³(அ)பி பே⁴த³வது³பசாரேண யோஜநீயம் । யதா²ஹு: - “ப்ராஜ்ஞ: ஸம்பிண்டி³தப்ரஜ்ஞ:” இதி । ப்ரத்யாத³யஶ்ச ஶப்³தா³: ஸம்ஸாரிண்யேவ கார்யகரணஸங்கா⁴தாத்மகஸ்ய ஜக³தோ ஜீவகர்மார்ஜிததயா தத்³போ⁴க்³யதயா ச யோஜநீயா: । தஸ்மாத்ஸம்ஸார்யேவாநூத்³யதே ந து பரமாத்மா ப்ரதிபாத்³யத இதி ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே - ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பே⁴தே³ந வ்யபதே³ஶாதி³த்யநுவர்ததே । அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - கிம் ஸம்ஸாரிணோ(அ)ந்ய: பரமாத்மா நாஸ்தி, தஸ்மாத்ஸம்ஸார்யாத்மபரம் “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி வாக்யம் , ஆஹோஸ்விதி³ஹ ஸம்ஸாரிவ்யதிரேகேண பரமாத்மநோ(அ)ஸங்கீர்தநாத்ஸம்ஸாரிணஶ்சாதி³மத்⁴யாவஸாநேஷ்வவமர்ஶநாத்ஸம்ஸார்யாத்மபரம், ந தாவத்ஸம்ஸார்யதிரிக்தஸ்ய தஸ்யாபா⁴வ: । தத்ப்ரதிபாத³கா ஹி ஶதஶ ஆக³மா: “ஈக்ஷதேர்நாஶப்³த³ம்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 5) “க³திஸாமாந்யாத்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 10) இத்யாதி³பி⁴: ஸூத்ரஸந்த³ர்பை⁴ருபபாதி³தா: । ந சாத்ராபி ஸம்ஸார்யதிரிக்தபரமாத்மஸங்கீர்தநாபா⁴வ:, ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோஸ்தத்ஸங்கீர்தநாத் । நச ப்ராஜ்ஞஸ்ய பரமாத்மநோ ஜீவாத்³பே⁴தே³ந ஸங்கீர்தநம் ஸதி ஸம்ப⁴வே ராஹோ: ஶிர இதிவதௌ³பசாரிகம் யுக்தம் । நச ப்ராஜ்ஞஶப்³த³: ப்ரஜ்ஞாப்ரகர்ஷஶாலிநி நிரூட⁴வ்ருத்தி: கத²ஞ்சித³ஜ்ஞவிஷயோ வ்யாக்²யாதுமுசித: । நச ப்ரஜ்ஞாப்ரகர்ஷோ(அ)ஸங்குசத்³வ்ருத்திர்விதி³தஸமஸ்தவேதி³தவ்யாத்ஸர்வவிதோ³(அ)ந்யத்ர ஸம்ப⁴வதி । ந சேத்த²ம்பூ⁴தோ ஜீவாத்மா । தஸ்மாத்ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பே⁴தே³ந ஜீவாத்ப்ராஜ்ஞஸ்ய பரமாத்மநோ வ்யபதே³ஶாத் “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய:”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இத்யாதி³நா ஜீவாத்மாநம் லோகஸித்³த⁴மநூத்³ய தஸ்ய பரமாத்மபா⁴வோ(அ)நதி⁴க³த: ப்ரதிபாத்³யதே । நச ஜீவாத்மாநுவாத³மாத்ரபராண்யேதாநி வசாம்ஸி । அநதி⁴க³தார்தா²வபோ³த⁴நபரம் ஹி ஶாப்³த³ம் ப்ரமாணம், ந த்வநுவாத³மாத்ரநிஷ்ட²ம் ப⁴விதுமர்ஹதி । அத ஏவ ச ஸம்ஸாரிண: பரமாத்மபா⁴வவிதா⁴நாயாதி³மத்⁴யாவஸாநேஷ்வநுவாத்³யதயா(அ)வமர்ஶ உபபத்³யதே । ஏவம் ச மஹத்த்வம் சாஜத்வம் ச ஸர்வக³தஸ்ய நித்யஸ்யாத்மந: ஸம்ப⁴வாந்நாபேக்ஷிகம் கல்பயிஷ்யதே ।

யஸ்து மத்⁴யே பு³த்³தா⁴ந்தாத்³யவஸ்தோ²பந்யாஸாதி³தி ।

நாநேநாவஸ்தா²வத்த்வம் விவக்ஷ்யதே । அபி த்வவஸ்தா²நாமுபஜநாபாயத⁴ர்மகத்வேந தத³திரிக்தமவஸ்தா²ரஹிதம் பரமாத்மாநம் விவக்ஷதி, உபரிதநவாக்யஸந்த³ர்பா⁴லோசநாதி³தி ॥ 42 ॥

பத்யாதி³ஶப்³தே³ப்⁴ய: ।

ஸர்வஸ்ய வஶீ ।

வஶ: ஸாமர்த்²யம் ஸர்வஸ்ய ஜக³த: ப்ரப⁴வத்யயம் , வ்யூஹாவஸ்தா²நஸமர்த² இதி । அத ஏவ ஸர்வஸ்யேஶாந:, ஸாமர்த்²யேந ஹ்யயமுக்தேந ஸர்வஸ்யேஷ்டே, ததி³ச்சா²நுவிதா⁴நாஜ்ஜக³த: । அத ஏவ ஸர்வஸ்யாதி⁴பதி: ஸர்வஸ்ய நியந்தா । அந்தர்யாமீதி யாவத் । கிஞ்ச ஸ ஏவம்பூ⁴தோ ஹ்ருத்³யந்தர்ஜ்யோதி: புருஷோ விஜ்ஞாநமயோ ந ஸாது⁴நா கர்மணா பூ⁴யாநுத்க்ருஷ்டோ ப⁴வதீத்யேவமாத்³யா: ஶ்ருதயோ(அ)ஸம்ஸாரிணம் பரமாத்மாநமேவ ப்ரதிபாத³யந்தி । தஸ்மாஜ்ஜீவாத்மாநம் மாநாந்தரஸித்³த⁴மநூத்³ய தஸ்ய ப்³ரஹ்மபா⁴வப்ரதிபாத³நபரோ “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய:”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இத்யாதி³வாக்யஸந்த³ர்ப⁴ இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 43 ॥

இதி ஶ்ரீமத்³வாசஸ்பதிமிஶ்ரவிரசிதஶாரீரகப⁴க³வத்பாத³பா⁴ஷ்யவிபா⁴கே³ பா⁴மத்யாம் ப்ரத²மஸ்யாத்⁴யாயஸ்ய த்ருதீய: பாத³: ॥ 3 ॥

॥ இதி ப்ரத²மாத்⁴யாயஸ்ய ஜ்ஞேயப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³காஸ்பஷ்டஶ்ருதிஸமந்வயாக்²யஸ்த்ருதீய: பாத³: ॥