ஆநுமாநிகமப்யேகேஷாமிதிசேந்ந ஶாரீரரூபகவிந்யஸ்தக்³ருஹீதேர்த³ர்ஶயதி ச ।
ஸ்யாதே³தத் । ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாய ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணமுக்தம் - “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 2) இதி । தச்சேத³ம் லக்ஷணம் ந ப்ரதா⁴நாதௌ³ க³தம், யேந வ்யபி⁴சாராத³லக்ஷணம் ஸ்யாத் , கிந்து ப்³ரஹ்மண்யேவேதி “ஈக்ஷதேர்நாஶப்³த³ம்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 5) இதி ப்ரதிபாதி³தம் । க³திஸாமாந்யம் ச வேதா³ந்தவாக்யாநாம் ப்³ரஹ்மகாரணவாத³ம் ப்ரதி வித்³யதே, ந ப்ரதா⁴நகாரணவாத³ம் ப்ரதீதி ப்ரபஞ்சிதமத⁴ஸ்ததேந ஸூத்ரஸந்த³ர்பே⁴ண । தத்கிமவஶிஷ்யதே யத³ர்த²முத்தர: ஸந்த³ர்ப⁴ ஆரப்⁴யதே । நச “மஹத: பரமவ்யக்தம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) இத்யாதீ³நாம் ப்ரதா⁴நே ஸமந்வயே(அ)பி வ்யபி⁴சார: । நஹ்யேதே ப்ரதா⁴நகாரணத்வம் ஜக³த ஆஹு:, அபிது ப்ரதா⁴நஸத்³பா⁴வமாத்ரம் । நச தத்ஸத்³பா⁴வமாத்ரேண “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 2) இதி ப்³ரஹ்மலக்ஷணஸ்ய கிஞ்சித்³தீ⁴யதே ।
தஸ்மாத³நர்த²க உத்தர: ஸந்த³ர்ப⁴ இத்யத ஆஹ -
ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாயேதி ।
ந ப்ரதா⁴நஸத்³பா⁴வமாத்ரம் ப்ரதிபாத³யந்தி “மஹத: பரமவ்யக்தம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) “அஜாமேகாம்” (ஶ்வே. உ. 4 । 5) இத்யாத³ய:, கிந்து ஜக³த்காரணம் ப்ரதா⁴நமிதி । “மஹத: பரம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) இத்யத்ர ஹி பரஶப்³தோ³(அ)விப்ரக்ருஷ்டபூர்வகாலத்வமாஹ । ததா² ச காரணத்வம் । “அஜாமேகாம்”(ஶ்வே. உ. 4 । 5) இத்யாதீ³நாம் து காரணத்வாபி⁴தா⁴நமதிஸ்பு²டம் । ஏவம் ச லக்ஷணவ்யபி⁴சாராத³வ்யபி⁴சாராய யுக்த உத்தரஸந்த³ர்பா⁴ரம்ப⁴ இதி ।
பூர்வபக்ஷயதி -
தத்ர ய ஏவேதி ।
ஸாங்க்²யப்ரவாத³ரூடி⁴மாஹ -
தத்ராவ்யக்தமிதி ।
ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரஸித்³தே⁴ர்ந கேவலம் ரூடி⁴:, அவயவப்ரஸித்³த்⁴யாப்யயமேவார்தோ²(அ)வக³ம்யத இத்யாஹ -
ந வ்யக்தமிதி ।
ஶாந்தகோ⁴ரமூட⁴ஶப்³தா³தி³ஹீநத்வாச்சேதி । ஶ்ருதிருக்தா । ஸ்ம்ருதிஶ்ச ஸாங்கீ²யா । ந்யாயஶ்ச - “பே⁴தா³நாம் பரிமாணாத்ஸமந்வயாச்ச²க்தித: ப்ரவ்ருத்தேஶ்ச । காரணகார்யவிபா⁴கா³த³விபா⁴கா³த்³வைஶ்வரூப்யஸ்ய ॥ காரணமஸ்த்யவ்யக்தம்” இதி । நச “மஹத: பரமவ்யக்தம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) இதி ப்ரகரணபரிஶேஷாப்⁴யாமவ்யக்தபத³ம் ஶரீரகோ³சரம் । ஶரீரஸ்ய ஶாந்தகோ⁴ரமூட⁴ரூபஶப்³தா³த்³யாத்மகத்வேநாவ்யக்தத்வாநுபபத்தே: ।
தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நமேவாவ்யக்தமுச்யத இதி ப்ராப்தே, உச்யதே -
நைததே³வம் । ந ஹ்யேதத்காட²கம் வாக்யமிதி ।
லௌகிகீ ஹி ப்ரஸித்³தீ⁴ ரூடி⁴ர்வேதா³ர்த²நிர்ணயே நிமித்தம், தது³பாயத்வாத் । யதா²ஹு: - “ய ஏவ லௌகிகா: ஶப்³தா³ஸ்த ஏவ வைதி³காஸ்த ஏவ சைஷாமர்தா²:” இதி । நது பரீக்ஷகாணாம் பாரிபா⁴ஷிகீ, பௌருஷேயீ ஹி ஸா ந வேதா³ர்த²நிர்ணயநிப³ந்த⁴நஸித்³தௌ⁴(யநிமித்தம் போ ? )ஷதா⁴தி³ப்ரஸித்³தி⁴வத் । தஸ்மாத்³ரூடி⁴தஸ்தாவந்ந ப்ரதா⁴நம் ப்ரதீயதே । யோக³ஸ்த்வந்யத்ராபி துல்ய: । ததே³வமவ்யக்தஶ்ருதாவந்யதா²ஸித்³தா⁴யாம் ப்ரகரணபரிஶேஷாப்⁴யாம் ஶரீரகோ³சரோ(அ)யமவ்யக்தஶப்³த³: । யதா² சாஸ்ய தத்³கோ³சரத்வமுபபத்³யதே ததா²க்³ரே த³ர்ஶயிஷ்யதி । தேஷு ஶரீராதி³ஷு மத்⁴யே விஷயாம்ஸ்தத்³கோ³சராந் வித்³தி⁴ । யதா²ஶ்வோ(அ)த்⁴வாநமாலம்ப்³ய சலத்யேவமிந்த்³ரியஹயா: ஸ்வகோ³சரமாலம்ப்³யேதி । ஆத்மா போ⁴க்தேத்யாஹுர்மநீஷிண: । கத²ம் , இந்த்³ரியமநோயுக்தம் யோகோ³ யதா² ப⁴வதி । இந்த்³ரியார்த²மந: ஸம்நிகர்ஷேண ஹ்யாத்மா க³ந்தா⁴தீ³நாம் போ⁴க்தா ।
ப்ரதா⁴நஸ்யாகாங்க்ஷாவதோ வசநம் ப்ரகரணமிதி க³ந்தவ்யம் விஷ்ணோ: பரமம் பத³ம் ப்ரதா⁴நமிதி ததா³காங்க்ஷாமவதாரயதி -
தைஶ்சேந்த்³ரியாதி³பி⁴ரஸம்யதைரிதி ।
அஸம்யமாபி⁴தா⁴நம் வ்யதிரேகமுகே²ந ஸம்யமவதா³தீகரணம் । பரஶப்³த³: ஶ்ரேஷ்ட²வசந: ।
நந்வாந்தரத்வேந யதி³ ஶ்ரேஷ்ட²த்வம் ததே³ந்த்³ரியாணாமேவ பா³ஹ்யேப்⁴யோ க³ந்தா⁴தி⁴ப்⁴ய: ஶ்ரேஷ்ட²த்வம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
அர்தா² யே ஶப்³தா³த³ய இதி ।
நாந்தரத்வேந ஶ்ரேஷ்ட²த்வமபி து ப்ரதா⁴நதயா, தச்ச விவக்ஷாதீ⁴நம், க்³ரஹேப்⁴யஶ்சேந்த்³ரியேப்⁴யோ(அ)திக்³ரஹதயார்தா²நாம் ப்ராதா⁴ந்யம் ஶ்ருத்யா விவக்ஷிதமிதீந்த்³ரியேப்⁴யோ(அ)ர்தா²நாம் ப்ராதா⁴ந்யாத்பரத்வம் ப⁴வதி । க்⁴ராணஜிஹ்வாவாக்சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரமநோஹஸ்தத்வசோ ஹி இந்த்³ரியாணி ஶ்ருத்யாஷ்டௌ க்³ரஹா உக்தா: । க்³ருஹ்ணந்தி வஶீகுர்வந்தி க²ல்வேதாநி புருஷபஶுமிதி । ந சைதநி ஸ்வரூபவதோ வஶீகர்துமீஶதே, யாவத³ஸ்மை புருஷபஶவே க³ந்த⁴ரஸநாமரூபஶப்³த³காமகர்மஸ்பர்ஶாந்நோபஹரந்தி । அத ஏவ க³ந்தா⁴த³யோ(அ)ஷ்டாவதிக்³ரஹா:, தது³பஹாரேண க்³ரஹாணாம் க்³ரஹத்வோபபத்தே: ।
ததி³த³முக்தம் -
இந்த்³ரியாணாம் க்³ரஹணம் விஷயாணாமதிக்³ரஹத்வமிதி ஶ்ருதிப்ரஸித்³தே⁴ரிதி ।
க்³ரஹத்வேநேந்த்³ரியை: ஸாம்யே(அ)பி மநஸ: ஸ்வக³தேந விஶேஷேணார்தே²ப்⁴ய: பரத்வமாஹ -
விஷயேப்⁴யஶ்ச மநஸ: பரத்வமிதி ।
கஸ்மாத்புமாந் ரதி²த்வேநோபக்ஷிப்தோ க்³ருஹ்யத இத்யத ஆஹ -
ஆத்மஶப்³தா³தி³தி ।
தத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாதி³த்யர்த²: ।
ஶ்ரேஷ்ட²த்வே ஹேதுமாஹ -
போ⁴க்துஶ்சேதி ।
தத³நேந ஜீவாத்மா ஸ்வாமிதயா மஹாநுக்த: । அத²வா ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்⁴யாம் ஹைரண்யக³ர்பீ⁴ பு³த்³தி⁴ராத்மஶப்³தே³நோச்யத இத்யாஹ -
அத²வேதி ।
பூரிதி ।
போ⁴க்³யஜாதஸ்ய பு³த்³தி⁴ரதி⁴கரணமிதி பு³த்³தி⁴: பூ: । ததே³வம் ஸர்வாஸாம் பு³த்³தீ⁴நாம் ப்ரத²மஜஹிரண்யக³ர்ப⁴பு³த்³த்⁴யேகநீட³தயா ஹிரண்யக³ர்ப⁴பு³த்³தே⁴ர்மஹத்த்வம் சாபநாதா³(சோபாதா³நா ?)த்மத்வம் ச । அத ஏவ பு³த்³தி⁴மாத்ராத்ப்ருத²க்கரணமுபபந்நம் ।
நந்வேதஸ்மிந்பக்ஷே ஹிரண்யக³ர்ப⁴பு³த்³தே⁴ராத்மத்வாந்ந ரதி²ந ஆத்மநோ போ⁴க்துரத்ரோபாதா³நமிதி ந ரத²மாத்ரம் பரிஶிஷ்யதே(அ)பி து ரத²வாநபீத்யத ஆஹ -
ஏதஸ்மிம்ஸ்து பக்ஷ இதி ।
யதா² ஹி ஸமாரோபிதம் ப்ரதிபி³ம்ப³ம் பி³ம்பா³ந்ந வஸ்துதோ பி⁴த்³யதே ததா² ந பரமாத்மநோ விஜ்ஞாநாத்மா வஸ்துதோ பி⁴த்³யத இதி பரமாத்மைவ ரத²வாநிஹோபாத்தஸ்தேந ரத²மாத்ரம் பரிஶிஷ்டமிதி ।
அத² ரதா²தி³ரூபககல்பநாயா: ஶரீராதி³ஷு கிம் ப்ரயோஜநமித்யத ஆஹ -
ஶரீரேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴விஷயவேத³நாஸம்யுக்தஸ்ய ஹீதி ।
வேத³நா ஸுகா²த்³யநுப⁴வ: । ப்ரத்யர்த²மஞ்சதீதி ப்ரத்யகா³த்மேஹ ஜீவோ(அ)பி⁴மதஸ்தஸ்ய ப்³ரஹ்மாவக³தி: ।
ந ச ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம் மாநாந்தரஸித்³த⁴ம், யேநாத்ர நாக³மோ(அ)பேக்ஷ்யேதேத்யாஹ -
ததா² சேதி ।
வாகி³தி சா²ந்த³ஸோ த்³விதீயாலோப: । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 1 ॥
பூர்வபக்ஷிணோ(அ)நுஶயபீ³ஜநிராகரணபரம் ஸூத்ரம் -
ஸூக்ஷ்மம் து தத³ர்ஹத்வாத் ।
ப்ரக்ருதேர்விகாராணாமநந்யத்வாத்ப்ரக்ருதேரவ்யக்தத்வம் விகார உபசர்யதே । யதா² “கோ³பி⁴: ஶ்ரீணீத”(ரு. ஸம். 9 । 46 । 4) இதி கோ³ஶப்³த³ஸ்தாத்³விகாரே பயஸி ।
அவ்யக்தாத்காரணாத் விகாரணாமநந்யத்வேநாவ்யக்தஶப்³தா³ர்ஹத்வே ப்ரமாணமாஹ -
ததா² ச ஶ்ருதிரிதி ।
அவ்யாக்ருதமவ்யக்தமித்யநர்தா²ந்தரம் । நந்வேவம் ஸதி ப்ரதா⁴நமேவாப்⁴யுபேதம் ப⁴வதி, ஸுக²து³:க²மோஹாத்மகம் ஹி ஜக³தே³வம்பூ⁴தாதே³வ காரணாத்³ப⁴விதுமர்ஹதி, காரணாத்மகத்வாத்கார்யஸ்ய । யச்ச தஸ்ய ஸுகா²த்மகத்வம் தத்ஸத்த்வம் । யச்ச தஸ்ய து³:கா²த்மகத்வம் தத்³ரஜ: । யச்ச தஸ்ய மோஹாத்மகத்வம் தத்தம: । ததா² சாவ்யக்தம் ப்ரதா⁴நமேவாப்⁴யுபேதமிதி ॥ 2 ॥
ஶங்காநிராகரணார்த²ம் ஸூத்ரம் -
தத³தீ⁴நத்வாத³ர்த²வத் ।
ப்ரதா⁴நம் ஹி ஸாங்க்²யாநாம் ஸேஶ்வராணாமநீஶ்வராணாம் வேஶ்வராத் க்ஷேத்ரஜ்ஞேப்⁴யோ வா வஸ்துதோ பி⁴ந்நம் ஶக்யம் நிர்வக்தும் । ப்³ரஹ்மணஸ்த்வியமவித்³யா ஶக்திர்மாயாதி³ஶப்³த³வாச்யா ந ஶக்யா தத்த்வேநாந்யத்வேந வா நிர்வக்தும் । இத³மேவாஸ்யா அவ்யக்தத்வம் யத³நிர்வாச்யத்வம் நாம । ஸோ(அ)யமவ்யாக்ருதவாத³ஸ்ய ப்ரதா⁴நவாதா³த்³பே⁴த³: । அவித்³யாஶக்தேஶ்சேஶ்வராதீ⁴நத்வம், ததா³ஶ்ரயத்வாத் । நச த்³ரவ்யமாத்ரமஶக்தம் கார்யாயாலமிதி ஶக்தேரர்த²வத்த்வம் ।
ததி³த³முக்தம் -
அர்த²வதி³தி ।
ஸ்யாதே³தத் । யதி³ ப்³ரஹ்மணோ(அ)வித்³யாஶக்த்யா ஸம்ஸார: ப்ரதீயதே ஹந்த முக்தாநாமபி புநருத்பாத³ப்ரஸங்க³:, தஸ்யா: ப்ரதா⁴நவத்தாத³வஸ்த்²யாத் । தத்³விநாஶே வா ஸமஸ்தஸம்ஸாரோச்சே²த³: தந்மூலவித்³யாஶக்தே: ஸமுச்சே²தா³தி³த்யத ஆஹ -
முக்தாநாம் ச புந: ।
ப³ந்த⁴ஸ்ய
அநுத்பத்தி: । குத: । வித்³யயா தஸ்யா பீ³ஜஶக்தேர்தா³ஹாத் ।
அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ந வயம் ப்ரதா⁴நவத³வித்³யாம் ஸர்வஜீவேஷ்வேகாமாசக்ஷ்மஹே, யைநேவமுபாலபே⁴மஹி, கிந்த்வியம் ப்ரதிஜீவம் பி⁴த்³யதே । தேந யஸ்யைவ ஜீவஸ்ய வித்³யோத்பந்நா தஸ்யைவாவித்³யாபநீயதே ந ஜீவாந்தரஸ்ய, பி⁴ந்நாதி⁴கரணயோர்வித்³யாவித்³யயோரவிரோதா⁴த் , தத்குத: ஸமஸ்தஸம்ஸாரோச்சே²த³ப்ரஸங்க³: । ப்ரதா⁴நவாதி³நாம் த்வேஷ தோ³ஷ: । ப்ரதா⁴நஸ்யைகத்வேந தது³ச்சே²தே³ ஸர்வோச்சே²தோ³(அ)நுச்சே²தே³ வா ந கஸ்யசிதி³த்யநிர்மோக்ஷப்ரஸங்க³: । ப்ரதா⁴நாபே⁴தே³(அ)பி சைதத³விவேகக்²யாதிலக்ஷணாவித்³யாஸத³ஸத்த்வநிப³ந்த⁴நௌ ப³ந்த⁴மோக்ஷௌ, தர்ஹி க்ருதம் ப்ரதா⁴நேந, அவித்³யாஸத³ஸத்³பா⁴வாப்⁴யாமேவ தது³பபத்தே: । ந சாவித்³யோபாதி⁴பே⁴தா³தீ⁴நோ ஜீவபே⁴தோ³ ஜீவபே⁴தா³தீ⁴நஶ்சாவித்³யோபாதி⁴பே⁴த³ இதி பரஸ்பராஶ்ரயாது³ப⁴யாஸித்³தி⁴ரிதி ஸாம்ப்ரதம் । அநாதி³த்வாத்³பீ³ஜாங்குரவது³ப⁴யஸித்³தே⁴: । அவித்³யாத்வமாத்ரேண சைகத்வோபசாரோ(அ)வ்யக்தமிதி சாவ்யாக்ருதமிதி சேதி ।
நந்வேவமவித்³யைவ ஜக³த்³பீ³ஜமிதி க்ருதமீஶ்வரேணேத்யத ஆஹ -
பரமேஶ்வராஶ்ரயேதி ।
நஹ்யசேதநம் சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தம் கார்யாய பர்யாப்தமிதி ஸ்வகார்யம் கர்தும் பரமேஶ்வரம் நிமித்ததயோபாதா³நதயா வாஶ்ரயதே, ப்ரபஞ்சவிப்⁴ரமஸ்ய ஹீஶ்வராதி⁴ஷ்டா²நத்வமஹிவிப்⁴ரமஸ்யேவ ரஜ்ஜ்வதி⁴ஷ்டா²நத்வம் , தேந யதா²ஹிவிப்⁴ரமோ ரஜ்ஜூபாதா³ந ஏவம் ப்ரபஞ்சவிப்⁴ரம ஈஶ்வரோபாதா³ந:, தஸ்மாஜ்ஜீவாதி⁴கரணாப்யவித்³யா நிமித்ததயா விஷயதயா சேஶ்வரமாஶ்ரயத இதீஶ்வராஶ்ரயேத்யுச்யதே, ந த்வாதா⁴ரதயா, வித்³யாஸ்வபா⁴வே ப்³ரஹ்மணி தத³நுபபத்தேரிதி ।
அத ஏவாஹ -
யஸ்யாம் ஸ்வரூபப்ரதிபோ³த⁴ரஹிதா: ஶேரதே ஸம்ஸாரிணோ ஜீவா இதி ।
யஸ்யாமவித்³யாயாம் ஸத்யாம் ஶரதே ஜீவா: । ஜீவாநாம் ஸ்வரூபம் வாஸ்தவம் ப்³ரஹ்ம, தத்³போ³த⁴ரஹிதா: ஶேரத இதி லய உக்த: । ஸம்ஸாரிண இதி விக்ஷேப உக்த: ।
அவ்யக்தாதீ⁴நத்வாஜ்ஜீவபா⁴வஸ்யேதி ।
யத்³யபி ஜீவாவ்யக்தயோரநாதி³த்வேநாநியதம் பௌர்வாபர்யம் ததா²ப்யவ்யக்தஸ்ய பூர்வத்வம் விவக்ஷித்வைதது³க்தம் ।
ஸத்யபி ஶரீரவதி³ந்த்³ரியாதீ³நாமிதி ।
கோ³ப³லீவர்த³பத³வேதத்³த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஆசார்யதே³ஶீயமதமாஹ -
அந்யே த்விதி ।
ஏதத்³தூ³ஷயதி -
தைஸ்த்விதி ।
ப்ரகரணபாரிஶேஷ்யயோருப⁴யத்ர துல்யத்வாந்நைகக்³ரஹணநியமஹேதுரஸ்தி ।
ஶங்கதே -
ஆம்நாதஸ்யார்த²மிதி ।
அவ்யக்தபத³மேவ ஸ்தூ²லஶரீரவ்யாவ்ருத்திஹேதுர்வ்யக்தத்வாத்தஸ்யேதி ஶங்கார்த²: ।
நிராகரோதி -
ந ।
ஏகவாக்யதாதீ⁴நத்வாதி³தி ।
ப்ரக்ருதஹாந்யப்ரக்ருதப்ரக்ரியாப்ரஸங்கே³நைகவாக்யத்வே ஸம்ப⁴வதி ந வாக்யபே⁴தோ³ யுஜ்யதே । ந சாகாங்க்ஷாம் விநைகவாக்யத்வம் , உப⁴யம் ச ப்ரக்ருதமித்யுப⁴யம் க்³ராஹ்யத்வேநேஹாகாங்க்ஷிதமித்யேகாபி⁴தா⁴யகமபி பத³ம் ஶரீரத்³வயபரம் । நச முக்²யயா வ்ருத்த்யா(அ)தத்பரமித்யௌபசாரிகம் ந ப⁴வதி । யதோ²பஹந்த்ருமாத்ரநிராகரணாகாங்க்ஷாயாம் காகபத³ம் ப்ரயுஜ்யமாநம் ஶ்வாதி³ஸர்வஹந்த்ருபரம் விஜ்ஞாயதே । யதா²ஹு: “காகேப்⁴யோ ரக்ஷ்யதாமந்நமிதி பா³லே(அ)பி நோதி³த: । உபகா⁴தப்ரதா⁴நத்வாந்ந ஶ்வாதி³ப்⁴யோ ந ரக்ஷதி ॥”(மீமாம்ஸாகாரிகா) இதி ।
நநு ந ஶரீரத்³வயஸ்யாத்ராகாங்க்ஷா । கிந்து து³:ஶோத⁴த்வாத்ஸூக்ஷ்மஸ்யைவ ஶரீரஸ்ய, நது ஷாட்கௌஶிகஸ்ய ஸ்தூ²லஸ்ய । ஏதத்³தி⁴ த்³ருஷ்டபீ³ப⁴த்ஸதயா ஸுகரம் வைராக்³யவிஷயத்வேந ஶோத⁴யிதுமித்யத ஆஹ -
ந சைவம் மந்தவ்யமிதி ।
விஷ்ணோ: பரமம் பத³மவக³மயிதும் பரம் பரமத்ர ப்ரதிபாத்³யத்வேந ப்ரஸ்துதம் ந து வைராக்³யாய ஶோத⁴நமித்யர்த²: ।
அலம் வா விவாதே³ந, ப⁴வது ஸூக்ஷ்மமேவ ஶரீரம் பரிஶோத்⁴யம், ததா²பி ந ஸாங்க்²யாபி⁴மதமத்ர ப்ரதா⁴நம் பரமித்யப்⁴யுபேத்யாஹ -
ஸர்வதா²பி த்விதி ॥ 3 ॥
ஜ்ஞேயத்வாவசநாச்ச ।
இதோ(அ)பி நாயமவ்யக்தஶப்³த³: ஸாங்க்²யாபி⁴மதப்ரதா⁴நபர: । ஸாங்க்²யை: க²லு ப்ரதா⁴நாத்³விவேகேந புருஷம் நி:ஶ்ரேயஸாய ஜ்ஞாதும் வா விபூ⁴த்யை வா ப்ரதா⁴நம் ஜ்ஞேயத்வேநோபக்ஷிப்யதே । ந சேஹ ஜாநீயாதி³தி சோபாஸீதேதி வா விதி⁴விப⁴க்திஶ்ருதிரஸ்தி, அபி த்வவ்யக்தபத³மாத்ரம் । ந சைதாவதா ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ப⁴வதீதி பா⁴வ: ॥ 4 ॥
ஜ்ஞேயத்வாவசநஸ்யாஸித்³தி⁴மாஶங்க்ய தத்ஸித்³தி⁴ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ஸூத்ரம் -
வத³தீதி சேந்ந ப்ராஜ்ஞோ ஹி ப்ரகரணாத் ।
நிக³த³வ்யாக்²யாதமஸ்ய பா⁴ஷ்யம் ॥ 5 ॥
த்ரயாணாமேவ சைவமுபந்யாஸ: ப்ரஶ்நஶ்ச ।
வரப்ரதா³நோபக்ரமா ஹி ம்ருத்யுநசிகேத:ஸம்வாத³வாக்யப்ரவ்ருத்திராஸமாப்தே: கட²வல்லீநாம் லக்ஷ்யதே । ம்ருத்யு: கில ந சிகேதஸே குபிதேந பித்ரா ப்ரஹிதாய துஷ்டஸ்த்ரீந்வராந் ப்ரத³தௌ³ । நசிகேதாஸ்து பத²மேந வரேண பிது: ஸௌமநஸ்யம் வவ்ரே, த்³விதீயேநாக்³நிவித்³யாம் , த்ருதீயேநாத்மவித்³யாம் । “வராணாமேஷ வரஸ்த்ருதீய:”(க. உ. 1 । 1 । 20) இதி வசநாத் ।
நநு தத்ர வரப்ரதா³நே ப்ரதா⁴நகோ³சரே ஸ்த: ப்ரஶ்நப்ரதிவசநே । தஸ்மாத்கட²வல்லீஷ்வக்³நிஜீவபரமாத்மபரைவ வாக்யப்ரவ்ருத்திர்ந த்வநுபக்ராந்தப்ரதா⁴நபரா ப⁴விதுமர்ஹதீத்யாஹ -
இதஶ்ச ந ப்ரதா⁴நஸ்யாவ்யக்தஶப்³த³வாச்யத்வமிதி ।
“ஹந்த: த இத³ம் ப்ரவக்ஷ்யாமி கு³ஹ்யம் ப்³ரஹ்ம ஸநாதநம்”(க. உ. 2 । 2 । 6) இத்யநேந வ்யவஹிதம் ஜீவவிஷயம் “யதா² து மரணம் ப்ராப்யாத்மா ப⁴வதி கௌ³தம” இத்யாதி³ப்ரதிவசநமிதி யோஜநா । அத்ராஹ சோத³க: - கிம் ஜீவபரமாத்மநோரேக ஏவ ப்ரஶ்ந:, கிம் வாந்யோ ஜீவஸ்ய “யேயம் ப்ரேதே”(க. உ. 1 । 1 । 20) மநுஷ்ய இதி ப்ரஶ்ந:, அந்யஶ்ச பரமாத்மந: “அந்யத்ர த⁴ர்மாத்” (க. உ. 1 । 2 । 14) இத்யாதி³: । ஏகத்வே ஸூத்ரவிரோத⁴ஸ்த்ரயாணமிதி । பே⁴தே³ து ஸௌமநஸ்யாவாப்த்யக்³ந்யாத்மஜ்ஞாநவிஷயவரத்ரயப்ரதா³நாநந்தர்பா⁴வோ(அ)ந்யத்ர த⁴ர்மாதி³த்யாதே³: ப்ரஶ்நஸ்ய । துரீயவராந்தரகல்பநாயாம் வா த்ருதீய இதி ஶ்ருதிபா³த⁴ப்ரஸங்க³: । வரப்ரதா³நாநந்தர்பா⁴வே ப்ரஶ்நஸ்ய தத்³வத் ப்ரதா⁴நாக்²யாநமப்யநந்தர்பூ⁴தம் வரப்ரதா³நே(அ)ஸ்து “மஹத: பரமவ்யக்த” (க. உ. 1 । 3 । 11) மித்யாக்ஷேப: ।
பரிஹரதி -
அத்ரோச்யதே, நைவம் வயமிஹேதி ।
வஸ்துதோ ஜீவபரமாத்மநோரபே⁴தா³த்ப்ரஷ்டவ்யாபே⁴தே³நைக ஏவ ப்ரஶ்ந: । அத ஏவ ப்ரதிவசநமப்யேகம் । ஸூத்ரம் த்வவாஸ்தவபே⁴தா³பி⁴ப்ராயம் । வாஸ்தவஶ்ச ஜீவபரமாத்மநோரபே⁴த³ஸ்தத்ர தத்ர ஶ்ருத்யுபந்யாஸேந ப⁴க³வதா பா⁴ஷ்யகாரேண த³ர்ஶித: । ததா² ஜீவவிஷயஸ்யாஸ்தித்வநாஸ்தித்வப்ரஶ்நஸ்யேத்யாதி³ ।
“யேயம் ப்ரேதே”(க. உ. 1 । 1 । 20) இதி ஹி நசிகேதஸ: ப்ரஶ்நமுபஶ்ருத்ய தத்தத்காமவிஷயமலோப⁴ம் சாஸ்ய ப்ரதீத்ய ம்ருத்யு: “வித்³யாபீ⁴ப்ஸிநம் நசிகேதஸம் மந்யே”(க. உ. 1 । 2 । 4) இத்யாதி³நா நசிகேதஸம் ப்ரஶஸ்ய ப்ரஶ்நமபி ததீ³யம் ப்ரஶம்ஸந்நஸ்மிந்ப்ரஶ்நே ப்³ரஹ்மைவோத்தரமுவாச -
தம் து³ர்த³ர்ஶமிதி ।
யதி³ புநர்ஜீவாத்ப்ராஜ்ஞோ பி⁴த்³யேத, ஜீவகோ³சர: ப்ரஶ்ந:, ப்ராஜ்ஞகோ³சரம் சோத்தரமிதி கிம் கேந ஸங்க³ச்சே²த ।
அபி ச யத்³விஷயம் ப்ரஶ்நமுபஶ்ருத்ய ம்ருத்யுநைஷ ப்ரஶம்ஸிதோ நசிகேதா: யதி³ தமேவ பூ⁴ய: ப்ருச்சே²த்தது³த்தரே சாவத³த்⁴யாத்தத: ப்ரஶம்ஸா த்³ருஷ்டார்தா² ஸ்யாத் , ப்ரஶ்நாந்தரே த்வஸாவஸ்தா²நே ப்ரஸாரிதா ஸத்யத்³ருஷ்டார்தா² ஸ்யாதி³த்யாஹ -
யத்ப்ரஶ்நேதி ।
யஸ்மிந் ப்ரஶ்நோ யத்ப்ரஶ்ந: । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 6 ॥
மஹத்³வச்ச ।
அநேந ஸாங்க்²யப்ரஸித்³தே⁴ர்வைதி³கப்ரஸித்³த்⁴யா விரோதா⁴ந்ந ஸாங்க்²யப்ரஸித்³தி⁴ர்வேத³ ஆத³ர்தவ்யேத்யுக்தம் । ஸாங்க்²யாநாம் மஹத்தத்த்வம் ஸத்தாமாத்ரம், புருஷார்த²க்ரியாக்ஷமம் ஸத்தஸ்ய பா⁴வ: ஸத்தா தந்மாத்ரம் மஹத்தத்த்வமிதி । யா யா புருஷார்த²க்ரியா ஶப்³தா³த்³யுபபோ⁴க³லக்ஷணா ச ஸத்த்வபுருஷாந்யதாக்²யாதிலக்ஷணா ச ஸா ஸர்வா மஹதி பு³த்³தௌ⁴ ஸமாப்யத இதி மஹத்தத்த்வம் ஸத்தாமாத்ரமுச்யத இதி ॥ 7 ॥
ஆநுமாநிகமப்யேகேஷாமிதி சேந்ந ஶரீரரூபகவிந்யஸ்தக்³ருஹீதேர்த³ர்ஶயதி ச॥1॥ அர்வாசீநமஹத்தத்த்வாபேக்ஷயா பூர்வகாலத்வமவிப்ரக்ருஷ்டமவ்யக்தஸ்ய பரஶப்³த³ ஆஹ –
ததா² ச காரணத்வஸித்³தி⁴: । நியதப்ரக்ஸத்த்வம் ஹி ததி³த்யர்த²:। நநு ஸித்³தே⁴ க³திஸாமாந்யே கா ஶங்கா? மஹத: பரமித்யாதி³வாக்யார்தா²நிர்ணயே வா கத²ம் க³திஸாமாந்யஸித்³தி⁴:? உச்யதே – அஸாதி⁴ ப்ரதிவேதா³ந்தம் ப்³ரஹ்மகாரணதாக³தி:। ப்ரதிவாக்யம் ந தத்ஸித்³தி⁴: க்வ சித³ந்யார்த²த³ர்ஶநாத்॥ பூர்வத்ர ஹி ப்ரதா⁴நாத்³யேவ ஸர்வவேதா³ந்தார்த² இதி ப்ரத்யவஸ்தி²தே தந்நிஷேதே⁴ந ஸர்வவேதா³ந்தேஷு ப்³ரஹ்மாவக³தி: ஸாதி⁴தா, இஹ து தாமுபேத்ய ப்ரதா⁴நாத்³யபி காரணத்வேந ஸமந்வயவிஷய:। ந சாநேககாரணவையர்த்²யம்; கல்பபே⁴தே³ந வ்யவஸ்தோ²பபத்தேரிதி ப்ரத்யவஸ்தீ²யதே। ஸூத்ரகாரோ(அ)ப்யபித⁴ப்³த³மேகஶப்³த³ம் ச ப்ரயுஞ்ஜாநோ ப்³ரஹ்மாங்கீ³காரேண பூர்வபக்ஷ: க்சாசித்கஶ்சாயம் விசார இதி ஸூசயாம்ப³பூ⁴வ। அவ்யக்தபத³ம் ப்ரதா⁴நபரம் ஶரீரபரம் வேதி ஸ்மார்தக்ரமஶ்ரௌதபாரிஶேப்யாப்⁴யாம் உப⁴யோ: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்ஸம்ஶய:। ஸாம்க்²யாநாம் ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோரநுமாநஸித்³தா⁴நுவாதி³த்வேந துல்யதா।
பா⁴ஷ்யே ஸ்ம்ருதிஶப்³த³: ஸாம்க்²யஸ்ம்ருத்யபி⁴ப்ராய இத்யாஹ –
ஸாம்க்²யேதி ।
ஶப்³தா³தி³ஹீநத்வாதி³தி பா⁴ஷ்யே கு³ணவைஷம்யோத்தரகாலபா⁴விஶப்³தா³தி³ஹீநத்வமுக்தம் ப்ரதா⁴நகாலே(அ)பி ஸூக்ஷ்மஶப்³தா³தி³பா⁴வாதி³த்யாஹ –
ஶாந்தேதி ।
ஶாந்த: ஸாத்த்விகோ கோ⁴ரோ ராஜஸோ மூட⁴ஸ்தாமஸ:।
ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிந்யாயேதிபா⁴ஷ்யம் வ்யாக்²யாதி –
ஶ்ருதிரிதி ।
பே⁴தா³நாம் மஹதா³தி³விஶேஷாணாம் காரணமவ்யக்தமஸ்தீதி ஸம்ப³ந்த⁴:। குத:?
பரிமாணாத் ।
மஹதா³தி³, அவ்யக்தகாரணகம், அவ்யாபித்வாத்³ க⁴டவத்। ஸத்கார்யவாதே³ ப்ராக்கார்யோத்பத்தேரவ்யக்தகார்யத்வாத்காரணே(அ)வ்யக்தஶப்³த³ப்ரயோக³:। தாவேவ ப்ரதிஜ்ஞாத்³ருஷ்டாந்தௌ। ஸமந்வயாத்தத³நுராக³விஜ்ஞாநவேத³நீயத்வாத்। யத்³யேந ஸமந்விதமிதி ஸாமாந்யேநாத்ர வ்யாப்தி:। காரணஶக்தித: கார்யஸ்ய ப்ரவ்ருத்தே: காரணக³தாவ்யக்தகார்யம் ஹி ஶக்திரித்யர்த²:। இத³மஸ்ய காரணமித³மஸ்ய கார்யமிதி விபா⁴கா³த்। அவ்யக்தகார்யஸத்த்வரஹிதஸ்ய ந்ருஶ்ருங்க³வத்காரணத்வாயோகா³தி³த்யர்த²:। ப்ரலயாவஸ்தா²யாம் வைஶ்வரூப்யஸ்யாவிபா⁴த் லீநாநபி⁴வ்யக்தகார்யாஶ்ரயோ(அ)ஸ்த்யவ்யக்தமிதி॥ அவ்யக்தபதே³ந கிம் ரூடே⁴: ப்ரதா⁴நப்ரதீதிர்யோகா³த்³வா ஸ்மார்தக்ரமாநுக்³ருஹீதயோகா³த்³வா।
நாத்³ய இத்யாஹ –
லௌகிகீ ஹீதி ।
ய ஏவ லௌகிகா இதி ஶாப³ரம் வச:। லோகவேத³யோ: ஶப்³தா³ர்த²பே⁴த³:; லௌகிகா வைதி³கா இதி வ்யபதே³ஶபே⁴தா³தே³தத்³வை தை³வ்யம் மது⁴ யத்³ க்⁴ருதமிதி தே³வமது⁴நோ க்⁴ருதத்வாபி⁴தா⁴நாச்சேதி ப்ராபய்ய ராத்³தா⁴ந்திதம்। லோகாவக³தஸம்ப³ந்த⁴ஶப்³தா³நாம் வேதே³ போ³த⁴கத்வோபபத்தேரைக்யேந ச ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்³ க்⁴ருதே மது⁴த்வஸ்ய ஸ்துத்யர்த²த்வாச்சைக்யம் ஶப்³தா³ர்த²யோரிதி।
த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ –
யோகா³ஸ்த்விதி ।
த்ருதீயம் நிராகரோதி –
ப்ரகரணேதி ।
அயம் பா⁴வ:, இஹ விஷ்ணோ: பத³ம் புருஷ: ப்ரதா⁴நம் தத்ப்ரதிபத்த்யங்கா³நி இந்த்³ரியாதீ³நி ‘‘இந்த்³ரியேப்⁴ய: பரா’’ இத்யாதி³நா நிர்தி³ஶ்யந்தே। தாநி ‘‘சாத்மாநம் ரதி²ந’’மிதி வாக்யே ரதா²தி³ரூபிதாந்யேவ க்³ருஹ்யந்தே। ஏவம் ஸ்தி²தே ‘‘மஹத: பரமவ்யக்தமித்யத்ர பௌருஷேயவாக்யஸ்த²பதா³ர்த²தத்க்ரமாபேக்ஷப்ரதா⁴நப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா து³ர்ப³லா। ப்ரகரணாதீ⁴தபதா³ர்தா²ஶ்ரயத்வாதி³பி⁴தே⁴யாகாங்க்ஷாஶ்ரயத்வாச்ச பாரிஶேஷ்யநிமித்தா ஶரீரப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா ப்ரப³லா। ததா² ஹி - ரத²த்வேந ரூபிதம் ஶரீரம் புருஷபரத்வப்ரதிபாத³கவாக்யாந்வயமபேக்ஷதே; இதரதா² நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாத், ந ச ஸ்வாபி⁴தே⁴யாவருத்³தா⁴ இந்த்³ரியாதி³ஶப்³தா³ஸ்தத³பி⁴த³த⁴தீதி அஸ்தி அவ்யக்தஶப்³தா³பேக்ஷா ஶரீரஸ்ய।
அவ்யக்தஶப்³தோ³(அ)பி யௌகி³கத்வாத³பி⁴தே⁴யவிஶேஷாகாங்க்ஷீ ஸ்வஶப்³தோ³பாத்தேந்த்³ரியாத்³யபி⁴தா⁴துமக்ஷம: ஶரீராகாங்க்ஷீதி ஶரீரமேவாவ்யக்தஶப்³தா³ர்த² இதி।। ‘‘விஷயாம்ஸ்தேஷு கோ³சரா’’ நிதி ஶ்ருதி வ்யாசஷ்டே –
தேஷ்விதி ।
விஷயாநுத்³தி³ஶ்ய மார்க³த்வம் விதே⁴யம்।
ஸ்வகோ³சரமாலம்ப்³ய சலந்தீதி விபரிணதாநுஷங்க³:। ‘‘ஆத்மேந்த்³ரியமநோயுக்தம் போ⁴க்தேத்யாஹுர்மநீஷிண’’ இத்யேதத்³வ்யாசஷ்டே –
ஆத்மேதி ।
யுக்தமிதி பா⁴வே நிஷ்டா², க்ரியாவிஶேஷணம் சைதத்ததே³வ த³ர்ஶயதி –
யோக³ இதி ।
ப்ரகரணபரிஶேஷாப்⁴யாமித்வுக்தம்।
நநு ப்ரகரணம் கர்தவ்யஸ்யேதிகர்தவ்யாகாங்க்ஷஸ்ய வசநம், கத²மிஹ ததி³த்யாஶங்க்யாஹ –
ப்ரதா⁴நஸ்யேதி ।
ப்ரதா⁴நஸ்யேத்யுக்தே(அ)ர்தா²தா³காங்க்ஷா(அ)ங்க³விஷயேதி ஸித்³த்⁴யதி। காண்ட³த்³வயாநுக³தம் லக்ஷணமித³மேவேத்யர்த²:।
கிம் ப்ரதா⁴நமத ஆஹ –
க³ந்தவ்யமிதி ।
இந்த்³ரியாத³யஶ்ச தஸ்ய பரத்வப்ரதிபத்தாவங்க³ம்। ஸம்யதோஶ்சேதத்ப்ராப்தாவபி।
யஸ்த்வவிஜ்ஞாநவாநித்யாதி³ஶ்ருதௌ பா⁴ஷ்யே சாஸம்யமாபி⁴தா⁴நமநுபயோகீ³த்யாஶங்க்யாஹ –
அஸம்யமேதி ।
ஸம்யமாபா⁴வே மோக்ஷாபா⁴வேந தத்³பா⁴வ ஏவ த்³ருடீ⁴க்ருத இத்யர்த²:।
யது³க்தம் பூர்வவாதி³நா மஹத: பரமித்யத்ர பரஶப்³த³: காரணவசந இதி, தத்ராஹ –
பரஶப்³த³ இதி ।
மந ஆதௌ³ அர்தா²தி³காரணத்வாஸம்ப⁴வாத³ஸ்மிந்ப்ரகரணே பரஶப்³த³: ஶ்ரைஷ்ட்²யவசந இத்யர்த²:।
இஹாத்⁴யாத்மப்ரகரணே ஆந்தரத்வாத் ஶ்ரைஷ்ட்²யம் வக்தவ்யம், தத³ர்தே²ஷு நாஸ்தீதி ஶங்கதே –
நந்விதி ।
நாமைவ ஶப்³தோ³ வாக³பி⁴வ்யங்க்³ய:। ஸ ஏவ ஶ்ரோத்ரேண க்³ராஹ்ய இதி த்³விருபாத்த:। காமோ மநஸோ விஷய:, கர்ம ஹஸ்தயோ:।
நநு மநஸ இந்த்³ரியத்வேந அர்தே²ப்⁴யோ(அ)பரஸ்ய கத²ம் தேப்⁴ய ஏவ பரத்வம்? அத ஆஹ –
க்³ரஹத்வேநேதி ।
‘ஆத்மாநம் ரதி²நம்’ இத்யத்ர ய ஆத்மஶப்³த³: ஸ ஏவ ‘பு³த்³தே⁴ராத்மா’ இத்யத்ர ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயத இத்யபி⁴ப்ராயேணாத்மஶப்³தா³தி³தி பா⁴ஷ்யம், அந்யதா²(அ)(அ)த்மஶப்³த³மாத்ரஸ்ய ப்ரக்ருதரதி²க்³ரஹணஹேதுத்வாபா⁴வாதி³த்யாஹ –
தத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாதி³தி ।
இந்த்³ரியத்³வாரா பு³த்³தி⁴ஸ்தா² போ⁴க்³யாஸ்தத: புருஸ்வாம்யம் போ⁴க்³யாஶ்ரயத்வம்। ஆயநாத்³ வ்யாப்தே:। பு³த்³தி⁴மாத்ராத³ஸ்மதா³தி³பு³த்³தே⁴:।
நநு ரதி²ந: ஸம்ஸாரிண: கத²மஸம்ஸார்யாத்மத்வேந நிர்தே³ஶோ(அ)த ஆஹ –
யதா² ஹீதி ।
அஞ்சத்யவக³ச்ச²தி। பா⁴ஷ்யோதா³ஹ்ருதாயாம் ‘யச்சே²த்³வா நஸீ’ இதி ஶ்ருதௌ வாக்ச்ச²ப்³தே³ த்³விதீயாலோபஶ்சா²ந்த³ஸ இத்யர்த²:। ஶரீரமேவ ரூபகேண ரதே²ந விந்யஸ்தம் ரூபிதம் இதி ஸூத்ரபதா³ர்த²:॥1॥ அநுஶய: அஸம்தோஷ:। ப⁴த்ஸரம் ஸோமம், ஶ்ரீணீத மிஶ்ரயேத்। ஏவம் ஸதீதி। கார்யகாரணாபே⁴தே³ ஸதீத்யர்த²:। ஸேஶ்வராணாமீஶ்வராத்³, அநீஶ்வராணாம் ஜீவேப்⁴ய இதி ஸம்ப³ந்த⁴:। ப்ரமாணைர்ந வ்யஜ்யதே ந நிரூப்யத இத்யவ்யக்தத்வமித்யர்த²:॥2॥ ததா³ஶ்ரயத்வாத் தத்³விஷயத்வாதி³த்யர்த²:। ஆதா⁴ரவாசீ ஆஶ்ரயஶப்³த³:।
அவித்³யா(அ)ப்யேகேதி ப்⁴ரமாதா³ஶங்கதே –
ஸ்யாதே³ததி³தி ।
அவித்³யா ப்³ரஹ்மக³தா நிவர்ததே, ந வா।
ப்ரத²மே ஸர்வமுக்தி:, த்³விதீயே முக்தாநாம் புநர்ப³ந்த⁴ இதி அவித்³யாதா³ஹமுபேத்ய ஸர்வமுக்தேராபாத³நாத³பரிஹாரத்வமாஶங்க்ய பா⁴ஷ்யபா⁴வமாஹ –
அயமிதி ।
பூர்வப்⁴ரமக்ல்ருப்தேந அப்ரதா⁴நேநாத்மநோ(அ)விவேகஸம்ப⁴வாத³விவேகப்ரதியோகி³த்வேநாபி க்ருதம் ப்ரதா⁴நேநேத்யர்த²:।
யத்³யவித்³யா நாநா, கத²ம் தர்ஹி ஶ்ருதாவவ்யக்தமித்யேகவசநமித்யத ஆஹ –
அவித்³யாத்வேதி ।
நிமித்ததயேதி ।
ப்ரேரகதயா, அவித்³யாவிஷயத்வேந ச தத்ப்ரேரகத்வம் க³ந்த⁴ஸ்யேவ க்⁴ராணம் ப்ரதி।
உபாதா³நதயேதி ।
ஜக³த்³ப்⁴ரமாதி⁴ஷ்டா²நதயேத்யர்த²:।
வித்³யாஸ்வபா⁴வே இதி ।
நிரவத்³யமிதி ஶ்ருத்யவக³தநிர்தோ³ஷஜ்ஞாநாத்மத்வம் வித்³யாஸ்வபா⁴வத்வம்। ஏவம் சித்³ரூபத்வம் ஜீவோ(அ)பி ஸமம், வாக்யஜம் ப்ரமாரூபத்வமஸித்³த⁴மிதி கேஷாம் சிதா³க்ஷேபோ(அ)நவகாஶ:। ஸ்வரூபமவித்³யாஶ்ரயோ பி³ம்ப³ம் து ப்³ரஹ்மநிரவத்³யமிதி கிம் ந ஸ்யாதி³தி சேத்³, ந; பி³ம்ப³ஸ்ய ஸ்வரூபாதிரேகே கல்பிதத்வாத், அநதிரேகே ஸ்வரூபஸ்யைவ நிரவதி⁴த்வாத்। முக²மாத்ரஸ்ய தூபாதி⁴யோக³: பரிச்சி²ந்நத்வாத³விருத்³த⁴:। அபி ச த³ர்பணாத்³யுபாதே⁴ர்விஷய ஏவ முக²ம் நாஶ்ரய:। ந து நிர்விஶேஷப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸ்யாவித்³யாஸம்ப³ந்த⁴ஸம்ப⁴வ:, இத்யநாதி³ந்யௌ ஜீவாவித்³யே பரஸ்பராதீ⁴நதயா அவித்³யாதத்ஸம்ப³ந்த⁴வது³பேயே இதி। யே த்வாஹு: - ப்³ரஹ்மணோ ஜீவப்⁴ரமகோ³சரஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நதயோபாதா³நத்வே ஸோ(அ)காமயத ஸ்வயமகுருதேதி ச ந ஸ்யாத், ப்ரதிஜீவம் ச ப்⁴ரமாஸாதா⁴ரண்யாத்³ ஜக³த்ஸாதா⁴ரண்யாநுப⁴வவிரோத⁴:, ப்⁴ரமஜஸ்ய சாகாஶாதே³ரஜ்ஞாதஸத்த்வாயோக³:, தஸ்மாதீ³ஶ்வரஸ்ய ப்ரதிபி³ம்ப³தா⁴ரிணீ ஸாதா⁴ரணீ மாயா। தத்³யஷ்டஶ்ச ஜீவோபாத⁴யோ(அ)வித்³யா மந்தவ்யா இதி। தாந் ப்ரதி ப்⁴ரூம:। அகாமயதாகுருதேதி ச காமக்ருதீ ஜீவாவித்³யாவிவர்த:। ந ச ப்³ரஹ்மவிக்ரியா; விவர்தஶ்ச விவர்தே ஹேது: ஸர்ப இவ விஸர்பணஸ்ய। ப்ரதிமாணவகவர்த்யவித்³யாபி⁴ர்வர்ணேஷு ஸ்வராதி³வைஶிஷ்ட்யேந க்ல்ருப்தோபாத்⁴யாயவக்ரோத்³வதவேத³ஸ்யேவ ப்ரபஞ்சஸாதா⁴ரண்யப்ரஸித்³தி⁴:। அதி⁴ஷ்டா²நவர்ணஸாதா⁴ரண்யத்தத்ஸாதா⁴ரண்யம் ப்ரஸ்துதே(அ)பி ஸமம் ஸர்வப்ரத்யக்த்வாத்³ ப்³ரஹ்மண:। அஜ்ஞாதஸத்த்வம் ப்ரபஞ்சஸ்ய வ்யாவஹாரிகஸத்த்வாத்। ந ச ஜீவாவித்³யாஜத்வே தத³யோக³:; ஸ்வேந்த்³ரியாதி³வது³பபத்தே:। யத்து ஜீவஸ்ய மநோவச்சி²ந்நத்வம் பூ⁴தஸூக்ஷ்மாவச்சி²ந்நத்வம் ச தூ³ஷிதம், தத³ஸ்மதி³ஷ்டமேவ சேஷ்டிதம்; அஸ்மாபி⁴ர்ஜீவஸ்யாநாத்³யவித்³யாவச்சே²தா³ப்⁴யுபக³மாதி³தி। அபி ச – ந மாயாப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய விமுக்தைருபஸ்ருப்யதா। அவச்சே²தா³ந்ந தஜ்ஜ்ஞாநாத்ஸர்வவிஜ்ஞாநஸம்ப⁴வ:।। அதி⁴ஷ்டா²நே து ஜைவீபி⁴ரவித்³யா பி⁴ரபாவ்ருதே। ஜக³த்³ப்⁴ரமப்ரஸித்³தௌ⁴ கிம் ஸாதா⁴ரண்யேஹ மாயயா।। க்³ரஹீத்ருஸ்தா²யா அப்யவித்³யாயா க்³ராஹ்யே ஸ்வஸமஜடா³வபா⁴ஸஹேதுத்வமவிருத்³த⁴ம், பித்தஸ்யேவ ஶங்கே² பீதிமப்ரதிபா⁴ஸஹேதுதேதி விஶத³மஶேஷம்। யத ஏவ ப்³ரஹ்மாவித்³யாவிஷயோ(அ)த ஏவ ப்³ரஹ்மவிஷயபோ³த⁴ராஹித்யம் ஜீவாநாமாஹேத்யர்த²:।
உபாதி⁴பூ⁴தாவித்³யைவாப்ரபோ³தே⁴(அ)பி ஹேதுரித்யாஹ –
ஸத்யாமிதி ।
ஜீவாவ்யக்தயோரநாதி³த்வேந நியதம் பௌர்வாபர்யம் நாஸ்தீதி ந பௌர்வாபர்யே ச தந்நியம இதி யத்³யபி; ததா²பி ஜீவத்வநியாமகே(அ)வ்யக்தே பூர்வத்வமுபசரிதமித்யர்த²:। யதா² ப³லீவர்த³மாநயேத்யுக்தே கா³மாநயேதி ப்ரயோகே³ கோ³பத³மிதரகோ³விஷயமேவமவ்யக்தபத³மித்யர்த²:।
ப்ரக்ருதேதி ।
அப்ரஸங்கே³நேதி ச்சே²த³:। அவ்யக்தபத³ஸ்ய ஸ்தூ²லே தே³ஹே முக்²யத்வாபா⁴வாதௌ³பசாரிகத்வம் ஸ்யாந்ந ச தத்³யுக்தம்।
ஸக்ருச்ச்²ருதஸ்ய ஸூக்ஷ்மஸ்தூ²லதே³ஹவிஷயதயா முக்²யகௌ³ணத்வேவைருப்யாபாதாத³த ஆஹ –
ந ச முக்²யயேதி ।
அதத்பரமிதி ச்சே²த³:। அந்நோபகா⁴திநிராகரணாகாங்க்ஷாயாம் வக்துஸ்தத்ப்ரயுக்தகாகபத³ம் காகக³தோபகா⁴தகத்வம் லக்ஷயத்³யதா² காகததி³தரஸாதா⁴ரணமேவம் புருஷபரத்வப்ரதிபத்த்யர்த²ம் துல்யவதா³காங்க்ஷிதப்ரஸ்துதஶரீரத்³வயம் ச²த்ரிந்யாயேந லக்ஷயத்யவ்யக்தபத³ம் ந ஸூக்ஷ்மமேவாபி⁴த⁴த்த இத்யர்த²:। பூர்வம் மாயா(அ)பி⁴தா⁴நத்³வாரா ஶரீரலக்ஷணோக்தா, இதா³நீம் து ஸூக்ஷ்மஶரீராபி⁴தா⁴நத்³வாரேண, ஏவமபி ஹி ப்ரதா⁴நம் நிரஸ்தம் ப⁴வதீதி।
த்வங்மாம்ஸருதி⁴ராணி மாத்ருத:, அஸ்தி²ஸ்த்ராயுமஜ்ஜாந: பித்ருத:, ஏதை: க⁴ட்கோஶைராரப்³த⁴ம் ஷாட்கௌஶிகம்॥3॥4॥5॥ வ்யவஹிதம் ஜீவவிஷயம் ப்ரதிவசநமிதி பா⁴ஷ்யஸ்த²வ்யவஹிதபதா³ர்த²மாஹ –
இத்யநேநேதி ।
ஹந்தேத்யாதி³ ஸநாதநமித்யந்தம் பரமாத்மப்ரதிவசநப்ரதிஜ்ஞாவாக்யம் தேந வ்யவஹிதம் யதே²த்யாதி³ ஜீவப்ரஶ்நஸ்ய ப்ரதிவசநமித்யர்த²:।
ப்ரஶ்நாபே⁴தே³ தூ³ஷணமாஹ –
ஏகத்வே இதி ।
அக்³ந்யாத்மவித்³யயோ: த்³வித்வாத்ஸூத்ரஸ்த²த்ரிஶப்³த³விரோத⁴ இத்யர்த²:। பரமாத்மப்ரஶ்நஸ்ய ஜீவப்ரஶ்நாத்³பே⁴தே³ பிது: ஸௌ ஸௌமநஸ்யாக்³நிஜ்ஞாநாத்மஜ்ஞாநவிஷயம் யத்³வரத்ரயப்ரதா³நம் தத்ராநந்தர்பா⁴வோ(அ)ந்யத்ர த⁴ர்மாதி³த்யாதே³: ஸ்யாச்சதுர்த²த்வாதி³த்யர்த²:।
அத² ப்ரஶ்நாந்யதா²நுபபத்த்யா வராந்தரம் கல்ப்யேத, தத்ராஹ –
துரீயேதி ।
ஸந்து த்ரயோ வரா: பரமாத்மப்ரஶ்ந: தேஷ்வநந்தர்பூ⁴தோ(அ)ஸ்து யதா² ஸ்ருங்காம் ச க்³ருஹாணேத்யவ்ருதாமபி ரத்நமாலாம் ப்ரீத்யா த³தௌ³ நேத்யாஹ –
வரப்ரதா³நாந்தர்பா⁴வே இதி ।
மஹத: பரமவ்யக்தமிதி ப்ரதா⁴நாக்²யாநமஸ்த்விதி யோஜநா। ஸ்ருங்காம் சேதி ச ஶப்³த³ ஏவா(அ)வ்ருதைவ மாலா த³த்தேதி க³மயதி, நைவம் மஹத: பரமித்யத்ர। அதோ வரப்ரதா³நாநுஸாரேணைவார்த²ப்ரதிபாத³நம்। ஏக ஏவ ஸந் தே³ஹாதி³வ்யதிரேகத⁴ர்மாத்³வ்யத்யயப்ரவ்ருத்த்யபே⁴தா³த்³ த்³வி:க்ருத: ப்ரஶ்ந இத்யர்த²:।
அத ஏவேதி ।
ஜீவபரயோரபே⁴தா³தி³த்யர்த²:। ஶதாயுஷ: புத்ரபௌத்ராந் வ்ருணீஷ்வேத்யாதி³ஸ்தத்தத்காம:। த்வாத்³ருங்நோ பூ⁴யாந்நசிகேத: ப்ரஷ்டேதி விஶேஷணபரத்வாத்ததீ³யப்ரஶ்நப்ரஶம்ஸா। ஜீவே ப்ருஷ்டே தம் து³ர்த³ர்ஶமிதி தத்³வ்யதிரிக்தபரமாத்மாத்மப்ரதிவசநம் ஆத்மப்ரஶ்நே கோசிதா³ரப்ரதிவசநவத³ஸங்க³தம்।
அத ஏவ ஜீவப்ரஶ்நதத்கர்த்ருப்ரஶம்ஸா(அ)பி ஜீவஸ்ய பரமாத்மாபே⁴த³ப்ரமித்யர்த²த்வேந த்³ருஷ்டார்தா² ஸ்யாதி³த்யாஹ –
யதி³ புநரிதி ।
ஏவம் ப்ரதிவக்த்ருப்ரவ்ருத்த்யா ஜீவபராபே⁴த³ம் ஸாத⁴யித்வா ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்யா(அ)பி ஸாத⁴யதி –
அபி சேத்யாதி³நா ।
தது³த்தரே தஸ்ய ப்ரஶ்நஸ்யோத்தரே। தமேவ விஷயம் யத்³யவத³த்⁴யாஜ்ஜாநீயாதி³த்யர்த²:। யத்ப்ரஶ்நேதி பா⁴ஷ்யே யச்ச²ப்³தோ³ விஷயபரோ ந ப்ரஶ்நபர:।
விஷயகௌ³ரவாத்³தி⁴ ப்ரஶ்நப்ரஶம்ஸேத்யாஹ –
யஸ்மிந்நிதி ॥6॥
அதி⁴கரணாதா³வ்யக்தஶப்³த³ஸ்ய பௌருஷேயீ ரூடி⁴ர்வோதா³நுபயோகி³நீத்யுக்தம், இதா³நீம் மஹச்ச²ப்³த³ஸ்யேவ வேத³விரோதா⁴த்³பா³த்⁴யா ச।
அவ்யக்தஶப்³த³ஸ்ய ப்ரகரணாதி³நா வேதே³ ஶரீரபரத்வாவதா⁴ரணாதி³த்யுச்யத இத்யாஹ –
அநேநேதி ।
ஸாங்க்²யை: ஸத்தாமாத்ரே மஹச்ச²ப்³த³: ப்ரயுக்த இதி பா⁴ஷ்யமயுக்தம்; தைர்பு³த்³தே⁴ர்மஹத்த்வேந ஸ்வீகாராதி³த்யாஶங்க்யாஹ –
புருஷார்தே²தி ।
அர்த²க்ரியாகாரிணி ஸச்ச²ப்³த³: ப்ரயுக்த:, புருஷாபேக்ஷிதப்ரயோஜநகாரி மஹத்தத்வம் ஸத்தத்ப்ரத்யயோ(அ)பி ஸ்வரூபபரோ ந ஸாமாந்யவாசீத்யர்த²:। கார்யாநுமேயம் மஹந்ந ப்ரத்யக்ஷமிதி மாத்ரஶப்³த³:॥7॥
கூ³ட⁴ ஆத்மா, அக்³ந்யா இவாக்³ந்யா, ஸூக்ஷ்மவஸ்துவிஷயத்வாத் ஸூக்ஷ்மா॥
அஶப்³த³மிதி।
ஶப்³தா³தி³கு³ணரஹிதம்। அபூ⁴தபௌ⁴திகமித்யேதத்। அவ்யயமபக்ஷயரஹிதம்। ப்ராக் ப்ரத்⁴வம்ஸாபா⁴வவர்ஜிதம்। அநாத்³யநந்தம் அத ஏவ நித்யம்। மஹத: க்ஷேத்ரஜ்ஞாத்பரம்। த்⁴ருவமபரிணாமி। நிசாய்ய ஜ்ஞாத்வா। ம்ருத்யுரஜ்ஞாநம் தந்முக²ம் ஸம்ஸார:। ஸ்வர்கா³ய ஹிதம் ஸ்வர்க்³யம்। அத்⁴யேஷி ஜாநாஸி। லோககாரணவிராட்³ த்³ருஷ்ட்²யோபாஸ்யத்வால்லோகாதி³ஶ்ரித்யோ(அ)க்³நி:। யா: ஸ்வரூபத:, யாவதீ: ஸங்க்²யாத:, யதா² வா(அ)க்³நிஶ்சீயதே தத்ஸர்வம் தஸ்மை நசிகேதஸே உவாச। ஹந்த இதா³நீம் கு³ஹ்யம் கோ³ப்யம், ஸநாதநம் சிரந்தநம் ப்³ரஹ்ம ஹே கௌ³தம தே ப்ரவக்ஷ்யாமீதி ப்³ரஹ்மப்ரதிவசநம் ப்ரதிஜ்ஞாய ஜீவம் சாஹ। ஆத்மா மரணம் ப்ராப்ய யதா² ப⁴வதி ததா² ச ப்ரவக்ஷ்யாமீதி। யோநிமந்யே தே³ஹிந: ப்ராப்நுவந்தி மாநுஷாதி³ஶரீரக்³ரஹணாய அந்யே ஸ்தா²வரம் ஸ்தா²ணும் ஸம்யந்தி கர்மஜ்ஞாநாநுஸாரேண। ஸ்வப்நஜாக்³ரதோரந்தௌ மத்⁴யே உபே⁴ யேநாத்மநா(அ)நுபஶ்யதி லோக:। இஹ தே³ஹே யச்சைதந்யம் ததே³வாமுத்ர பரத்ர। அஸம்ஸாரி ப்³ரஹ்ம। யச்சாமுத்ர ததே³வேஹ தே³ஹே அநுப்ரவிஷ்டம் வர்ததே ய இஹ ப்³ரஹ்மாத்மநி நாநேவ மித்²யா பே⁴த³ம் பஶ்யதி ஸ மரணாந்மரணம் ப்ராப்நோதி। புந: புநர்ம்ரியதே। த்வாம் ப³ஹவ: காமா ந லோலுபந்த, லுப்ல்ரு ச்சே²த³நே ஶ்ரேயஸோ விச்சே²த³ம் ந க்ருதவந்த:, ததோ வித்³யார்தி²நம் த்வாம் மந்யே வேத³ ஜாநே(அ)ஹம் புருஷம்॥