ந ஸம்க்²யோபஸம்க்³ரஹாத³பி நாநாபா⁴வாத³திரேகாச்ச॥11॥ பஞ்ச பஞ்சஜநா இதி ஸாம்க்²யீயதத்த்வபரம் உத அர்தா²ந்தரபரமிதி யோக³ரூட்⁴யவிநிக³மாத்³விஶய:। பூர்வத்ராத்⁴யாத்மப்ரகரணே ரூட⁴ச்சா²கா³யா அஸம்ப³ந்தா⁴த்³ அஜா தேஜஆதி³கேத்யுக்தம் இஹாபி ரூடே⁴ர்மநுஷ்யக்³ரஹே வாக்யஸ்ய நிஸ்தாத்பர்யப்ரஸங்கா³த³வயவவ்ருத்த்யா ஸாம்க்²யஸ்ம்ருததத்த்வபரதேத்யவாந்தரஸங்க³திம் அதி⁴கரணஸங்க³திமாஹேத்யர்த²:। நநூபஸர்ஜநஸ்ய ஸம்க்²யாயா: ஸம்க்²யாந்தரேண விஶேஷணாயோகா³த் கத²ம் பஞ்சவிஶதிலாபோ⁴(அ)த ஆஹ –

பஞ்சஜநா இதி ।

ஹீதி விஶேஷ்யஜநை: ஸம்க்²யாந்தராந்வய இத்யர்த²:। ந ச பஞ்சஸம்க்²யாவச்சே²தா³த்³ ஜநாநாம் நைராகாங்க்ஷ்யம்; ஸம்க்²யாந்தரஶ்ரவணே ஸதி ரக்தபடந்யாயேந ஆகாங்க்ஷோத்தா²பநாதி³தி।

வாக்யஸ்ய நிஸ்தாத்பர்யே தாத்பர்யாபா⁴வே ஹேதுருக்த: –

ஸர்வஸ்யைவேதி ।

ஜாயந்த இதி வ்யுத்பத்யா ஜநஶப்³த³வ்யாக்²யா।

நநு ரூட்⁴யத்யாகே³ந மநுஷ்யஸம்ப³ந்தி⁴ந: ப்ராணாத³யோ லக்ஷ்யந்தே, ததா² ச ந நிஸ்தாத்பர்யமத ஆஹ –

தத்ராபீதி ।

ரூட்⁴யர்த²க்³ரஹே(அ)பீத்யர்த²:।

வாக்யவிரோத⁴ம் வ்யநக்தி –

ஏகத்ர ஹீதி ।

ஆத்மாகாஶவ்யதிரிக்தாநாம் த்ரயோவிம்ஶதிதத்த்வாநாமபி ப்ரதா⁴நஸ்ய த்ரிதா⁴கரணாத் பஞ்சவிம்ஶதித்வம் ஶ்ருதௌ।

ஸ்ம்ருதௌ து தத்த்வேஷ்வாத்மாகாஶாவந்தர்பா⁴வ்ய ப்ரதா⁴நம் சாபி⁴த்வா பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வக³ணநேத்யவிரோத⁴மாஹ –

ந சாதா⁴ரத்வேநேத்யாதி³நா ।

ஹிருக்³பா⁴வேந ப்ருத²க்³பா⁴வேந।

பா⁴ஷ்யே உதா³ஹ்ருதாம் மாயாம் வ்யாக்²யாதி–

மூலேதி ।

மஹாநித்யத்⁴யவஸாயாத்மிகா பு³த்³தி⁴ருச்யதே। அஹங்காரோ(அ)பி⁴மாநாலக்ஷண:। தந்மாத்ராணி ஸூக்ஷ்மபூ⁴தாநி, பஞ்ச பூ⁴தாநி ஸ்தூ²லாநி। அஹங்காரதத்த்வம் உத்³பூ⁴ததமஸ்கம்। ப்ரக்ருதிஸ்தந்மாத்ராணாம்। உத்கடஸத்த்வம் த்விந்த்³ரியாணாம்। ரஜஸ்த்வஹங்காரம்க³ம் கு³ணத்³வயப்ரவ்ருத்திஹேதுர்நாரம்ப⁴கமித்யர்த²:।

நநு ஷோட³ஶகோ விகார ஏவேதி கத²ம்? ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் க⁴டாதி³ப்ரக்ருதித்வாத³த ஆஹ –

யத்³யபீதி ।

ந தே ப்ருதி²வ்யாதி³ப்⁴ய: தத்த்வாந்தரமிதி ।

உப⁴யேஷாம் ஸ்தூ²லதேந்த்³ரியக்³ராஹ்யதா ச ஸமேதி ந தத்த்வாந்தரதேத்யர்த²:।

ஆகாஶாத்மநௌ விஹாய யா பஞ்சவிம்ஶதிருதி³தா தஸ்யாம் நாவந்தரத்வேந பஞ்சஸம்க்²யாநிவேஶ இத்யாஹ –

ந க²ல்விதி ।

உத்³ரிக்தாகாஶாநாம் ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் ஜ்ஞாநேந்த்³ரியேப்⁴யோ க்⁴ராணமாதா³ய பூரணமயுக்தம், தேஷாம் தஸ்ய ச ஸாதா⁴ரணோபாத்⁴யபா⁴வாதி³த்யாஹ –

நாபீதி ।

ததா² க்⁴ராணாதிரிக்தாநாம் ஜ்ஞாநேந்த்³ரியாணாம் கர்மேந்த்³ரியேப்⁴யோ வாசமாஹ்ருத்ய ந பஞ்சஸம்க்²யா நிவேஶ்யேத்யாஹ –

நாபி ரஸநேதி ।

ததோ²த்³ரேசிதவாசாம் கர்மேந்த்³ரியாணாம் ந மநஸா பஞ்சத்வலாப⁴ இத்யாஹ –

நாபி பாணீதி ।

ஸமாஸார்த²ஸம்க்²யாந்தரேண விஶிஷ்யத இதி ।

ஸாக்ஷாத்பூர்வவாதி³நி நிரஸ்தே ஸமாஸம் பஞ்சஜநஶப்³தே³(அ)நப்⁴யுபக³ச்ச²ந்தமுத்தா²பயதீத்யாஹ –

பூர்வபக்ஷைகதே³ஶிநமிதி ।

அஸ்யாயமபி⁴ப்ராய: - யத்³யப்யத்ர நாநாபா⁴வாந்ந ஸந்தி பஞ்ச ஸம்க்²யா:, ததா²பி பஞ்ச பஞ்ச பூல்ய இத்யாதௌ³ பஞ்சவிம்ஶதிஸம்க்²யாயா: பஞ்சபி⁴: பஞ்சஸம்க்²யாபி⁴ரவிநாபா⁴வாதி³ஹ தா நிர்தி³ஶ்யமாநா: ஸ்வாவ்யாப்தாம் மஹாஸம்க்²யாம் லக்ஷயந்தீதி।

நநு தத்ராபி கத²ம் மஹாஸம்க்²யாயா அவாந்தரஸம்க்²யாபி⁴: ஸம்ப³ந்த⁴:? அபேக்ஷாபு³த்³தி⁴நாஶே தந்நாஶாதி³த்யாஶங்க்ய ஸாஹசர்யாபா⁴வே(அ)பி ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வோஸ்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴ லக்ஷணாபீ³ஜமித்யாஹ –

யத்³யபீத்யாதி³நா ।

அபிஶப்³தே³ந வித்³யத ஏவ அர்தா²த்மநா மஹாஸம்க்²யாஸ்வவாந்தரஸம்க்²யா, பரம் த்வபரிச்சே²தி³கேதி ஸூசிதம்।

ஏவமஸமாஸமப்⁴யுபேத்ய லக்ஷணைவ தோ³ஷ இத்யபி⁴தா⁴யாப்⁴யுபக³மம் த்யஜதி –

ந ச பஞ்சஶப்³த³ இதி ।

பா⁴ஷ்யே பா⁴ஷிகேண ஸ்வரேணேதி । தஸ்யார்த²:; அத்ர மந்த்ரே ப்ரத²ம: பஞ்சஶப்³த³ ஆத்³யுதா³த்த:। த்³விதீய: ஸர்வாநுதா³த்த:। ஜநஶப்³த³ஶ்சாந்தோதா³த்த:। ததா² ந த்³விதீயபஞ்சஶப்³த³ஜநஶப்³த³யோ: ஸமாஸாத்³ருதே ஆகாரஸ்யாந்த்யஸ்யோதா³த்தத்வமிதரேஷாம் சாநுதா³த்தத்வம் க⁴டதே; ஸாமாஸஸ்யேதி ஸூத்ரேண ஸமாஸஸ்யாந்தோதா³த்தத்வவிதா⁴நாத், அநுதா³த்தம் பத³மேகவர்ஜமிதி ஸூத்ரேண யஸ்மிந் பதே³ உதா³த்த: ஸ்வரிதோ வா விதீ⁴யதே தமேகம் விஹாய ஶிஷ்டஸ்யாநுதா³த்தத்வஸ்மரணாச்ச। ஏவம் மந்த்ராந்தோதா³த்தஸ்வரப³லாத் ஸமாஸோ நிரணாயி। பா⁴ஷிகஸம்ஜ்ஞகே து ஶதபத²ப்³ராஹ்மணஸ்வரவிதா⁴யகக்³ரந்தே² ஸ்வரிதோ(அ)நுதா³த்தோ வேதி ஸூத்ரேண யோ மந்த்ரத³ஶாயாமநுதா³த்த: ஸ்வரிதோ வா ஸ ப்³ராஹ்மணே உதா³த்தோ ப⁴வதீத்யபவாத³ ஆஶ்ரித:। தத ஆகாராதி³தரேஷாமநுதா³த்தாநாம் ப்³ராஹ்மணே உதா³த்தத்வம்। உதா³த்தமநுதா³த்தமநந்த்யமிதி ஸூத்ரேண ச மந்த்ரத³ஶாயாமுதா³த்தஸ்யாநந்த்யஸ்ய பரலக்³நதயா உச்சார்யாஸ்யாநுதா³த்தத்வம் விஹிதம்। ததஶ்ச நகாரோபரிதந ஆகார ஆகாஶஶ்சேத்யநேந ஸம்லக்³நத்வேநோச்சார்யமாணோ(அ)நுதா³த்தோ ப⁴வதி। ஸதி சைவமந்தாநுதா³த்தஸ்வரோ பா⁴ஷிகக்³ரந்த²ஸித்³தோ⁴ இதி பா⁴ஷ்யே உக்தம்। யே து – ச²ந்தோ³கா³ ப³ஹ்வ்ருசாஶ்சைவ ததா² வாஜஸநேயிந:। உச்சநீசஸ்வரம் ப்ராஹு: ஸ வை பா⁴ஷிக உச்யதே॥ இதி வசநமுதா³ஹ்ருத்யாந்தோதா³த்தோ பா⁴ஷிக இதி வ்யாசக்ஷதே; தேஷாமத்⁴யயநவிரோத⁴:। அந்தாநுதா³த்தம் ஹி ஸமாம்நாதார: பஞ்சஜநபத³மதீ⁴யதே இதி॥ ஹே ஆஜ்ய த்வா பஞ்சஜநாநாம் க்ருதே க்³ருஹ்ணாமீதி மந்த்ரைகதே³ஶஸ்யார்த²:। அஸமாஸமப்⁴யுபேத்யைவ த்³வி: பஞ்சஶப்³த³ப்ரயோகே³ த³ஶாநாமேவ லாபா⁴ந்ந ஸாம்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமித்யாஹேதி யோஜநா।

அஸமாஸபக்ஷே ஏவ வீப்ஸாம் விஹாய விஶேஷணபக்ஷமாஶங்க்யாஹ –

ந சைகேதி ।

ஶுக்லாதி³ஶப்³த³வத் பஞ்சஶப்³த³ஸ்ய ஸம்க்²யாமுபஸர்ஜநம் க்ருத்வா ப்ராதா⁴ந்யேந த்³ரவ்யபரத்வாத் கு³ணீபூ⁴தஸம்க்²யாயா ந ஸம்க்²யாந்தரேண விஶேஷணம்। ததா² ஸதி விஶேஷ்யேண த்³ரவ்யேண விஶேஷணேந ச ஸம்க்²யயா யுக³பதா³க்ருஷ்யமாணா ஸம்க்²யா நைகேநாப்யந்வியாதி³த்யர்த²:।

ததே³வமிதி ।

நாநாபா⁴வேந தூ³ஷிதமபி பரமபூர்வபக்ஷிணம் ஸம்க்²யாந்தராநாகாங்க்ஷாநோபஸர்ஜநந்யாயாப்⁴யாம் தூ³ஷயிதும் புநருத்தா²பயதீத்யர்த²:।

ரூடௌ⁴ ஸத்யாமிதி ।

தத்³த்³வாரா ப்ராணாதி³ஷு லக்ஷணாயாம் ச ஸத்யாமித்யர்த²:।

அநாகாங்க்ஷாம் த³ர்ஶயதி –

பஞ்சபூலித்யத்ரேதி ।

ப்ருத²க்த்வைந ஸஹைகஸ்மிந்நர்தே² யா ஸமவைதி ஸா ததோ²க்தா। ஈப³ந்தத்³விகு³ஸமாஸேந ஸமாஹாராபி⁴தா⁴நாத் பதா³ந்தரோபாத்தஸம்க்²யயா ஸமாஹாரோ(அ)வச்சே²த்³ய:, உத்பத்திஶிஷ்டயா து ஸமாநபத³ஸ்த²யா ஸமாஹாரிண: பூலா அவச்சே²த்³யா இதி பஞ்சபூலீத்யத்ராஸ்த்யாகாங்க்ஷா, பஞ்சஜநா இத்யத்ர த்வீப³ந்தத்வாஶ்ரவணாத் ஸமாஹாராப்ரதீதேர்ஜநாநாம் ச ஸ்வபத³க³தஸம்க்²யாயா(அ)வச்சி²ந்நத்வாந்ந ஸம்க்²யாந்தராகாங்க்ஷேத்யர்த²:। விஜாதீயவிஶேஷணாந்தரப்ரயோகே³ ச ரக்தபடந்யாயோ ந ஸஜாதீயே ப்ரயோகே³, ந ஹி ப⁴வதி ரக்தபடோ ரக்த இதி।

இஹாபி பக்ஷே நோபஸர்ஜநந்யாயமவதாரயிஷ்யந்நாஶங்கதே –

ஸ்யாதே³ததி³தி ।

ந ஹி ஸாபீதி ।

ஆத்மாஶ்ரயப்ரஸங்கா³ந்ந ஸம்க்²யா தயா(அ)வச்சி²த்³யதே। அத: ஸம்க்²யாந்தராகாங்க்ஷேத்யர்த²:।

தத்ர சோக்தோ தோ³ஷ இதி பரிஹாரபா⁴ஷ்யார்த²மாஹ –

உக்த இதி ।

பஞ்சஶப்³த³ஸ்ய ஸம்க்²யோபஸர்ஜநத்³ரவ்யவாசகத்வாது³பஸர்ஜநஸம்க்²யாயா ந ஶப்³தா³ந்தரோக்தஸம்க்²யாஸம்ப³ந்த⁴ இத்யஸமாஸவத் ஸமாஸே(அ)பி தோ³ஷ:। ஸமாஸே து பஞ்சஶப்³தோ³பாத்தஸம்க்²யாயா ஜநஶப்³தா³ர்த²ம் ப்ரதி விஶேஷணதத்வாச்ச ந விஶேஷணாந்வய:।

நநூபஸர்ஜநஸ்யாபி விஶேஷணந்வய: கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ –

விஶேஷணாபேக்ஷாயாம் த்விதி ।

நைரபேக்ஷ்யம் ஹி ஸாமர்த்²யம், ஸாகாங்க்ஷத்வே ஸதி ஸ்வவிஶேஷணேநாக்ருஷ்யமாணஸ்ய ந விஶேஷ்யாந்தராந்வய இத்யஸமாஸ: ஸ்யாதி³த்யர்த²:।

ஸாபேக்ஷஸ்யாஸமாஸே உதா³ஹரணமாஹ –

ந ஹி ப⁴வதீதி ।

ருத்³த⁴விஶேஷணாபேக்ஷஸ்ய ராஜ்ஞோ ந புருஷேண ஸமாஸ:, அபி து பத³வ்ருத்திரேவம்ப்ரகாரா ருத்³த⁴ஸ்ய ராஜ்ஞ இதீதி।

உதா³ஹ்ருதபா⁴ஷ்யஸ்யாயமர்த²: இத்யாஹ –

இத்யர்த² இதி ।

ப்ரதா⁴நம் த்ரிதா⁴ பி⁴த்த்வா அதிரேகஸமாதா⁴நாத³ப்⁴யுச்சயமாத்ரத்வமிதி சேத் கா தர்ஹி க³மநிகா(அ)த ஆஹ –

யதீ³தி ।

ப்ரதா⁴நம் பி⁴த்த்வா ஸம்க்²யோபபாத³நே(அ)பி தவ நோபாஸ்திபரம் வசநமிதி யதா²வஸ்து வக்தவ்யம்। தத்ராதா⁴ரத்வேந போ⁴க்துராத்மநோ போ⁴க்³யப்ரதிஷ்டா²ஹேதுத்வேந ப்ருத²க்காரே(அ)ப்யாகாஶப்ருத²க்காரோ நிஷ்ப்ரயோஜந இத்யர்த²:।

கத²ம் சேதி பா⁴ஷ்யமயுக்தம்; பஞ்சஸம்க்²யாத்³வயாத் பஞ்சவிம்ஶதிஸித்³தே⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ –

தி³க்ஸம்க்²யே இதி ।

தி³க்ஸம்க்²யாவாசிஶப்³தௌ³ ஸம்ஜ்ஞாயாம் க³ம்யமாநாயாம் உத்தரபதே³ந ஸமஸ்யேதே யதா² த³க்ஷிணாக்³நி: ஸப்தருஷய: இதி ஸூத்ரார்த²:। ஏவம் ச ஏகைவ பஞ்சஸம்க்²யா த்³விதீயபஞ்சஶப்³த³ஸ்ய ஸம்ஜ்ஞா ஸமாஸக³தஸ்ய ந ஸம்க்²யார்த²தேதி க்³ரந்தா²ர்த²:।

யத்³யப்யவயவாபி⁴தா⁴நஸாபேக்ஷயோகா³த் நிரபேக்ஷரூடி⁴ர்ப³லீயஸீ; ததா²பீஹ ரூட⁴மநுஷ்யக்³ரஹணம் நிஸ்தாத்பர்யமுக்தமித்யத ஆஹ –

தத்³யதீ³தி ।

இஹ மநுஷ்யா வாக்யே ந ஸம்ப³ந்தா⁴ர்ஹா அஜாமந்த்ரே த்வத்⁴யாத்மாதி⁴காராச்சா²கா³ பூர்வாபரவாக்யவிரோதி⁴நீதி।

ரூடே⁴ர்யோகே³ (அ)பஹ்ருதே ரூட்⁴யர்த²ஸம்ப³ந்தா⁴த் தத்³கு³ணாத்³வா அர்தா²ந்தரவ்ருத்திஸித்³தௌ⁴ ஶப்³த³ஸ்ய ந யோக³: கல்ப்ய இத்யத்ரோதா³ஹரணமாஹ –

யதே²தி ।

உக்தம் ஹ்யர்த²வாதே³ந யதா² வை ஶ்யேநோ நிபத்யாத³த்த ஏவமயம் த்³விஷந்தம் ப்⁴ராத்ருத்வம் நிபத்யாத³த்தே யமபி⁴சரதி ஶ்யேநேநேதி।

தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ –

ததே²தி ।

அவயவார்த²பூ⁴தபஞ்சஸம்க்²யாஸம்ப³ந்தா⁴நபேக்ஷ ஏகஸ்மிந்நபி மநுஷ்யே வர்ததே। ‘‘ஸ்யு: புமாம்ஸ: பஞ்சஜநா: புருஷா: நரா’’ இத்யமரோ ஹி ஜகௌ³। மநுஷ்யே ரூட⁴ஶ்ச பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்தத்ஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ராணாதி³ஷு லக்ஷணயா வர்த்ஸ்யதீதி வக்ஷ்யதீதி।

நநு ரூடி⁴ரபி தத்த்வேஷ்வஸ்து, கிம் லக்ஷணயா (அ)த ஆஹ ந சைஷ இதி॥11॥ அஸ்து தர்ஹி தத்த்வேஷு லாக்ஷணிக: பஞ்சஜநஶப்³தோ³ நேத்யாஹ –

ஏவம் சேதி ।

யச்சோக்தம் வாக்யஶேஷயோர்விரோதா⁴ந்ந ப்ராணாத³ய: பஞ்சஜநா இதி தத்ராஹ –

ந ச காண்வேதி ।

யச்ச வஸ்துநி ந விகல்ப இதி, தத்ராப்யாஹ –

ந சேயமிதி ।

உத்தரே மந்த்ரே விதி⁴ஶ்ரவணம், தத்ராந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴தயா(அ)நூதி³தா(அ)ப்யுபாஸ்தி: பும்ஸா விகல்பேந கர்தும் ஶக்யேத்யர்த²:।

ஜநாநாம் வாசகத்வேந ஸம்ப³ந்தீ⁴ ஶப்³தோ³ ஜநஶப்³த³ இதி வ்யாக்²யாநாபா⁴வே தோ³ஷமாஹ –

அந்யதே²தி ।

ப்ரத்யஸ்தமிதோ(அ)வயவார்தோ² யஸ்மிந் ஸமுதா³யஶப்³தா³ர்தே² ஸித்³தா⁴ந்த்யபி⁴மதே ப்ராணாதௌ³ ஜநஶப்³த³ஸ்ய ஸமுதா³யைகதே³ஶஸ்யார்தோ² நாஸ்தீதி ஜநஶப்³த³ஸ்ய ப்ராணாதௌ³ கத²ம் ப்ரயோக³ இதி யச்சோத்³யம் தத³சோத்³யம் ஸ்யாத³நுக்தோபாலம்ப⁴த்வாதி³த்யர்த²:। பா⁴ஷ்யே ஸமாநே ரூட்⁴யதிக்ரமே வாக்யஶேஷவஶாத் ப்ராணாத³யோ க்³ரஹீதவ்யா இதி ப்ராணாதீ³நாம் லக்ஷணார்ஹத்வமுக்தம்। வாக்யக்³ரஹணம் தேஷாம் ப்ரமிதத்வார்த²ம்। ஶேஷக்³ரஹணம் ஸந்நிஹிதத்வாயேதி லக்ஷணாம் த³ர்ஶயதி।

ஜநஸம்ப³ந்தா⁴ச்சேதி பா⁴ஷ்யம் தஸ்ய பா⁴வமாஹ –

ரூட்⁴யபரித்யாகே³நேதி ।

ரூடா⁴ர்த²ஸம்ப³ந்தா⁴த³ர்தா²ந்தரப்ரதீதிஸித்³தௌ⁴ ந யோக³வ்ருத்தி: ப்ரதா⁴நாதௌ³ கல்ப்யேதி பா⁴ஷ்யார்த²:।

கல்ப்யா ரூடி⁴ர்யோகா³த்³ து³ர்ப³லேத்யாஶங்க்ய ஸூத்ராத் க்ல்ருப்திமாஹ –

நநு ஸத்யாமிதி ।

நோபஸர்ஜநந்யாயாதிரேகௌ கரேணாபிதா⁴ய ஸம்ப⁴வதி சேத்யுக்தம்।

ப்ரயோகா³நுஸாரித்வாத்³ வ்யாகரணஸ்ய தத³பா⁴வாந்ந ரூடி⁴ரித்யாஶங்கதே –

ஸ்யாதே³ததி³தி ।

மநுஷ்யேஷு பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்ய லோகே ஏவ ப்ரயோகா³த்தத்ஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ராணாதி³ஷு வ்ருத்த்யுபபத்திம் ஸ்பு²டாம் ஜநஸம்ப³ந்தா⁴ச்சேதி பா⁴ஷ்யாஸூசிதாம் ப்ருத²ங்ந வக்தி ப⁴க³வாந் பா⁴ஷ்யகார:, ப்ரௌட்⁴யா து ரூடி⁴ம் ஸமர்த²யதே இத்யாஹ –

ஜநேஷ்விதி ।

ஸ்த²வீயஸ்தயா ஸ்பு²டதயேத்யர்த²:। ஶக்யோத்³பி⁴தா³தி³வதி³தி பா⁴ஷ்யே - உத்³பி⁴த³தி⁴கரணம் (ஜை.ஸூ.அ.1 பா 4 ஸூ.2) உதா³ஹ்ருதம், ததே³வம் - உத்³பி⁴தா³ யஜேத பஶுகாம இத்யத்ரோத்³பி⁴த்பத³ம் கர்மநாமோத விதே⁴யகு³ணஸமர்பகமிதி ஸம்ஶயே உத்³பி⁴ச்ச²ப்³த³ஸ்ய க²நித்ராதௌ³ ப்ரஸித்³தே⁴:, நாமேவ ச யஜிஸமாநார்த²த்வேநாநர்த²க்யாத்³ ஜ்யோதிஷ்டோமே கு³ணவிதி⁴ரிதி ப்ராப்தே ராத்³தா⁴ந்த:। அத்ர ஹி யஜேதேதி யாகே³ந பா⁴வயேதி³த்யர்த²:। ததா² சோத்³பி⁴தே³தி த்ருதீயாந்தபத³ம் யஜிஸாமாநாதி⁴கரண்யாத் யாக³நாம ஸ்யாத்। சேத³ம் வசநம் கு³ணம் ஶக்நோதி விதா⁴தும்; த்³ரவ்யயாக³யோர்பே⁴தா³து³த்³பி⁴தா³ யாகே³நேதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யா(அ)யோகா³த், உத்³பி⁴த்³வதேதி கல்பநே மத்த்வர்த²லக்ஷணாபாதாத், உத்³பி⁴தா³ யாக³ம் பா⁴வயேத்³யாகே³ந பஶுமிதி வையதி⁴கரண்யே ச யாக³ஸ்ய ப²லம் ப்ரதி ஸாத⁴நத்வம் கு³ணம் ப்ரதி ஸாத்⁴யத்வமிதி வைரூப்யாபாதாத், வித்⁴யாவ்ருத்த்யா வாக்யபே⁴தா³ச்ச। உத்³பி⁴நத்தி ஸாத⁴யதி பஶுமிதி யோகே³(அ)பி ப்ரஸித்³தி⁴: ஸ்யாத்। ந ச நாமவையர்த்²யம்; அத்ர நாமத்வஸித்³தா⁴வந்யத்ர ஸமே த³ர்ஶபௌர்ணமாஸாப்⁴யாம் யஜேத் த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாம் ஸ்வர்க³காமோ யஜேதேத்யாதௌ³ நாமவத்³யாகா³நுவாதே³ந கு³ணப²லவிதி⁴ஸம்ப⁴வாத்। ந ச ஜ்யோதிஷ்டோம: ப்ரக்ருதோ, யத்ர கு³ணோ விதீ⁴யதே। தஸ்மாந்நாமதே⁴யமிதி।। ஏவம் யதா² ஸந்நிஹிதயஜ்யநுரோதே⁴நோத்³பி⁴த்பத³ம் யாக³நாமதே⁴யமேவம் ஸந்நிஹிதவாக்யஶேஷாத் பஞ்சஜநஶப்³த³: ப்ராணாதி³ஷு ரூட⁴ இதி பா⁴ஷ்யார்த²:। யத்³யப்யுத்³பி⁴த்பத³ம் யௌகி³கம்; ததா²பி ஸாமாநாதி⁴கரண்யாத³வக³தே நாமத்வே(அ)வயவாநுக³ம: க்ரியத இதி ரூடி⁴துல்யத்வாத்³பா⁴ஷ்யே ரூடி⁴த்வோக்தி:॥12॥13॥ யஸ்மிந்நவ்யாக்ருதாக்²ய ஆகாஶஶ்ச ப்ரதிஷ்டி²த:, தமேவ நிஷ்ப்ரபஞ்சம் ப்³ரஹ்மாத்மகமம்ருதமாத்மாநம் மந்யே। த்வம் கிம் வித்³வாந் மர்தவ்யாத³ந்யோ(அ)மர்த்ய:, ந; கிம் தர்ஹ்யஹமப்யவித்³யயா மர்த்ய:। வித்³வாம்ஸ்து ஸந்நம்ருதப்³ரஹ்மாத்மக இதி மந்த்ரத்³ருஶோ வசநம் ப்ராணாதீ³நாம் ஜீவநாதி³ஹேதூநாம் ஜீவநாதி³ப்ரத³ம் த்வம்பத³லக்ஷ்யம் யே விது³ஸ்தே தஸ்ய ஸ்வரூபம் புராணம் சிரந்தநம்। அக்³ரே கார்யத³ஶாயாமப்யலுப்தத்வேந ப⁴வமக்³ந்யம் ப்³ரஹ்ம நிஶ்சிக்யுர்நிஶ்சயேந ஜ்ஞாதவந்த:। பாஞ்சஜந்யயா ப்ரஜயா விஶதீதி விஶா மநுஷ்யரூபயா। இந்த்³ரே ஆஹ்வாதவ்யே கோ⁴ஷா அஸ்ருக்ஷத ஸ்ருஷ்டா। யத்பூர்வார்தே⁴ காலாநவச்சே²த்³யமுக்தம் தஜ்ஜ்யோதிஷாமாதி³த்யாதீ³நாம் பா⁴ஸகமம்ருதத்வேந ஆயுஷ்ட்வேந ஜீவநகு³ணவத்தயா ச தே³வா உபாஸதே தேந தத்ராயுஷ்மந்தோ ஜாதா:। அஸ்மிந்மந்த்ரே ஷஷ்ட்²யந்தஜ்யோதிஷா பஞ்சஸம்க்²யாபூரணம் நாத்மஜ்யோதிஷா ஏகஸ்யாதா⁴ரத்வாதே⁴யத்வாயோகா³தி³தி॥

இதி த்ருதீயம் ந ஸம்க்²யோபஸம்க்³ரஹாதி⁴கரணம்॥