வாக்யாந்வயாத் ।

நநு மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணோபக்ரமே யாஜ்ஞவல்க்யேந கா³ர்ஹஸ்த்²யாஶ்ரமாது³த்தமாஶ்ரமம் யியாஸதா மைத்ரைய்யா பா⁴ர்யாயா: காத்யாயந்யா ஸஹார்த²ஸம்விபா⁴க³கரண உக்தே மைத்ரேயீ யாஜ்ஞவல்க்யம் பதிமம்ருதத்வார்தி²நீ பப்ரச்ச², யந்நு ம இயம் ப⁴கோ³: ஸர்வா ப்ருத்²வீ வித்தேந பூர்ணா ஸ்யாத்கிமஹம் தேநாம்ருதா ஸ்யாமுத நேதி । தத்ர நேதி ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: । யதை²வோபகரணவதாம் ஜீவிதம் ததை²வ தே ஜீவிதம் ஸ்யாத³ம்ருதத்வஸ்ய து நாஶாஸ்தி வித்தேந । ஏவம் வித்தேநாம்ருதத்வாஶா ப⁴வேத்³யதி³ வித்தஸாத்⁴யாநி கர்மாண்யம்ருதத்வே உபயுஜ்யேரந் । ததே³வ து நாஸ்தி, ஜ்ஞாநஸாத்⁴யத்வாத³ம்ருதத்வஸ்ய கர்மணாம் ச ஜ்ஞாநவிரோதி⁴நாம் தத்ஸஹபா⁴வித்வாநுபபத்தேரிதி பா⁴வ: । ஸா ஹோவாச மைத்ரேயீ யேநாஹம் நாம்ருதா ஸ்யாம் கிமஹம் தேநம் குர்யாம் யதே³வ ப⁴க³வாந் வேத³ ததே³வ மே ப்³ரூஹி । அம்ருதத்வஸாத⁴நமிதி ஶேஷ: । தத்ராம்ருதத்வஸாத⁴நஜ்ஞாநோபந்யாஸாய வைராக்³யபூர்வகத்வாத்தஸ்ய ராக³விஷயேஷு தேஷு தேஷு பதிஜாயாதி³ஷு வைராக்³யமுத்பாத³யிதும் யாஜ்ஞவல்க்யோ “ந வா அரே பத்யு: காமாய”(ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 6) இத்யாதி³வாக்யஸந்த³ர்ப⁴முவாச । ஆத்மௌபாதி⁴கம் ஹி ப்ரியத்வமேஷாம் ந து ஸாக்ஷாத்ப்ரியாண்யேதாநி ।

தஸ்மாதே³தேப்⁴ய: பதிஜாயாதி³ப்⁴யோ விரம்ய யத்ர ஸாக்ஷாத்ப்ரேம ஸ ஏவ

ஆத்மா வா அரே த்³ரஷ்டவ்ய: ஶ்ரோதவ்யோ மந்தவ்யோ நிதி³த்⁴யாஸிதவ்ய: ।

வாஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணே । ஆத்மைவ த்³ரஷ்டவ்ய: ஸாக்ஷாத்கர்தவ்ய: । ஏதத்ஸாத⁴நாநி ச ஶ்ரவணாதீ³நி விஹிதாநி ஶ்ரோதவ்ய இத்யாதி³நா । கஸ்மாத் । ஆத்மநோ வா அரே த³ர்ஶநேந ஶ்ரவணாதி³ஸாத⁴நேநேத³ம் ஜக³த்ஸர்வம்விதி³தம் ப⁴வதீதி வாக்யஶேஷ: । யதோ நாமரூபாத்மகஸ்ய ஜக³தஸ்தத்த்வம் பாரமார்தி²கம் ரூபமாத்மைவ பு⁴ஜங்க³ஸ்யேவ ஸமாரோபிதஸ்ய தத்த்வம் ரஜ்ஜு: । தஸ்மாதா³த்மநி விதி³தே ஸர்வமித³ம் ஜக³த்தத்த்வம் விதி³தம் ப⁴வதி, ரஜ்ஜ்வாமிவ விதி³தாயாம் ஸமாரோபிதஸ்ய பு⁴ஜங்க³ஸ்ய தத்த்வம் விதி³தம் ப⁴வதி, யதஸ்தஸ்மாதா³த்மைவ த்³ரஷ்டவ்யோ ந து தத³திரிக்தம் ஜக³த் ஸ்வரூபேண த்³ரஷ்டவ்யம் । குத: । யதோ “ப்³ரஹ்ம தம் பராதா³த்”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 6) ப்³ராஹ்மணஜாதிர்ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஹமித்யேவமபி⁴மாந இதி யாவத் । பராதா³த் பராகுர்யாத³ம்ருதத்வபதா³த் । கம், யோ(அ)ந்யத்ராத்மநோ ப்³ரஹ்ம ப்³ராஹ்மணஜாதிம் வேத³ । ஏவம் க்ஷத்ரியாதி³ஷ்வபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஆத்மைவ ஜக³தஸ்தத்த்வம் ந து தத³திரிக்தம் கிஞ்சித்ததி³தி । அத்ரைவ ப⁴க³வதீ ஶ்ருதிருபபத்திம் த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்தே⁴நாஹ । யத் க²லு யத்³க்³ரஹம் விநா ந ஶக்யதே க்³ரஹீதும் தத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே । யதா² ரஜதம் ஶுக்திகாயா:, பு⁴ஜங்கோ³ வா ரஜ்ஜோ:, து³ந்து³ப்⁴யாதி³ஶப்³த³ஸாமாந்யாத்³வா தத்தச்ச²ப்³த³பே⁴தா³: । ந க்³ருஹ்யந்தே ச சித்³ரூபக்³ரஹணம் விநா ஸ்தி²திகாலே நாமரூபாணி । தஸ்மாந்ந சிதா³த்மநோ பி⁴த்³யந்தே ।

ததி³த³முக்தம் -

ஸ யதா² து³ந்து³பே⁴ர்ஹந்யமாநஸ்யேதி ।

து³ந்து³பி⁴க்³ரஹணேந தத்³க³தம் ஶப்³த³ஸாமாந்யமுபலக்ஷயதி । ந கேவலம் ஸ்தி²திகாலே நாமரூபப்ரபஞ்சஶ்சிதா³த்மாதிரேகேணாக்³ரஹணாச்சிதா³த்மநோ ந வ்யதிரிச்யதே(அ)பி து நாமரூபோத்பத்தே: ப்ராக³பி சித்³ரூபாவஸ்தா²நாத் தது³பாதா³நத்வாச்ச நாமரூபப்ரபஞ்சஸ்ய தத³நதிரேக:, ரஜ்ஜூபாதா³நஸ்யேவ பு⁴ஜங்க³ஸ்ய ரஜ்ஜோரநதிரேக இத்யேதத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸாத⁴யதி ப⁴க³வதீ ஶ்ருதி: - “ஸ யதா²ர்த்³ரைதோ⁴(அ)க்³ரேரப்⁴யாஹிதஸ்ய ப்ருத²க்³தூ⁴மா விநிஶ்சரந்த்யேவம் வா அரே(அ)ஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய நி:ஶ்வஸிதமேதத்³யத்³ருக்³வேத³:”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 10) இத்யாதி³நா சதுர்விதோ⁴ மந்த்ர உக்த: । இதிஹாஸ இத்யாதி³நாஷ்டவித⁴ம் ப்³ராஹ்மணமுக்தம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதா²க்³நிமாத்ரம் ப்ரத²மமவக³ம்யதே க்ஷுத்³ராணாம் விஸ்பு²லிங்கா³நாமுபாதா³நம் । அத² ததோ விஸ்பு²லிங்கா³ வ்யுச்சரந்தி । ந சைதே(அ)க்³நேஸ்தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாம் ஶக்யந்தே நிர்வுக்தம் । ஏவம்ருக்³வேதா³த³யோ(அ)ப்யல்பப்ரயத்நாத்³ப்³ரஹ்மணோ வ்யுச்சரந்தோ ந ததஸ்தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாம் நிருச்யந்தே । ருகா³தி³பி⁴ர்நாமோபலக்ஷ்யதே । யதா³ ச நாமதே⁴யஸ்யேயம் க³திஸ்ததா³ தத்பூர்வகஸ்ய ரூபதே⁴யஸ்ய கைவ கதே²தி பா⁴வ: । ந கேவலம் தது³பாதா³நத்வாத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே நாமரூபப்ரபஞ்ச:, ப்ரலயஸமயே ச தத³நுப்ரவேஶாத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே । யதா² ஸாமுத்³ரமேவாம்ப⁴: ப்ருதி²வீதேஜ:ஸம்பர்காத்காடி²ந்யமுபக³தம் ஸைந்த⁴வம் கி²ல்ய:, ஸ ஹி ஸ்வாகரே ஸமுத்³ரே க்ஷிப்தோ(அ)ம்ப⁴ ஏவ ப⁴வதி, ஏவம் சித³ம்போ⁴தௌ⁴ லீநம் ஜக³ச்சிதே³வ ப⁴வதி ந து ததோ(அ)திரிச்யத இதி ।

ஏதத்³த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்தே⁴நாஹ -

ஸ யதா² ஸர்வாஸாமபாமித்யாதி³ ।

த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்த⁴முக்த்வா தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி -

ஏவம் வா அரே இத³ம் மஹதி³தி ।

ப்³ருஹத்வேந ப்³ரஹ்மோக்தம் । இத³ம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । பூ⁴தம் ஸத்யம் । அநந்தம் நித்யம் । அபாரம் ஸர்வக³தம் ।

விஜ்ஞாநக⁴ந: ।

விஜ்ஞாநைகரஸ இதி யாவத் । ஏதேப்⁴ய: கார்யகாரணபா⁴வேந வ்யவஸ்தி²தேப்⁴யோ பூ⁴தேப்⁴ய: ஸமுத்தா²ய ஸாம்யேநோத்தா²ய । கார்யகாரணஸங்கா⁴தஸ்ய ஹ்யவச்சே²தா³த்³து³:கி²த்வஶோகித்வாத³யஸ்தத³வச்சி²ந்நே சிதா³த்மநி தத்³விபரீதே(அ)பி ப்ரதீயந்தே, யதோ²த³கப்ரதிபி³ம்பி³தே சந்த்³ரமஸி தோயக³தா: கம்பாத³ய: । ததி³த³ம் ஸாம்யேநோத்தா²நம் । யதா³ த்வாக³மாசார்யோபதே³ஶபூர்வகமநநநிதி³த்⁴யாஸநப்ரகர்ஷபர்யந்தஜோ(அ)ஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்கார உபாவர்ததே ததா³ நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லஸவாஸநாவித்³யாமலஸ்ய கார்யகாரணஸங்கா⁴தபூ⁴தஸ்ய விநாஶே தாந்யேவ பூ⁴தாநி நஶ்யந்த்யநு தது³பாதி⁴ஶ்சிதா³த்மந: கி²ல்யபா⁴வோ விநஶ்யதி । ததோ ந ப்ரேத்ய கார்யகாரணபூ⁴தநிவ்ருத்தௌ ரூபக³ந்தா⁴தி³ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி । ந ப்ரேத்ய ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி ஸம்ஜ்ஞாமாத்ரநிஷேதா⁴தா³த்மா நாஸ்தீதி மந்யமாநா ஸா மைத்ரேயீ ஹோவாச, அத்ரைவ மா ப⁴க³வாநமூமுஹந்மோஹிதவாந் ந ப்ரேத்ய ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி । ஸ ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: ஸ்வாபி⁴ப்ராயம், த்³வைதே ஹி ரூபாதி³விஶேஷஸம்ஜ்ஞாநிப³ந்த⁴நோ து³:கி²த்வாத்³யபி⁴மாந: । ஆநந்த³ஜ்ஞாநைகரஸப்³ரஹ்மாத்³வயாநுப⁴வே து தத்கேந கம் பஶ்யேத் , ப்³ரஹ்ம வா கேந விஜாநீயாத் । நஹி ததா³ஸ்ய கர்மர்பா⁴வோ(அ)ஸ்தி ஸ்வப்ரகாஶத்வாத் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந ஸம்ஜ்ஞாமாத்ரம் மயா வ்யாஸேதி⁴, கிந்து விஶேஷஸம்ஜ்ஞேதி । ததே³வமம்ருதத்வப²லேநோபக்ரமாத் , மத்⁴யே சாத்மவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநம் ப்ரதிஜ்ஞாய தது³பபாத³நாத் , உபஸம்ஹாரே ச மஹத்³பூ⁴தமநந்தமித்யாதி³நா ச ப்³ரஹ்மரூபாபி⁴தா⁴நாத் , த்³வைதநிந்த³யா சாத்³வைதகு³ணகீர்தநாத்³ப்³ரஹ்மைவ மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணே ப்ரதிபாத்³யம் ந ஜீவாத்மேதி நாஸ்தி பூர்வபக்ஷ இத்யநாரப்⁴யமேவேத³மதி⁴கரணம் । அத்ரோச்யதே - போ⁴க்த்ருத்வஜ்ஞாத்ருதாஜீவரூபோத்தா²நஸமாத⁴யே மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணே பூர்வபக்ஷேணோபக்ரம: க்ருத: । பதிஜாயாதி³போ⁴க்³யஸம்ப³ந்தோ⁴ நாபோ⁴க்துர்ப்³ரஹ்மணோ யுஜ்யதே, நாபிஜ்ஞாநகர்த்ருத்வமகர்து: ஸாக்ஷாச்ச மஹதோ பூ⁴தஸ்ய விஜ்ஞாநாத்மபா⁴வேந ஸமுத்தா²நாபி⁴தா⁴நம் விஜ்ஞாநாத்மந ஏவ த்³ரஷ்டவ்யத்வமாஹ । அந்யதா² ப்³ரஹ்மணோ த்³ரஷ்டவ்யத்வபரே(அ)ஸ்மிந் ப்³ராஹ்மணே தஸ்ய விஜ்ஞாநாத்மத்வேந ஸமுத்தா²நாபி⁴தா⁴நமநுபயுக்தம் ஸ்யாத்தஸ்ய து த்³ரஷ்டவ்யமுபயுஜ்யத இத்யுபக்ரமமாத்ரம் பூர்வபக்ஷ: க்ருத: ।

போ⁴க்த்ரர்த²த்வாச்ச போ⁴க்³யஜாதஸ்யேதி

தது³போத்³ப³லமாத்ரம் । ஸித்³தா⁴ந்தஸ்து நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேணோக்த: ॥ 19 ॥

ததே³வம் பௌர்வாபர்யாலோசநயா மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணஸ்ய ப்³ரஹ்மத³ர்ஶநபரத்வே ஸ்தி²தே போ⁴க்த்ரா ஜீவாத்மநோபக்ரமமாசார்யதே³ஶீயமதேந தாவத்ஸமாத⁴த்தே ஸூத்ரகார: -

ப்ரதிஜ்ஞாஸித்³தே⁴ர்லிங்க³மாஶ்மரத்²ய: ।

யதா² ஹி வஹ்நேர்விகாரா வ்யுச்சரந்தோ விஸ்பு²லிங்கா³ ந வஹ்நேரத்யந்தம் பி⁴த்³யந்தே, தத்³ரூபநிரூபணத்வாத் , நாபி ததோ(அ)த்யந்தமபி⁴ந்நா:, வஹ்நேரிவ பரஸ்பரவ்யாவ்ருத்த்யபா⁴வப்ரஸங்கா³த் , ததா² ஜீவாத்மநோ(அ)பி ப்³ரஹ்மவிகாரா ந ப்³ரஹ்மணோ(அ)த்யந்தம் பி⁴த்³யந்தே, சித்³ரூபத்வாபா⁴வப்ரஸங்கா³த் । நாப்யத்யந்தம் ந பி⁴த்³யந்தே, பரஸ்பரம் வ்யாவ்ருத்த்யபா⁴வப்ரஸங்கா³த் , ஸர்வஜ்ஞம் ப்ரத்யுபதே³ஶவையர்த்²யாச்ச । தஸ்மாத்கத²ஞ்சித்³பே⁴தோ³ ஜீவாத்மநாமபே⁴த³ஶ்ச । தத்ர தத்³விஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாஸித்³த⁴யே விஜ்ஞாநாத்மபரமாத்மநோரபே⁴த³முபாதா³ய பரமாத்மநி த³ர்ஶயிதவ்யே விஜ்ஞாநாத்மநோபக்ரம இத்யாஶ்மரத்²ய ஆசார்யோ மேநே ॥ 20 ॥

ஆசார்யதே³ஶீயாந்தரமதேந ஸமாத⁴த்தே -

உத்க்ரமிஷ்யத ஏவம்பா⁴வாதி³த்யௌடு³லோமி: ।

ஜீவோ ஹி பரமாத்மநோ(அ)த்யந்தம் பி⁴ந்ந ஏவ ஸந் தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³த்⁴யுபதா⁴நஸம்பர்காத்ஸர்வதா³ கலுஷ:, தஸ்ய ச ஜ்ஞாநத்⁴யாநாதி³ஸாத⁴நாநுஷ்டா²நாத்ஸம்ப்ரஸந்நஸ்ய தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஸங்கா⁴தாது³த்க்ரமிஷ்யத: பரமாத்மநைக்யோபபத்தேரித³மபே⁴தே³நோபக்ரமணம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ப⁴விஷ்யந்தமபே⁴த³முபாதா³ய பே⁴த³காலே(அ)ப்யபே⁴த³ உக்த: । யதா²ஹு: பாஞ்சராத்ரிகா: - “ஆமுக்தேர்பே⁴த³ ஏவ ஸ்யாஜ்ஜீவஸ்ய ச பரஸ்ய ச । முக்தஸ்ய து ந பே⁴தோ³(அ)ஸ்தி பே⁴த³ஹேதோரபா⁴வத:” ॥ இதி ।

அத்ரைவ ஶ்ருதிமுபந்யஸ்யதி -

ஶ்ருதிஶ்சைவமிதி ।

பூர்வம் தே³ஹேந்த்³ரியாத்³யுபாதி⁴க்ருதம் கலுஷத்வமாத்மந உக்தம் । ஸம்ப்ரதி ஸ்வாபா⁴விகமேவ ஜீவஸ்ய நாமரூபப்ரபஞ்சாஶ்ரயத்வலக்ஷணம் காலுஷ்யம் பார்தி²வாநாமணூநாமிவ ஶ்யாமத்வம் கேவலம் பாகேநேவ ।

ஜ்ஞாநத்⁴யாநாதி³நா தத³பநீய ஜீவ: பராத்பரதரம் புருஷமுபைதீத்யாஹ -

க்வசிச்ச ஜீவாஶ்ரயமபீதி ।

நதீ³நித³ர்ஶநம் “யதா² ஸோம்யேமா நத்³ய:”(ப்ர.உ. 6-5) இதி ॥ 21 ॥

ததே³வமாசார்யதே³ஶீயமதத்³வயமுக்த்வாத்ராபரிதுஷ்யந்நாசார்யமதமாஹ ஸூத்ரகார: -

அவிஸ்தி²தேரிதி காஶக்ருத்ஸ்ந: ।

ஏதத்³வ்யாசஷ்டே -

அஸ்யைவ பரமாத்மந இதி ।

ந ஜீவ ஆத்மநோ(அ)ந்ய: । நாபி தத்³விகார: கிந்த்வாத்மைவாவித்³யோபாதா⁴நகல்பிதாவச்சே²த³: । ஆகாஶ இவ க⁴டமணிகாதி³கல்பிதாவச்சே²தோ³ க⁴டாகாஶோ மணிகாகாஶோ ந து பரமாகாஶாத³ந்யஸ்தத்³விகாரோ வா । ததஶ்ச ஜீவாத்மநோபக்ரம: பராமாத்மநைவோபக்ரமஸ்தஸ்ய ததோ(அ)பே⁴தா³த் । ஸ்தூ²லத³ர்ஶிலோகப்ரதீதிஸௌகர்யாயௌபாதி⁴கேநாத்மரூபேணோபக்ரம: க்ருத: ।

அத்ரைவ ஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி -

ததா² சேதி ।

அத² விகார: பரமாத்மநோ ஜீவ: கஸ்மாந்ந ப⁴வத்யாகாஶாதி³வதி³த்யாஹ -

ந ச தேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநாமிதி ।

ந ஹி யதா² தேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநாமாத்மவிகாரத்வம் ஶ்ரூயதே ஏவம் ஜீவஸ்யேதி ।

ஆசார்யத்ரயமதம் விப⁴ஜதே -

காஶக்ருத்ஸ்நஸ்யாசார்யஸ்யேதி ।

ஆத்யந்திகே ஸத்யபே⁴தே³ கார்யகாரணபா⁴வாபா⁴வாத³நாத்யந்திகோ(அ)பே⁴த³ ஆஸ்தே²ய:, ததா²ச கத²ஞ்சித்³பே⁴தோ³(அ)பீதி தமாஸ்தா²ய கார்யகாரணபா⁴வ இதி மதத்ரயமுக்த்வா காஶக்ருத்ஸ்நீயமதம் ஸாது⁴த்வேந நிர்தா⁴ரயதி -

தத்ர தேஷு மத்⁴யே । காஶக்ருத்ஸ்நீயம் மதமிதி ।

ஆத்யந்திகே ஹி ஜீவபரமாத்மநோரபே⁴தே³ தாத்த்விகே(அ)நாத்³யவித்³யோபாதி⁴கல்பிதோ பே⁴த³ஸ்தத்த்வமஸீதி ஜீவாத்மநோ ப்³ரஹ்மபா⁴வதத்த்வோபதே³ஶஶ்ரவணமநநநிதி³த்⁴யாஸநப்ரகர்ஷபர்யந்தஜந்மநா ஸாக்ஷாத்காரேண வித்³யயா ஶக்ய: ஸமூலகாஷம் கஷிதும், ரஜ்ஜ்வாமஹிவிப்⁴ரம இவ ரஜ்ஜுதத்த்வஸாக்ஷாத்காரேண, ராஜபுத்ரஸ்யேவ ச ம்லேச்ச²குலே வர்த⁴மாநஸ்யாத்மநி ஸமாரோபிதோ ம்லேச்ச²பா⁴வோ ராஜபுத்ரோ(அ)ஸீதி ஆப்தோபதே³ஶேந । ந து ம்ருத்³விகார: ஶராவாதி³: ஶதஶோ(அ)பி ம்ருந்ம்ருதி³தி சிந்த்யமாநஸ்தஜ்ஜந்மநா ம்ருத்³பா⁴வஸாக்ஷாத்காரேண ஶக்யோ நிவர்தயிதும், தத்கஸ்ய ஹேதோ:, தஸ்யாபி ம்ருதோ³ பி⁴ந்நாபி⁴ந்நஸ்ய தாத்த்விகத்வாத் , வஸ்துதஸ்து ஜ்ஞாநேநோச்சே²த்துமஶக்யத்வாத் , ஸோ(அ)யம் ப்ரதிபிபாத³யிஷிதார்தா²நுஸார: । அபி ச ஜீவஸ்யாத்மவிகாரத்வே தஸ்ய ஜ்ஞாநத்⁴யாநாதி³ஸாத⁴நாநுஷ்டா²நாத்ஸ்வப்ரக்ருதாவப்யயே ஸதி நாம்ருதத்வஸ்யாஶாஸ்தீத்யபுருஷார்த²த்வமம்ருதத்வப்ராப்திஶ்ருதிவிரோத⁴ஶ்ச ।

காஶக்ருத்ஸ்நமதே த்வேதது³ப⁴யம் நாஸ்தீத்யாஹ -

ஏவம் ச ஸதீதி ।

நநு யதி³ ஜீவோ ந விகார: கிந்து ப்³ரஹ்மைவ கத²ம் தர்ஹி தஸ்மிந்நாமரூபாஶ்ரயத்வஶ்ருதி:, கத²ஞ்ச “யதா²க்³நே: க்ஷுத்³ரா விஸ்பு²லிங்கா³” (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 20) இதி ப்³ரஹ்மவிகாரஶ்ருதிரித்யாஶங்காமுபஸம்ஹாரவ்யாஜேந நிராகரோதி -

அதஶ்ச ஸ்வாஶ்ரயஸ்யேதி ।

யத: ப்ரதிபிபாத³யிஷிதார்தா²நுஸாரஶ்சாம்ருதத்வப்ராப்திஶ்ச விகாரபக்ஷே ந ஸம்ப⁴வத:, அதஶ்சேதி யோஜநா ।

த்³விதீயபூர்வபக்ஷபீ³ஜமநயைவ த்ரிஸூத்ர்யாபாகரோதி -

யத³ப்யுக்தமிதி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் வ்யாக்²யாதார்த²ம் ச । த்ருதீயபூர்வபக்ஷபீ³ஜநிராஸே காஶக்ருத்ஸ்நீயேநைவேத்யவதா⁴ரணம் தந்மதாஶ்ரயணேநைவ தஸ்ய ஶக்யநிராஸத்வாத் । ஐகாந்திகே ஹ்யத்³வைதே ஆத்மநோ(அ)ந்யகர்மகரணே “கேந கம் பஶ்யேத்”(ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) இதி ஆத்மநஶ்ச கர்மத்வம் “விஜ்ஞாதாரமரே கேந விஜாநீயாத்” (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 14) இதி ஶக்யம் நிஷேத்³து⁴ம் । பே⁴தா³பே⁴த³பக்ஷே வைகாந்திகே வா பே⁴தே³ ஸர்வமேதத³த்³வைதாஶ்ரயமஶக்யமித்யவதா⁴ரணஸ்யார்த²: ।

ந கேவலம் காஶக்ருத்ஸ்நீயத³ர்ஶநாஶ்ரயணேந பூ⁴தபூர்வக³த்யா விஜ்ஞாத்ருத்வமபி து ஶ்ருதிபௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயாப்யேவமேவேத்யாஹ -

அபி ச யத்ர ஹீதி ।

கஸ்மாத் புந: காஶக்ருத்ஸ்நஸ்ய மதமாஸ்தீ²யதே நேதரேஷாமாசார்யாணாமித்யத ஆஹ -

த³ர்ஶிதம் து புரஸ்தாதி³தி ।

காஶக்ருத்ஸ்நீயஸ்ய மதஸ்ய ஶ்ருதிப்ரப³ந்தோ⁴பந்யாஸேந புந: ஶ்ருதிமத்த்வம் ஸ்ம்ருதிமத்த்வம் சோபஸம்ஹாரோபக்ரமமாஹ -

அதஶ்சேதி ।

க்வசித்பாட² ஆதஶ்சேதி । தஸ்யாவஶ்யம் சேத்யர்த²: । ஜநநஜராமரணபீ⁴தயோ விக்ரியாஸ்தாஸாம் ஸர்வாஸாம் “மஹாநஜ:”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 25) இத்யாதி³நா ப்ரதிஷேத⁴: । பரிணாமபக்ஷே(அ)ந்யஸ்ய சாந்யபா⁴வபக்ஷே ஐகாந்திகாத்³வைதப்ரதிபாத³நபரா: “ஏகமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யாத³ய:, த்³வைதத³ர்ஶநநிந்தா³பராஶ்ச “அந்யோ(அ)ஸாவந்யோ(அ)ஹமஸ்மி” (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) இத்யாத³ய:, ஜந்மஜராதி³விக்ரியாப்ரதிஷேத⁴பராஶ்ச “ஏஷ மஹாநஜ:”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 25) இத்யாத³ய: ஶ்ருதய உபருத்⁴யேரந் । அபிச யதி³ ஜீவபரமாத்மநோர்பே⁴தா³பே⁴தா³வாஸ்தீ²யேயாதாம் ததஸ்தயோர்மிதோ² விரோதா⁴த்ஸமுச்சயாபா⁴வாதே³கஸ்ய ப³லீயஸ்த்வே நாத்மநி நிரபவாத³ம் விஜ்ஞாநம் ஜாயேத, ப³லீயஸைகேந து³ர்ப³லபக்ஷாவலம்பி³நோ ஜ்ஞாநஸ்ய பா³த⁴நாத் । அத² த்வக்³ருஹ்யமாணவிஶேஷதயா ந ப³லாப³லாவதா⁴ரணம், தத: ஸம்ஶயே ஸதி ந ஸுநிஶ்சிதார்த²மாத்மநி ஜ்ஞாநம் ப⁴வேத் । ஸுநிஶ்சிதார்த²ம் ச ஜ்ஞாநம் மோக்ஷோபாய: ஶ்ரூயதே - “வேதா³ந்தவிஜ்ஞாநஸுநிஶ்சிதார்தா²:” (மு. உ. 3 । 2 । 6) இதி ।

ததே³ததா³ஹ -

அந்யதா² முமுக்ஷூணாமிதி ।

'ஏகத்வமநுபஶ்யத:” இதி ஶ்ருதிர்ந புநரேகத்வாநேகத்வே அநுபஶ்யத இதி ।

நநு யதி³ க்ஷேத்ரஜ்ஞபரமாத்மநோரபே⁴தோ³ பா⁴விக:, கத²ம் தர்ஹி வ்யபதே³ஶபு³த்³தி⁴பே⁴தௌ³ க்ஷேத்ரஜ்ஞ: பரமாத்மேதி கத²ஞ்ச நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வஸ்ய ப⁴க³வத: ஸம்ஸாரிதா । அவித்³யாக்ருதநாமரூபோபாதி⁴வஶாதி³தி சேத் । கஸ்யேயமவித்³யா । ந தாவஜ்ஜீவஸ்ய, தஸ்ய பரமாத்மநோ வ்யதிரேகாபா⁴வாத் । நாபி பரமாத்மந:, தஸ்ய வித்³யைகரஸஸ்யாவித்³யாஶ்ரயத்வாநுபபத்தே: । தத³த்ர ஸம்ஸாரித்வாஸம்ஸாரித்வவித்³யாவித்³யாவத்த்வரூபவிருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்கா³த்³பு³த்³தி⁴வ்யபதே³ஶபே⁴தா³ச்சாஸ்தி ஜீவேஶ்வரயோர்பே⁴தோ³(அ)பி பா⁴விக இத்யத ஆஹ -

ஸ்தி²தே ச பரமாத்மக்ஷேத்ரஜ்ஞாத்மைகத்வேதி ।

ந தாவத்³பே⁴தா³பே⁴தா³வேகத்ர பா⁴விகௌ ப⁴விதுமர்ஹத இதி விப்ரபஞ்சிதம் ப்ரத²மே பாதே³ । த்³வைதத³ர்ஶநநிந்த³யா சைகாந்திகாத்³வைதப்ரதிபாத³நபரா: பௌர்வாபர்யாலோசநயா ஸர்வே வேதா³ந்தா: ப்ரதீயந்தே । தத்ர யதா² பி³ம்பா³த³வத³தாத்தாத்த்விகே ப்ரதிபி³ம்பா³நாமபே⁴தே³(அ)பி நீலமணிக்ருபாணகாசாத்³யுபதா⁴நபே⁴தா³த்கால்பநிகோ ஜீவாநாம் பே⁴தோ³ பு³த்³தி⁴வ்யபதே³ஶபே⁴தௌ³ வர்தயதி, இத³ம் பி³ம்ப³மவதா³தமிமாநி ச ப்ரதிபி³ம்பா³நி நீலோத்பலபலாஶஶ்யாமலாநி வ்ருத்ததீ³ர்கா⁴தி³பே⁴த³பா⁴ஞ்ஜி ப³ஹூநீதி, ஏவம் பரமாத்மந: ஶுத்³த⁴ஸ்வபா⁴வாஜ்ஜீவாநமபே⁴த³ ஐகாந்திகே(அ)ப்யநிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யோபதா⁴நபே⁴தா³த்கால்பநிகோ ஜீவாநாம் பே⁴தோ³ பு³த்³தி⁴வ்யபதே³ஶபே⁴தா³வயம் ச பரமாத்மா ஶுத்³த⁴விஜ்ஞாநாநந்த³ஸ்வபா⁴வ இமே ச ஜீவா அவித்³யாஶோகது³:கா²த்³யுபத்³ரவபா⁴ஜ இதி வர்தயதி । அவித்³யோபதா⁴நம் ச யத்³யபி வித்³யாஸ்வபா⁴வே பரமாத்மநி ந ஸாக்ஷாத³ஸ்தி ததா²பி தத்ப்ரதிபி³ம்ப³கல்பஜீவத்³வாரேண பரஸ்மிந்நுச்யதே । ந சைவமந்யோந்யாஶ்ரயோ ஜீவவிபா⁴கா³ஶ்ரயா(அ)வித்³யா, அவித்³யாஶ்ரயஶ்ச ஜீவவிபா⁴க³ இதி, பீ³ஜாங்குரவத³நாதி³த்வாத் । அத ஏவ காநுத்³தி³ஶ்யைஷ ஈஶ்வரோ மாயாமாரசயத்யநர்தி²காம், உத்³தே³ஶ்யாநாம் ஸர்கா³தௌ³ ஜீவாநாமபா⁴வாத் , கத²ம் சாத்மாநம் ஸம்ஸாரிணம் விவித⁴வேத³நாபா⁴ஜம் குர்யாதி³த்யாத்³யநுயோகோ³ நிரவகாஶ: । ந க²ல்வாதி³மாந் ஸம்ஸார:, நாப்யாதி³மாநவித்³யாஜீவவிபா⁴க³:, யேநாநுயுஜ்யேதேதி । அத்ர ச நாமக்³ரஹணேநாவித்³யாமுபலக்ஷயதி ।

ஸ்யாதே³தத் । யதி³ ந ஜீவாத் ப்³ரஹ்ம பி⁴த்³யதே, ஹந்த ஜீவ: ஸ்பு²ட இதி ப்³ரஹ்மாபி ததா² ஸ்யாத் , ததா² ச “நிஹிதம் கு³ஹாயாம்”(தை. உ. 2 । 1 । 1) இதி நோபபத்³யத இத்யத ஆஹ -

ந ஹி ஸத்யமிதி ।

யதா² ஹி பி³ம்ப³ஸ்ய மணிக்ருபாணாத³யோ கு³ஹா ஏவம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ப்ரதிஜீவம் பி⁴ந்நா அவித்³யா கு³ஹா இதி । யதா² ப்ரதிபி³ம்பே³ஷு பா⁴ஸமாநேஷு பி³ம்ப³ம் தத³பி⁴ந்நமபி கு³ஹ்யமேவம் ஜீவேஷு பா⁴ஸமாநேஷு தத³பி⁴ந்நமபி ப்³ரஹ்ம கு³ஹ்யம் ।

அஸ்து தர்ஹி ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யத்³கு³ஹ்யமித்யத ஆஹ -

ந ச ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்ய இதி ।

யே து

ஆஶ்மரத்²யப்ரப்⁴ருதய:

நிர்ப³ந்த⁴ம் குர்வந்தி தே வேதா³ந்தார்த²மிதி ।

ப்³ரஹ்மண: ஸர்வாத்மநா பா⁴க³ஶோ வா பரிணாமாப்⁴யுபக³மே தஸ்ய கார்யத்வாத³நித்யத்வாச்ச ததா³ஶ்ரிதோ மோக்ஷோ(அ)பி ததா² ஸ்யாத் । யதி³ த்வேவமபி மோக்ஷம் நித்யமக்ருதகம் ப்³ரூயுஸ்தத்ராஹ -

ந்யாயேநேதி ।

ஏவம் யே நதீ³ஸமுத்³ரநித³ர்ஶநேநாமுக்தேர்பே⁴த³ம் முக்தஸ்ய சாபே⁴த³ம் ஜீவஸ்யாஸ்தி²ஷத தேஷாமபி ந்யாயேநாஸங்க³தி: । நோ ஜாது க⁴ட: படோ ப⁴வதி । நநூக்தம் யதா² நதீ³ ஸமுத்³ரோ ப⁴வதீதி । கா புநர்நத்³யபி⁴மதா ஆயுஷ்மத: । கிம் பாத²:பரமாணவ உதைஷாம் ஸம்ஸ்தா²நபே⁴த³ ஆஹோஸ்வித்ததா³ரப்³தோ⁴(அ)வயவீ । தத்ர ஸம்ஸ்தா²நபே⁴த³ஸ்ய வாவயவிநோ வா ஸமுத்³ரநிவேஶே விநாஶாத் கஸ்ய ஸமுத்³ரேணைகதா । நதீ³பாத²:பரமாணூநாம் து ஸமுத்³ரபாத²:பரமாணுப்⁴ய: பூர்வவஸ்தி²தேப்⁴யோ பே⁴த³ ஏவ நாபே⁴த³: । ஏவம் ஸமுத்³ராத³பி தேஷாம் பே⁴த³ ஏவ । யே து காஶக்ருத்ஸ்நீயமேவ மதமாஸ்தா²ய ஜீவம் பரமாத்மநோம்(அ)ஶமாசக்²யுஸ்தேஷாம் கத²ம் “நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் ஶாந்தம்”(ஶ்வே. உ. 6 । 19) இதி ந ஶ்ருதிவிரோத⁴: । நிஷ்கலமிதி ஸாவயவத்வம் வ்யாஸேதி⁴ ந து ஸாம்ஶத்வம் , அம்ஶஶ்ச ஜீவ: பரமாத்மநோ நப⁴ஸ இவ கர்ணநேமிமண்ட³லாவச்சி²ந்நம் நப⁴: ஶப்³த³ஶ்ரவணயோக்³யம், வாயோரிவ ச ஶரீராவச்சி²ந்ந: பஞ்சவ்ருத்தி: ப்ராண இதி சேத் । ந தாவந்நபோ⁴ நப⁴ஸோம்(அ)ஶ:, தஸ்ய தத்த்வாத் । கர்ணநேமிமண்ட³லாவச்சி²ந்நமம்ஶ இதி சேத் , ஹந்த தர்ஹி ப்ராப்தாப்ராப்தவிவேகேந கர்ணநேமிமண்ட³லம் வா தத்ஸம்யோகோ³ வேத்யுக்தம் ப⁴வதி । நச கர்ணநேமிமண்ட³லம் தஸ்யாம்ஶ:, தஸ்ய ததோ பே⁴தா³த் । தத்ஸம்யோகோ³ நபோ⁴த⁴ர்மத்வாத்தஸ்யாம்ஶ இதி சேத் । ந । அநுபபத்தே: । நபோ⁴த⁴ர்மத்வே ஹி தத³நவயவம் ஸர்வத்ராபி⁴ந்நமிதி தத்ஸம்யோக³: ஸர்வத்ர ப்ரதே²த । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வோ(அ)நவயவமவ்யாப்யவர்தத இதி । தஸ்மாத்தத்ராஸ்தி சேத்³வ்யாப்யைவ । ந சேத்³வ்யாப்நோதி தத்ர நாஸ்த்யேவ । வ்யாப்யைவாஸ்தி கேவலம் ப்ரதிஸம்ப³ந்த்⁴யதீ⁴நநிரூபணதயா ந ஸர்வத்ர நிரூப்யத இதி சேத் , ந நாம நிரூப்யதாம் । தத்ஸம்யுக்தம் து நப⁴: ஶ்ரவணயோக்³யம் ஸர்வத்ராஸ்தீதி ஸர்வத்ர ஶ்ரவணப்ரஸங்க³: । நச பே⁴தா³பே⁴த³யோரந்யதரேணாம்ஶ: ஶக்யோ நிர்வக்தும் ந சோபா⁴ப்⁴யாம், விருத்³த⁴யோரேகத்ராஸமவாயாதி³த்யுக்தம் । தஸ்மாத³நிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யாபரிகல்பித ஏவாம்ஶோ நப⁴ஸோ ந பா⁴விக இதி யுக்தம் । நச கால்பநிகோ ஜ்ஞாநமாத்ராயத்தஜீவித: கத²மவிஜ்ஞாயமாநோ(அ)ஸ்தி, அஸம்ஶ்சாம்ஶ: கத²ம் ஶப்³த³ஶ்ரவணலக்ஷணாய கார்யாய கல்பதே, ந ஜாது ரஜ்ஜ்வாமஜ்ஞாயமாந உரகோ³ ப⁴யகம்பாதி³கார்யாய பர்யாப்த இதி வாச்யம் । அஜ்ஞாதத்வாஸித்³தே⁴: கார்யவ்யங்க³த்வாத³ஸ்ய । கார்யோத்பாதா³த்பூர்வமஜ்ஞாதம் கத²ம் கார்யோத்பாதா³ங்க³மிதி சேத் । ந । பூர்வபூர்வகார்யோத்பாத³வ்யங்க்³யத்வாத³ஸத்யபி ஜ்ஞாநே தத்ஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்தேரநாதி³த்வாச்ச கல்பநா தத்ஸம்ஸ்காரப்ரவாஹஸ்ய । அஸ்து வாநுபபத்திரேவ கார்யகாரணயோர்மாயாத்மகத்வாத் । அநுபபத்திர்ஹி மாயாமுபோத்³ப³லயத்யநுபபத்³யமாநார்த²த்வாந்மாயாயா: । அபி ச பா⁴விகாம்ஶவாதி³நாம் மதே பா⁴விகாம்ஶஸ்ய ஜ்ஞாநேநோச்சே²த்துமஶக்யத்வாந்ந ஜ்ஞாநத்⁴யாநஸாத⁴நோ மோக்ஷ: ஸ்யாத் । ததே³வமகாஶாம்ஶ இவ ஶ்ரோத்ரமநிர்வசநீயம் । ஏவம் ஜீவோ ப்³ரஹ்மணோம்(அ)ஶ இதி காஶக்ருத்ஸ்நீயம் மதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 22 ॥