ಏತೇನ ಯೋಗಃ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಃ ।

ನಾನೇನ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಹೈರಣ್ಯಗರ್ಭಪಾತಂಜಲಾದೇಃ ಸರ್ವಥಾ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ನಿರಾಕ್ರಿಯತೇ, ಕಿಂತು ಜಗದುಪಾದಾನಸ್ವತಂತ್ರಪ್ರಧಾನತದ್ವಿಕಾರಮಹದಹಂಕಾರಪಂಚತನ್ಮಾತ್ರಗೋಚರಂ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ನ ಚೈತಾವತೈಷಾಮಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ । ಯತ್ಪರಾಣಿ ಹಿ ತಾನಿ ತತ್ರಾಪ್ರಾಮಾಣ್ಯೇಽಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಶ್ರುವೀರನ್ । ನ ಚೈತಾನಿ ಪ್ರಧಾನಾದಿಸದ್ಭಾವಪರಾಣಿ । ಕಿಂತು ಯೋಗಸ್ವರೂಪತತ್ಸಾಧನತದವಾಂತರಫಲವಿಭೂತಿತತ್ಪರಮಫಲಕೈವಲ್ಯವ್ಯುತ್ಪಾದನಪರಾಣಿ । ತಚ್ಚ ಕಿಂಚಿನ್ನಿಮಿತ್ತೀಕೃತ್ಯ ವ್ಯುತ್ಪಾದ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರಧಾನಂ ಸವಿಕಾರಂ ನಿಮಿತ್ತೀಕೃತಂ, ಪುರಾಣೇಷ್ವಿವ ಸರ್ಗಪ್ರತಿಸರ್ಗವಂಶಮನ್ವಂತರವಂಶಾನುಚರಿತಂ ತತ್ಪ್ರತಿಪಾದನಪರೇಷು, ನ ತು ತದ್ವಿವಕ್ಷಿತಮ್ । ಅನ್ಯಪರಾದಪಿ ಚಾನ್ಯನಿಮಿತ್ತಂ ತತ್ಪ್ರತೀಯಮಾನಮಭ್ಯುಪೇಯೇತ, ಯದಿ ನ ಮಾನಾಂತರೇಣ ವಿರುಧ್ಯೇತ । ಅಸ್ತಿ ತು ವೇದಾಂತಶ್ರುತಿಭಿರಸ್ಯ ವಿರೋಧ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಮಾಣಭೂತಾದಪಿ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಾನ್ನ ಪ್ರಧಾನಾದಿಸಿದ್ಧಿಃ । ಅತ ಏವ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಂ ವ್ಯುತ್ಪಾದಯಿತಾಹ ಸ್ಮ ಭಗವಾನ್ ವಾರ್ಷಗಣ್ಯಃ “ಗುಣಾನಾಂ ಪರಮಂ ರೂಪಂ ನ ದೃಷ್ಟಿಪಥಮೃಚ್ಛತಿ । ಯತ್ತು ದೃಷ್ಟಿಪಥಪ್ರಾಪ್ತಂ ತನ್ಮಾಯೈವ ಸುತುಚ್ಛಕಮ್ ॥' ಇತಿ । ಯೋಗಂ ವ್ಯುತ್ಪಿಪಾದಯಿಷತಾ ನಿಮಿತ್ತಮಾತ್ರೇಣೇಹ ಗುಣಾ ಉಕ್ತಾಃ, ನ ತು ಭಾವತಃ, ತೇಷಾಮತಾತ್ತ್ವಿಕತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಲೋಕಸಿದ್ಧಾನಾಮಪಿ ಪ್ರಧಾನಾದೀನಾಮನಾದಿಪೂರ್ವಪಕ್ಷನ್ಯಾಯಾಭಾಸೋತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿತಾನಾಮನುವಾದ್ಯತ್ವಮುಪಪನ್ನಮ್ । ತದನೇನಾಭಿಸಂಧಿನಾಹ

ಏತೇನ ಸಾಂಖ್ಯಸ್ಮೃತಿಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾನೇನ ಯೋಗಸ್ಮೃತಿರಪಿಪ್ರಧಾನಾದಿವಿಷಯತಯಾಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತಾ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯೇತಿ ।

ಅಧಿಕರಣಾಂತರಾರಂಭಮಾಕ್ಷಿಪತಿ

ನನ್ವೇವಂ ಸತಿ ಸಮಾನನ್ಯಾಯತ್ವಾದಿತಿ ।

ಸಮಾಧತ್ತೇ

ಅಸ್ತ್ಯತ್ರಾಭ್ಯಧಿಕಾಶಂಕಾ ।

ಮಾ ನಾಮ ಸಾಂಖ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಾತ್ಪ್ರಧಾನಸತ್ತಾ ವಿಜ್ಞಾಯಿ । ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಾತ್ತು ಪ್ರಧಾನಾದಿಸತ್ತಾ ವಿಜ್ಞಾಪಯಿಷ್ಯತೇ ಬಹುಲಂ ಹಿ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಾಣಾಂ ವೇದೇನ ಸಹ ಸಂವಾದೋ ದೃಶ್ಯತೇ । ಉಪನಿಷದುಪಾಯಸ್ಯ ಚ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಯೋಗಾಪೇಕ್ಷಾಸ್ತಿ । ನ ಜಾತು ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರವಿಹಿತಂ ಯಮನಿಯಮಾದಿಬಹಿರಂಗಮುಪಾಯಮಪಹಾಯಾಂತರಂಗಂ ಚ ಧಾರಣಾದಿಕಮಂತರೇಣೌಪನಿಷದಾತ್ಮತತ್ತ್ವಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಉದೇತುಮರ್ಹತಿ । ತಸ್ಮಾದೌಪನಿಷದೇನ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನೇನಾಪಕ್ಷಣಾತ್ಸಂವಾದಬಾಹುಲ್ಯಾಚ್ಚ ವೇದೇನಾಷ್ಟಕಾದಿಸ್ಮೃತಿವದ್ಯೋಗಸ್ಮೃತಿಃ ಪ್ರಮಾಣಮ್ । ತತಶ್ಚ ಪ್ರಮಾಣಾತ್ಪ್ರಧಾನಾದಿಪ್ರತೀತೇರ್ನಾಶಬ್ದತ್ವಮ್ । ನಚ ತದಪ್ರಮಾಣಂ ಪ್ರಧಾನಾದೌ, ಪ್ರಮಾಣಂ ಚ ಯಮಾದಾವಿತಿ ಯುಕ್ತಮ್ । ತತ್ರಾಪ್ರಾಮಾಣ್ಯೇಽನ್ಯತ್ರಾಪ್ಯನಾಶ್ವಾಸಾತ್ । ಯಥಾಹುಃ “ಪ್ರಸರಂ ನ ಲಭಂತೇ ಹಿ ಯಾವತ್ಕ್ವಚನ ಮರ್ಕಟಾಃ । ನಾಭಿದ್ರವಂತಿ ತೇ ತಾವತ್ಪಿಶಾಚಾ ವಾ ಸ್ವಗೋಚರೇ ॥' ಇತಿ । ಸೇಯಂ ಲಬ್ಧಪ್ರಸರಾ ಪ್ರಧಾನಾದೌ ಯೋಗಾಪ್ರಮಾಣತಾಪಿಶಾಚೀ ಸರ್ವತ್ರೈವ ದುರ್ವಾರಾ ಭವೇದಿತ್ಯಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಸರಂ ನಿಷೇಧತಾ ಪ್ರಧಾನಾದ್ಯಭ್ಯುಪೇಯಮಿತಿ ನಾಶಬ್ದಂ ಪ್ರಧಾನಮಿತಿ ಶಂಕಾರ್ಥಃ । ಸಾ ಇಯಮಪ್ಯಧಿಕಾಶಂಕಾತಿರ್ದೇಶೇನ ನಿವರ್ತ್ಯತೇ । ನಿವೃತ್ತಿಹೇತುಮಾಹ

ಅರ್ಥೈಕದೇಶಸಂಪ್ರತಿಪತ್ತಾವಪೀತಿ ।

ಯದಿ ಪ್ರಧಾನಾದಿಸತ್ತಾಪರಂ ಯೋಗಶಾಸ್ತ್ರಂ ಭವೇತ್ , ಭವೇತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವೇದಾಂತಶ್ರುತಿವಿರೋಧೇನಾಪ್ರಮಾಣಮ್ । ತಥಾ ಚ ತದ್ವಿಹಿತೇಷು ಯಮಾದಿಷ್ವಪ್ಯನಾಶ್ವಾಸಃ ಸ್ಯಾತ್ । ತಸ್ಮಾನ್ನ ಪ್ರಧಾನಾದಿಪರಂ ತತ್ , ಕಿಂತು ತನ್ನಿಮಿತ್ತೀಕೃತ್ಯ ಯೋಗವ್ಯುತ್ಪಾದನಪರಮಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ನ ಚಾವಿಷಯೇಽಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ವಿಷಯೇಽಪಿ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮುಪಹಂತಿ । ನಹಿ ಚಕ್ಷೂ ರಸಾದಾವಪ್ರಮಾಣಂ ರೂಪೇಽಪ್ಯಪ್ರಮಾಣಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ । ತಸ್ಮಾದ್ವೇದಾಂತಶ್ರುತಿವಿರೋಧಾತ್ಪ್ರಾಧಾನಾದಿರಸ್ಯಾವಿಷಯೋ ನ ತ್ವಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಿತಿ ಪರಮಾರ್ಥಃ । ಸ್ಯಾದೇತತ್ । ಅಧ್ಯಾತ್ಮವಿಷಯಾಃ ಸಂತಿ ಸಹಸ್ರಂ ಸ್ಮೃತಯೋ ಬೌದ್ಧಾರ್ಹತಕಾಪಾಲಿಕಾದೀನಾಂ, ತಾ ಅಪಿ ಕಸ್ಮಾನ್ನ ನಿರಾಕ್ರಿಯಂತ ಇತ್ಯತ ಆಹ

ಸತೀಷ್ವಪೀತಿ ।

ತಾಸು ಖಲು ಬಹುಲಂ ವೇದಾರ್ಥವಿಸಂವಾದಿನೀಷು ಶಿಷ್ಟಾನಾದೃತಾಸು ಕೈಶ್ಚಿದೇವ ತು ಪುರುಷಾಪಸದೈಃ ಪಶುಪ್ರಾಯೈರ್ಮ್ಲೇಚ್ಛಾದಿಭಿಃ ಪರಿಗೃಹೀತಾಸು ವೇದಮೂಲತ್ವಾಶಂಕೈವ ನಾಸ್ತೀತಿ ನ ನಿರಾಕೃತಾಃ, ತದ್ವಿಪರೀತಾಸ್ತು ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಸ್ಮೃತಯ ಇತಿ ತಾಃ ಪ್ರಧಾನಾದಿಪರತಯಾ ವ್ಯುದಸ್ಯಂತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನ ಸಾಂಖ್ಯಜ್ಞಾನೇನ ವೇದನಿರಪೇಕ್ಷೇಣೇತಿ ।

ಪ್ರಧಾನಾದಿವಿಷಯೇಣೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ದ್ವೈತಿನೋ ಹಿ ತೇ ಸಾಂಖ್ಯಾ ಯೋಗಾಶ್ಚ ।

ಯೇ ಪ್ರಧಾನಾದಿಪರತಯಾ ತಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಂ ವ್ಯಾಚಕ್ಷತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಸಂಖ್ಯಾ ಸಮ್ಯಗ್ಬುದ್ಧಿರ್ವೈದಿಕೀ ತಯಾ ವರ್ತಂತ ಇತಿ ಸಾಂಖ್ಯಾಃ । ಏವಂ ಯೋಗೋ ಧ್ಯಾನಮುಪಾಯೋಪೇಯಯೋರಭೇದವಿವಕ್ಷಯಾ । ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿನಿರೋಧೋ ಹಿ ಯೋಗಸ್ತಸ್ಯೋಪಾಯೋ ಧ್ಯಾನಂ ಪ್ರತ್ಯಯೈಕತಾನತಾ । ಏತಚ್ಚೋಪಲಕ್ಷಣಮ್ । ಅನ್ಯೇಽಪಿ ಯಮನಿಯಮಾದಯೋ ಬಾಹ್ಯಾ ಆಂತರಾಶ್ಚ ಧಾರಣಾದಯೋ ಯೋಗೋಪಾಯಾ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾಃ । ಏತೇನಾಭ್ಯುಪಗತವೇದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾನಾಂ ಕಣಭಕ್ಷಾಕ್ಷಚರಣಾದೀನಾಂ ಸರ್ವಾಣಿ ತರ್ಕಸ್ಮರಣಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ । ಸುಗಮಮನ್ಯತ್ ॥ ೩ ॥