భోక్త్రాపత్తేరవిభాగశ్చేత్స్యాల్లోకవత్ ।
స్యాదేతత్ । అతిగమ్భీరజగత్కారణవిషయత్వం తర్కస్య నాస్తి, కేవలగమగమ్యమేతదిత్యుక్తమ్ , తత్కథం పునస్తర్కనిమిత్త ఆక్షేప ఇత్యత ఆహ
యద్యపి శ్రుతిః ప్రమాణమితి ।
ప్రవృత్తా హి శ్రుతిరనపేక్షతయా స్వతఃప్రమాణత్వేన న ప్రమాణాన్తరమపేక్షతే । ప్రవర్తమానా పునః స్ఫుటతరప్రతిష్ఠితప్రామాణ్యతర్కవిరోధేన ముఖ్యార్థాత్ప్రచ్యావ్య జఘన్యవృత్తితాం నీయతే, యథా మన్త్రార్థవాదావిత్యర్థః । అతిరోహితార్థం భాష్యమ్ ।
యథా త్వద్యత్వ ఇతి ।
యద్యతీతానాగతయోః సర్గయోరేష విభాగో న భవేత్ । తతస్తదేవాద్యతనస్య విభాగస్య బాధకం స్యాత్ । స్వప్నదర్శనస్యేవ జాగ్రద్దర్శనమ్ । న త్వేతదస్తి । అబాధితాద్యతనదర్శనేన తయోరపి తథాత్వానుమానాదిత్యర్థః । ఇమాం శఙ్కామాపాతతోఽవిచారితలోకసిద్ధదృష్టాన్తోపదర్శనమాత్రేణ నిరాకరోతి సూత్రకారః
స్యాల్లోకవత్ ॥ ౧౩ ॥
భోక్త్రాపత్తేరవిభాగశ్చేత్స్యాల్లోకవత్॥౧౩॥ అద్వయబ్రహ్మణో జగత్సర్గవాదినః సమన్వయస్య భేదగ్రాహిమానవిరోధసందేహే సఙ్గతిగర్భమగతార్థత్వమాహ –
ప్రవృత్తా హీతి ।
పూర్వత్ర జగత్కారణే తర్కోఽప్రతిష్ఠిత ఇత్యుక్తమ్ , తర్హి జగద్భేదే తర్కః ప్రతిష్ఠిత ఇత్యద్వైతవిరోధేన ప్రత్యవస్థానాత్సఙ్గతిః । అత ఎవ లబ్ధప్రతిష్ఠతర్కేణ శ్రుతేర్ముఖనిరోధాదగతార్థత్వం చేత్యర్థః ।
ప్రవర్తమానేతి ।
స్వవిషయప్రతిష్ఠవిరోధితర్కేణ సహోన్మజ్జననిమజ్జనమనుభవన్తీ బలాబలవివేకమపేక్షమాణేత్యర్థః । ఎతద్వైధర్మ్యం చ ప్రవృత్తత్వమ్ ।
తర్కస్య ప్రాబల్యమాహ –
స్ఫుటతరేతి ।
స్థూలనీలాదిభేదగోచరత్వాత్స్ఫుటతరత్వమ్ । ప్రతిష్ఠితత్వమనుపచరితత్వమ్ ।
ఆమ్నాయో హ్యుపచారేణాపి సావకాశ ఇతి వర్తమానవిభాగేనాపి విరోధసిద్ధేర్వర్తమానసామ్యోపపాదనమతీతానాగతయోర్భాష్యేఽనుపయోగీత్యాశఙ్క్య వర్తమానవిభాగసత్యత్వం ఫలితమాహ –
యదీతి॥౧౩॥