ಭಾಮತೀವ್ಯಾಖ್ಯಾ
ವೇದಾಂತಕಲ್ಪತರುಃ
 

ಇತರವ್ಯಪದೇಶಾದ್ಧಿತಾಕರಣಾದಿದೋಷಪ್ರಸಕ್ತಿಃ ।

ಯದ್ಯಪಿ ಶಾರೀರಾತ್ಪರಮಾತ್ಮನೋ ಭೇದಮಾಹುಃ ಶ್ರುತಯಸ್ತಥಾಪ್ಯಭೇದಮಪಿ ದರ್ಶಯಂತಿ ಶ್ರುತಯೋ ಬಹ್ವ್ಯಃ । ನಚ ಭೇದಾಭೇದಾವೇಕತ್ರ ಸಮವೇತೌ ವಿರೋಧಾತ್ , ನಚ ಭೇದಸ್ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ತಸ್ಮಾತ್ಪರಮಾತ್ಮನಃ ಸರ್ವಜ್ಞಾನ್ನ ಶಾರೀರಸ್ತತ್ತ್ವತೋ ಭಿದ್ಯತೇ । ಸ ಏವ ತ್ವವಿದ್ಯೋಪಧಾನಭೇದಾದ್ಘಟಕರಕಾದ್ಯಾಕಾಶವದ್ಭೇದೇನ ಪ್ರಥತೇ । ಉಪಹಿತಂ ಚಾಸ್ಯ ರೂಪಂ ಶಾರೀರಃ, ತೇನ ಮಾ ನಾಮ ಜೀವಾಃ ಪರಮಾತ್ಮತಾಮಾತ್ಮನೋಽನುಭೂವನ್ , ಪರಮಾತ್ಮಾ ತು ತಾನಾತ್ಮನೋಽಭಿನ್ನಾನನುಭವತಿ । ಅನನುಭವೇ ಸಾರ್ವಜ್ಞ್ಯವ್ಯಾಘಾತಃ । ತಥಾ ಚಾಯಂ ಜೀವಾನ್ ಬಧ್ನನ್ನಾತ್ಮಾನಮೇವ ಬಧ್ನೀಯಾತ್ । ತತ್ರೇದಮುಕ್ತಮ್

ನಹಿ ಕಶ್ಚಿದಪರತಂತ್ರೋ ಬಂಧನಾಗಾರಮಾತ್ಮನಃ ಕೃತ್ವಾನುಪ್ರವಿಶತಿ ಇತ್ಯಾದಿ ।

ತಸ್ಮಾನ್ನ ಚೇತನಕಾರಣಂ ಜಗದಿತಿ ಪೂರ್ವಃ ಪಕ್ಷಃ ॥ ೨೧ ॥

ಅಧಿಕಂ ತು ಭೇದನಿರ್ದೇಶಾತ್ ।

ಸತ್ಯಮಯಂ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಾದ್ಯಥಾ ಜೀವಾನ್ ವಸ್ತುತ ಆತ್ಮನೋಽಭಿನ್ನಾನ್ ಪಶ್ಯತಿ, ಪಶ್ಯತ್ಯೇವಂ ನ ಭಾವತ ಏಷಾಂ ಸುಖದುಃಖಾದಿವೇದನಾಸಂಗೋಸ್ತ್ಯವಿದ್ಯಾವಶಾತ್ತ್ವೇಷಾಂ ತದ್ವದಭಿಮಾನ ಇತಿ । ತಥಾ ಚ ತೇಷಾಂ ಸುಖದುಃಖಾದಿವೇದನಾಯಾಮಪ್ಯಹಮುದಾಸೀನ ಇತಿ ನ ತೇಷಾಂ ಬಂಧನಾಗಾರನಿವೇಶೇಽಪ್ಯಸ್ತಿಕ್ಷತಿಃ ಕಾಚಿನ್ಮಮೇತಿ ನ ಹಿತಾಕರಣಾದಿದೋಷಾಪತ್ತಿರಿತಿ ರಾದ್ಧಾಂತಃ । ತದಿದಮುಕ್ತಮ್

ಅಪಿಚ ಯದಾ ತತ್ತ್ವಮಸೀತಿ ।

ಅಪಿಚೇತಿ ಚಃ ಪೂರ್ವೋಪಪತ್ತಿಸಾಹಿತ್ಯಂ ದ್ಯೋತಯತಿ, ನೋಪಪತ್ತ್ಯಂತರತಾಮ್ ॥ ೨೨ ॥

ಸ್ಯಾದೇತತ್ । ಯದಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿವರ್ತೋ ಜಗತ್ , ಹಂತ ಸರ್ವಸ್ಯೈವ ಜೀವವಚ್ಚೈತನ್ಯಪ್ರಸಂಗ ಇತ್ಯತ ಆಹ

ಅಶ್ಮಾದಿವಚ್ಚ ತದನುಪಪತ್ತಿಃ ।

ಅತಿರೋಹಿತಾರ್ಥೇನ ಭಾಷ್ಯೇಣ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್ ॥ ೨೩ ॥

ಇತರವ್ಯಪದೇಶಾದ್ಧಿತಾಕರಣಾದಿದೋಷಪ್ರಸಕ್ತಿಃ॥೨೧॥ ಜೀವಾಭಿನ್ನಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಜಗದುಪಾದಾನಂ ವದನ್ಸಮನ್ವಯೋ ಯದಿ ತಾದೃಗ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಜಗಜ್ಜನಯೇತ್ , ತರ್ಹಿ ಸ್ವಾನಿಷ್ಟಂ ನ ಸೃಜೇದಿತಿ ನ್ಯಾಯೇನ ವಿರುಧ್ಯತೇ ನ ವೇತಿ ಸಂದೇಹೇ ಪೂರ್ವತ್ರ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಾನನ್ಯತ್ವವದ್ ಘಟಾಕಾಶಕಲ್ಪಜೀವಾನಾಮಪಿ ಮಹಾಕಾಶೋಪಮಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕ್ಯಮುಕ್ತಂ , ತಸ್ಯ ಹಿತಾಕರಣಾದ್ಯನುಪಪತ್ತಿಭಿರಾಕ್ಷೇಪಾತ್ಸಂಗತಿಃ । ನನು ‘’ಸೋಽನ್ವೇಷ್ಟವ್ಯ’’ ಇತ್ಯಾದಿಭೇದನಿರ್ದೇಶಾತ್ ಕಥಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಸ್ತತ್ರಾಹ –

ಯದ್ಯಪೀತಿ ।

ಯದಿ ಭೇದಾಭೇದಾವೇಕತ್ರ ವಿರುದ್ಧೌ , ತರ್ಹ್ಯಭೇದ ಏವ ಭೇದೇನ ಬಾಧ್ಯತಾಮತ ಆಹ –

ನ ಚ ಭೇದ ಇತಿ ।

ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಅನಂತರಾಧಿಕರಣ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನು ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೈಕತ್ವಂ ಜೀವಾ ಅವಿದ್ಯೋಪಹಿತಾಃ ಸ್ವೇಷಾಂ ನ ಜಾನಂತೀತಿ ಹಿತೇಽಪ್ಯಹಿತಭ್ರಮಾದಕರಣಮುಪಪನ್ನಮತ ಆಹ –

ತೇನೇತಿ॥೨೧॥

ತದ್ವದಭಿಮಾನ ಇತಿ ।

ಪಶ್ಯತೀತ್ಯನ್ವಯಃ । ಯದ್ಯಪಿ ಪರಮಾತ್ಮನೋ ದರ್ಶನಕ್ರಿಯಾಶ್ರಯತ್ವಮನುಪಪನ್ನಮ್ ; ತಥಾಪಿ ಪುರುಷಃ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶ ಏವ ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷೇಣೋಪರಕ್ತಸ್ತಂ ತಂ ಯಥಾವಸ್ಥಿತಂ ಭಾಸಯತೀತಿ ಅತಃ ಪಶ್ಯತೀತಿ ನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ॥೨೨॥೨೩॥

ಇತಿ ಸಪ್ತಮಮಿತರವ್ಯಪದೇಶಾಧಿಕರಣಮ್ ॥