ನೈಕಸ್ಮಿನ್ನಸಂಭವಾತ್ ।

ನಿರಸ್ತೋ ಮುಕ್ತಕಚ್ಛಾನಾಂ ಸುಗತಾನಾಂ ಸಮಯಃ । ವಿವಸನಾನಾಂ ಸಮಯ ಇದಾನೀಂ ನಿರಸ್ಯತೇ । ತತ್ಸಮಯಮಾಹ ಸಂಕ್ಷೇಪವಿಸ್ತರಾಭ್ಯಾಮ್ ।

ಸಪ್ತ ಚೈಷಾಂ ಪದಾರ್ಥಾಃ ಸಂಮತಾ ಇತಿ ।

ತತ್ರ ಸಂಕ್ಷೇಪಮಾಹ

ಸಂಕ್ಷೇಪತಸ್ತು ದ್ವಾವೇವ ಪದಾರ್ಥಾವಿತಿ ।

ಬೋಧಾತ್ಮಕೋ ಜೀವೋ ಜಡವರ್ಗಸ್ತ್ವಜೀವ ಇತಿ । ಯಥಾಯೋಗಂ ತಯೋರ್ಜೀವಾಜೀವಯೋರಿಮಮಪರಂ ಪ್ರಪಂಚಮಾಚಕ್ಷತೇ । ತಮಾಹ

ಪಂಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾ ನಾಮೇತಿ ।

ಸರ್ವೇಷಾಮಪ್ಯೇಷಾಮವಾಂತರಪ್ರಭೇದಾನಿತಿ ।

ಜೀವಾಸ್ತಿಕಾಯಸ್ತ್ರಿಧಾ ಬದ್ಧೋ ಮುಕ್ತೋ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧಶ್ಚೇತಿ । ಪುದ್ಗಲಾಸ್ತಿಕಾಯಃ ಷೋಢಾ ಪೃಥಿವ್ಯಾದೀನಿ ಚತ್ವಾರಿ ಭೂತಾನಿ ಸ್ಥಾವರಂ ಜಂಗಮಂ ಚೇತಿ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಃ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯನುಮೇಯೋಽಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಃ ಸ್ಥಿತ್ಯನುಮೇಯಃ । ಆಕಾಶಾಸ್ತಿಕಾಯೋ ದ್ವೇಧಾ ಲೋಕಾಕಾಶೋಽಲೋಕಾಕಾಶಶ್ಚ । ತತ್ರೋಪರ್ಯುಪರಿ ಸ್ಥಿತಾನಾಂ ಲೋಕಾನಾಮಂತರ್ವರ್ತೀ ಲೋಕಾಕಾಶಸ್ತೇಷಾಮುಪರಿ ಮೋಕ್ಷಸ್ಥಾನಮಲೋಕಾಕಾಶಃ । ತತ್ರ ಹಿ ನ ಲೋಕಾಃ ಸಂತಿ । ತದೇವಂ ಜೀವಾಜೀವಪದಾರ್ಥೌ ಪಂಚಧಾ ಪ್ರಪಂಚಿತೌ । ಆಸ್ತ್ರವಸಂವರನಿರ್ಜರಾಸ್ತ್ರಯಃ ಪದಾರ್ಥಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಾಃ ಪ್ರಪಂಚ್ಯಂತೇ । ದ್ವಿಧಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಸಮ್ಯಙ್ಮಿಥ್ಯಾ ಚ । ತತ್ರ ಮಿಥ್ಯಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿರಾಸ್ರವಃ । ಸಮ್ಯಕ್ಪ್ರವೃತ್ತೀ ತು ಸಂವರನಿರ್ಜರೌ । ಆಸ್ರಾವಯತಿ ಪುರುಷಂ ವಿಷಯೇಷ್ವಿತೀಂದ್ರಿಯಪ್ರವೃತ್ತಿರಾಸ್ರವಃ । ಇಂದ್ರಿಯದ್ವಾರಾ ಹಿ ಪೌರುಷಂ ಜ್ಯೋತಿರ್ವಿಷಯಾನ್ ಸ್ಪೃಶದ್ರೂಪಾದಿಜ್ಞಾನರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮತ ಇತಿ । ಅನ್ಯೇ ತು ಕರ್ಮಾಣ್ಯಾಸ್ರವಮಾಹುಃ । ತಾನಿ ಹಿ ಕರ್ತಾರಮಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ಸ್ರವಂತಿ ಕರ್ತಾರಮನುಗಚ್ಛಂತೀತ್ಯಾಸ್ರವಃ । ಸೇಯಂ ಮಿಥ್ಯಾಪ್ರವೃತ್ತಿರನರ್ಥಹೇತುತ್ವಾತ್ । ಸಂವರನಿರ್ಜರೌ ಚ ಸಮ್ಯಕ್ಪ್ರವೃತ್ತೀ । ತತ್ರ ಶಮದಮಾದಿರೂಪಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಸಂವರಃ । ಸಾ ಹ್ಯಾಸ್ರವಸ್ರೋತಸೋ ದ್ವಾರಂ ಸಂವೃಣೋತಾತಿ ಸಂವರ ಉಚ್ಯತೇ । ನಿರ್ಜರಸ್ತ್ವನಾದಿಕಾಲಪ್ರವೃತ್ತಿಕಷಾಯಕಲುಷಪುಣ್ಯಾಪುಣ್ಯಪ್ರಹಾಣಹೇತುಸ್ತಪ್ತಶಿಲಾರೋಹಣಾದಿಃ । ಸ ಹಿ ನಿಃಶೇಷಂ ಪುಣ್ಯಾಪುಣ್ಯಂ ಸುಖದುಃಖೋಪಭೋಗೇನ ಜರಯತೀತಿ ನಿರ್ಜರಃ । ಬಂಧೋಽಷ್ಟವಿಧಂ ಕರ್ಮ । ತತ್ರ ಘಾತಿಕರ್ಮ ಚತುರ್ವಿಧಮ್ । ತದ್ಯಥಾಜ್ಞಾನಾವರಣೀಯಂ ದರ್ಶನಾವರಣೀಯಂ ಮೋಹನೀಯಮಂತರಾಯಮಿತಿ । ತಥಾ ಚತ್ವಾರ್ಯಘಾತಿಕರ್ಮಾಣಿ । ತದ್ಯಥಾ ವೇದನೀಯಂ ನಾಮಿಕಂ ಗೋತ್ರಿಕಮಾಯುಷ್ಕಂ ಚೇತಿ । ತತ್ರ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಂ ನ ಮೋಕ್ಷಸಾಧನಂ, ನಹಿ ಜ್ಞಾನಾದ್ವಸ್ತುಸಿದ್ಧಿರತಿಪ್ರಸಂಗಾದಿತಿ ವಿಪರ್ಯಯೋ ಜ್ಞಾನಾವರಣೀಯಂ ಕರ್ಮೋಚ್ಯತೇ । ಆರ್ಹತದರ್ಶನಾಭ್ಯಾಸಾನ್ನ ಮೋಕ್ಷ ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ದರ್ಶನಾವರಣೀಯಂ ಕರ್ಮ । ಬಹುಷು ವಿಪ್ರತಿಷಿದ್ಧೇಷು ತೀರ್ಥಕರೈರುಪದರ್ಶಿತೇಷು ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗೇಷು ವಿಶೇಷಾನವಧಾರಣಂ ಮೋಹನೀಯಂ ಕರ್ಮ । ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪ್ರವೃತ್ತಾನಾಂ ತದ್ವಿಘ್ನಕರಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಂತರಾಯಂ ಕರ್ಮ । ತಾನೀಮಾನಿ ಶ್ರೇಯೋಹಂತೃತ್ವಾದ್ಧಾತಿಕರ್ಮಾಣ್ಯುಚ್ಯಂತೇ । ಅಘಾತೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ, ತದ್ಯಥಾ ವೇದನೀಯಂ ಕರ್ಮ ಶುಕ್ಲಪುದ್ಗಲವಿಪಾಕಹೇತುಃ, ತದ್ಧಿ ಬಂಧೋಽಪಿ ನ ನಿಃಶ್ರೇಯಸಪರಿಪಂಥಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಾವಿಘಾತಕತ್ವಾತ್ । ಶುಕ್ಲಪುದ್ಗಲಾರಂಭಕವೇದನೀಯಕರ್ಮಾನುಗುಣಂ ನಾಮಿಕಂ ಕರ್ಮ, ತದ್ಧಿ ಶುಕ್ಲಪುದ್ಗಲಸ್ಯಾದ್ಯಾವಸ್ಥಾಂ ಕಲಲಬುದ್ಧುದಾದಿಮಾರಭತೇ । ಗೋತ್ರಿಕಮವ್ಯಾಕೃತಂ ತತೋಽಪ್ಯಾದ್ಯಂ ಶಕ್ತಿರೂಪೇಣಾವಸ್ಥಿತಮ್ । ಆಯುಷ್ಕಂ ತ್ವಾಯುಃ ಕಾಯತಿ ಕಥಯತ್ಯುತ್ಪಾದನದ್ವಾರೇತ್ಯಾಯುಷ್ಕಮ್ । ತಾನ್ಯೇತಾನಿ ಶುಕ್ಲಪುದ್ಗಲಾದ್ಯಾಶ್ರಯತ್ವಾದಘಾತೀನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ । ತದೇತತ್ಕರ್ಮಾಷ್ಟಕಂ ಪುರುಷಂ ಬಧ್ನಾತೀತಿ ಬಂಧಃ । ವಿಗಲಿತಸಮಸ್ತಕ್ಲೇಶತದ್ವಾಸನಸ್ಯಾನಾವರಣಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸುಖೈಕತಾನಸ್ಯಾತ್ಮನ ಉಪರಿ ದೇಶಾವಸ್ಥಾನಂ ಮೋಕ್ಷ ಇತ್ಯೇಕೇ । ಅನ್ಯೇ ತೂರ್ಧ್ವಗಮನಶೀಲೋ ಹಿ ಜೀವೋ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯೇನ ಬದ್ಧಸ್ತದ್ವಿಮೋಕ್ಷಾದ್ಯದೂರ್ಧ್ವಂ ಗಚ್ಛತ್ಯೇವ ಸ ಮೋಕ್ಷ ಇತಿ । ತ ಏತೇ ಸಪ್ತಪದಾರ್ಥಾ ಜೀವಾದಯಃ ಸಹಾವಾಂತರಪ್ರಭೇದೈರುಪನ್ಯಸ್ತಾಃ । ತತ್ರ ಸರ್ವತ್ರ ಚೇಮಂ ಸಪ್ತಭಂಗೀನಯಂ ನಾಮ ನ್ಯಾಯಮವತಾರಯಂತಿ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತಿ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚ, ಸ್ಯಾದವಕ್ತವ್ಯಃ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಶ್ಚ, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಶ್ಚ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ಚ ನಾಸ್ತಿ ಚಾವಕ್ತವ್ಯಶ್ಚೇತಿ । ಸ್ಯಾಚ್ಛಬ್ದಃ ಖಲ್ವಯಂ ನಿಪಾತಸ್ತಿಙಂತಪ್ರತಿರೂಪಕೋಽನೇಕಾಂತದ್ಯೋತೀ । ಯಥಾಹುಃ “ವಾಕ್ಯೇಷ್ವನೇಕಾಂತದ್ಯೋತೀ ಗಮ್ಯಂ ಪ್ರತಿವಿಶೇಷಣಮ್ । ಸ್ಯಾನ್ನಿಪಾತೋರ್ಽಥಯೋಗಿತ್ವಾತ್ತಿಙಂತಪ್ರತಿರೂಪಕಃ ॥' ಇತಿ । ಯದಿ ಪುನರಯಮನೇಕಾಂತದ್ಯೋತಕಃ ಸ್ಯಾಚ್ಛಬ್ದೋ ನ ಭವೇತ್ಸ್ಯಾದಸ್ತೀತಿವಾಕ್ಯೇ ಸ್ಯಾತ್ಪದಮನರ್ಥಕಂ ಸ್ಯಾತ್ತದಿದಮುಕ್ತಮ್ “ಅರ್ಥಯೋಗಿತ್ವಾತ್” ಇತಿ । ಅನೈಕಾಂತದ್ಯೋತಕತ್ವೇ ತು ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ ಕಥಂಚಿದಸ್ತೀತಿ ಸ್ಯಾತ್ಪದಾತ್ಕಥಂಚಿದರ್ಥೋಽಸ್ತೀತ್ಯನೇನಾನುಕ್ತಃ ಪ್ರತೀಯತ ಇತಿ ನಾನರ್ಥಕ್ಯಮ್ । ತಥಾ ಚ “ಸ್ಯಾದ್ವಾದಃ ಸರ್ವಥೈಕಾಂತತ್ಯಾಗಾತ್ಕಿಂವೃತ್ತಚಿದ್ವಿಧೇಃ । ಸಪ್ತಭಂಗನಯಾಪೇಕ್ಷೋಹೇಯಾದೇಯವಿಶೇಷಕೃತ್ ॥' ಕಿಂವೃತ್ತೇ ಪ್ರತ್ಯಯೇ ಖಲ್ವಯಂ ಚಿನ್ನಿಪಾತವಿಧಿನಾ ಸರ್ವಥೈಕಾಂತತ್ಯಾಗಾತ್ಸಪ್ತಸ್ವೇಕಾಂತೇಷು ಯೋ ಭಂಗಸ್ತತ್ರ ಯೋ ನಯಸ್ತದಪೇಕ್ಷಃ ಸನ್ ಹೇಯೋಪಾದೇಯಭೇದಾಯ ಸ್ಯಾದ್ವಾದಃ ಕಲ್ಪತೇ । ತಥಾಹಿ ಯದಿ ವಸ್ತ್ವಸ್ತ್ಯೇವೇತ್ಯೇವೈಕಾಂತತಸ್ತತ್ಸರ್ವಥಾ ಸರ್ವದಾ ಸರ್ವತ್ರ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾಸ್ತ್ಯೇವೇತಿ ನ ತದೀಪ್ಸಾಜಿಹಾಸಾಭ್ಯಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ಕದಾಚಿತ್ಕಥಂಚಿತ್ಕಶ್ಚಿತ್ಪ್ರವರ್ತೇತ ನಿವರ್ತೇತ ವಾ ಪ್ರಾಪ್ತಾಪ್ರಾಪಣೀಯತ್ವಾತ್ , ಹೇಯಹಾನಾನುಪಪತ್ತೇಶ್ಚ । ಅನೈಕಾಂತಪಕ್ಷೇ ತು ಕ್ವಚಿತ್ಕದಾಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿತ್ಕಥಂಚಿತ್ಸತ್ತ್ವೇ ಹಾನೋಪಾದಾನೇ ಪ್ರೇಕ್ಷಾವತಾಂ ಕಲ್ಪೇತೇ ಇತಿ । ತಮೇನಂ ಸಪ್ತಭಂಗೀನಯಂ ದೂಷಯತಿ

ನೈಕಸ್ಮಿನ್ನಸಂಭವಾತ್ ।

ವಿಭಜತೇ

ನ ಹ್ಯೇಕಸ್ಮಿಂಧರ್ಮಣಿ ಪರಮಾರ್ಥಸತಿ ಪರಮಾರ್ಥಸತಾಂಯುಗಪತ್ಸತ್ತ್ವಾದೀನಾಂ ಧರ್ಮಾಣಾಂ ಪರಸ್ಪರಪರಿಹಾರಸ್ವರೂಪಾಣಾಂ ಸಮಾವೇಶಃ ಸಂಭವತಿ ।

ಏತದುಕ್ತಂ ಭವತಿ - ಸತ್ಯಂ ಯದಸ್ತಿ ವಸ್ತುತಸ್ತತ್ಸರ್ವಥಾ ಸರ್ವದಾ ಸರ್ವತ್ರ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ನಿರ್ವಚನೀಯೇನ ರೂಪೇಣಾಸ್ತ್ಯೇವ ನ ನಾಸ್ತಿ, ಯಥಾ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ । ಯತ್ತು ಕ್ವಚಿತ್ಕಥಂಚಿತ್ಕದಾಚಿತ್ಕೇನಚಿದಾತ್ಮನಾಸ್ತೀತ್ಯುಚ್ಯತೇ, ಯಥಾ ಪ್ರಪಂಚಃ, ತದ್ವ್ಯವಹಾರತೋ ನ ತು ಪರಮಾರ್ಥತಃ, ತಸ್ಯ ವಿಚಾರಾಸಹತ್ವಾತ್ । ನ ಚ ಪ್ರತ್ಯಯಮಾತ್ರಂ ವಾಸ್ತವತ್ವಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯತಿ, ಶುಕ್ತಿಮರುಮರೀಚಿಕಾದಿಷು ರಜತತೋಯಾದೇರಪಿ ವಾಸ್ತವತ್ವಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ಲೌಕಿಕಾನಾಮಬಾಧೇನ ತು ತದ್ವ್ಯವಸ್ಥಾಯಾಂ ದೇಹಾತ್ಮಾಭಿಮಾನಸ್ಯಾಪ್ಯಬಾಧೇನ ತಾತ್ತ್ವಿಕತ್ವೇ ಸತಿ ಲೋಕಾಯತಮತಾಪಾತೇನ ನಾಸ್ತಿಕತ್ವಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ಪಂಡಿತರೂಪಾಣಾಂ ತು ದೇಹಾತ್ಮಾಭಿಮಾನಸ್ಯ ವಿಚಾರತೋ ಬಾಧನಂ ಪ್ರಪಂಚಸ್ಯಾಪ್ಯನೈಕಾಂತಸ್ಯ ತುಲ್ಯಮಿತಿ । ಅಪಿ ಚ ಸದಸತ್ತ್ವಯೋಃ ಪರಸ್ಪರವಿರುದ್ಧತ್ವೇನ ಸಮುಚ್ಚಯಾಭಾವೇ ವಿಕಲ್ಪಃ । ನ ಚ ವಸ್ತುನಿ ವಿಕಲ್ಪಃ ಸಂಭವತಿ । ತಸ್ಮಾತ್ಸ್ಥಾಣುರ್ವಾ ಪುರುಷೋ ವೇತಿ ಜ್ಞಾನವತ್ಸಪ್ತತ್ವಪಂಚತ್ವನಿರ್ಧಾರಣಸ್ಯ ಫಲಸ್ಯ ನಿರ್ಧಾರಯಿತುಶ್ಚ ಪ್ರಮಾತುಸ್ತತ್ಕರಣಸ್ಯ ಪ್ರಮಾಣಸ್ಯ ಚ ತತ್ಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ಚ ಸಪ್ತತ್ವಪಂಚತ್ವಸ್ಯ ಸದಸತ್ತ್ವಸಂಶಯೇ ಸಾಧು ಸಮರ್ಥಿತಂ ತೀರ್ಥಕರತ್ವಮೃಷೇಮೇಣಾತ್ಮನಃ । ನಿರ್ಧಾರಣಸ್ಯ ಚೈಕಾಂತಸತ್ತ್ವೇ ಸರ್ವತ್ರ ನಾನೇಕಾಂತವಾದ ಇತ್ಯಾಹ

ಯ ಏತೇ ಸಪ್ತ ಪದಾರ್ಥಾ ಇತಿ ।

ಶೇಷಮತಿರೋಹಿತಾರ್ಥಮ್ ॥ ೩೩ ॥

ಏವಂ ಚಾತ್ಮಾಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯಮ್ ।

ಏವಂ ಚೇತಿ ಚೇನ ಸಮುಚ್ಚಯಂ ದ್ಯೋತಯತಿ । ಶರೀರಪರಿಮಾಣತ್ವೇ ಹ್ಯಾತ್ಮನೋಽಕೃತ್ಸ್ನತ್ವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಮ್ । ತಥಾ ಚಾನಿತ್ಯತ್ವಮ್ । ಯೇ ಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಸ್ತೇ ಸರ್ವೇಽನಿತ್ಯಾ ಯಥಾ ಘಟಾದಯಸ್ತಥಾ ಚಾತ್ಮೇತಿ । ತದೇತದಾಹ

ಯಥೈಕಸ್ಮಿಂಧರ್ಮಿಣೀತಿ ।

ಇದಂ ಚಾಪರಮಕೃತ್ಸ್ನತ್ವೇನ ಸೂತ್ರಿತಮಿತ್ಯಾಹ

ಶರೀರಾಣಾಂ ಚಾನವಸ್ಥಿತಪರಿಮಾಣತ್ವಾದಿತಿ ।

ಮನುಷ್ಯಕಾಯಪರಿಮಾಣೋ ಹಿ ಜೀವೋ ನ ಹಸ್ತಿಕಾಯಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ವ್ಯಾಪ್ತುಮರ್ಹತ್ಯಲ್ಪತ್ವಾದಿತ್ಯಾತ್ಮನಃ ಕೃತ್ಸ್ನಶರೀರಾವ್ಯಾಪಿತ್ವಾದಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯಮ್ , ತಥಾ ಚ ನ ಶರೀರಪರಿಮಾಣತ್ವಮಿತಿ । ತಥಾ ಹಸ್ತಿಶೀರರಂ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಯದಾ ಪುತ್ತಿಕಾಶರೀರೋ ಭವತಿ ತದಾ ನ ತತ್ರ ಕೃತ್ಸ್ನಃ ಪುತ್ತಿಕಾಶರೀರೇ ಸಂಮೀಯೇತೇತ್ಯಕಾರ್ತ್ಸ್ನ್ಯಮಾತ್ಮನಃ । ಸುಗಮಮನ್ಯತ್ । ಚೋದಯತಿ

ಸ್ಯಾದೇತತ್ । ಅನಂತಾವಯವ ಇತಿ ।

ಯಥಾ ಹಿ ಪ್ರದೀಪೋ ಘಟಮಹಾಹರ್ಮ್ಯೋದರವರ್ತೀ ಸಂಕೋಚವಿಕಾಶವಾನೇವಂ ಜೀವೋಽಪಿ ಪುತ್ತಿಕಾಹಸ್ತಿದೇಹಯೋರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತದೇತದ್ವಿಕಲ್ಪ್ಯ ದೂಷಯತಿ

ತೇಷಾಂ ಪುನರನಂತಾನಾಮಿತಿ ।

ನ ತಾವತ್ಪ್ರದೀಪೋಽತ್ರ ನಿದರ್ಶನಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ, ಅನಿತ್ಯತ್ವಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ವಿಶರಾರವೋ ಹಿ ಪ್ರದೀಪಾವಯವಾಃ, ಪ್ರದೀಪಶ್ಚಾವಯವೀ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಮುತ್ಪತ್ತಿನಿರೋಧಧರ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾದನಿತ್ಯತ್ವಾತ್ತಸ್ಯ ನಾಸ್ಥಿರೋ ಜೀವಸ್ತದವಯವಾಶ್ಚಾಭ್ಯುಪೇತವ್ಯಾಃ । ತಥಾ ಚ ವಿಕಲ್ಪದ್ವಯೋಕ್ತಂ ದೂಷಣಮಿತಿ । ಯಚ್ಚ ಜೀವಾವಯವಾನಾಮಾನಂತ್ಯಮುದಿತಂ ತದನುಪಪನ್ನತರಮಿತ್ಯಾಹ

ಅಪಿ ಚ ಶರೀರಮಾತ್ರೇತಿ ॥ ೩೪ ॥

ಶಂಕಾಪೂರ್ವಂ ಸೂತ್ರಾಂತರಮವತಾರಯತಿ

ಅಥ ಪರ್ಯಾಯೇಣೇತಿ ।

ತತ್ರಾಪ್ಯುಚ್ಯತೇ

ನ ಚ ಪರ್ಯಾಯಾದಪ್ಯವಿರೋಧೋ ವಿಕಾರಾದಿಭ್ಯಃ ।

ಕರ್ಮಾಷ್ಟಕಮುಕ್ತಂ ಜ್ಞಾನಾವರಣೀಯಾದಿ । ಕಿಂ ಚಾತ್ಮನೋ ನಿತ್ಯತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮೇ ಆಗಚ್ಛತಾಮಪಗಚ್ಛತಾಂ ಚಾವಯವಾನಾಮಿಯತ್ತಾನಿರೂಪಣೇನ ಚಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾಭಾವಾನ್ನಾಪವರ್ಗ ಇತಿ ಭಾವಃ ।

ಅತ ಏವಮಾದಿದೋಷಪ್ರಸಂಗಾದಿತಿ ।

ಆದಿಗ್ರಹಣಸೂಚಿತಂ ದೋಷಂ ಬ್ರೂಮಃ । ಕಿಂ ಚೈತೇ ಜೀವಾವಯವಾಃ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ವಾ ಚೇತಯೇರನ್ ಸಮೂಹೋ ವಾ । ತೇಷಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ಚೈತನ್ಯೇ ಬಹೂನಾಂ ಚೇತನಾನಾಮೇಕಾಭಿಪ್ರಾಯತ್ವನಿಯಮಾಭಾವಾತ್ಕದಾಚಿದ್ವಿರುದ್ಧದಿಕ್ಕ್ರಿಯತ್ವೇನ ಶರೀರಮುನ್ಮಥ್ಯೇತ । ಸಮೂಹಚೈತನ್ಯೇ ತು ಹಸ್ತಿಶರೀರಸ್ಯ ಪುತ್ತಿಕಾಶರೀರತ್ವೇ ದ್ವಿತ್ರಾವಯವಶೇಷೋ ಜೀವೋ ನ ಚೇತಯೇತ್ । ವಿಗಲಿತಬಹುಸಮೂಹಿತಯಾ ಸಮೂಹಸ್ಯಾಭಾವಾತ್ಪುತ್ತಿಕಾಶರೀರೇ ಇತಿ ।

ಅಥವೇತಿ ।

ಪೂರ್ವಸೂತ್ರಪ್ರಸಂಜಿತಾಯಾಂ ಜೀವಾನಿತ್ಯತಾಯಾಂ ಬೌದ್ಧವತ್ಸಂತಾನನಿತ್ಯತಾಮಾಶಂಕ್ಯೇದಂ ಸೂತ್ರಮ್ “ನ ಚ ಪರ್ಯಾಯಾದಪ್ಯವಿರೋಧೋ ವಿಕಾರಾದಿಭ್ಯಃ”(ಬ್ರ. ಸೂ. ೨ । ೨ । ೩೫) । ನ ಚ ಪರ್ಯಾಯಾತ್ಪರಿಮಾಣಾನವಸ್ಥಾನೇಽಪಿ ಸಂತಾನಾಭ್ಯುಪಗಮೇನಾತ್ಮನೋ ನಿತ್ಯತ್ವಾದವಿರೋಧೋ ಬಂಧಮೋಕ್ಷಯೋಃ । ಕುತಃ । ಪರಿಣಾಮಾದಿಭ್ಯೋ ದೋಷೇಭ್ಯಃ । ಸಂತಾನಸ್ಯ ವಸ್ತುತ್ವೇ ಪರಿಣಾಮಸ್ತತಶ್ಚರ್ಮವದನಿತ್ಯತ್ವಾದಿದೋಷಪ್ರಸಂಗಃ । ಅವಸ್ತುತ್ವೇ ಚಾದಿಗ್ರಹಣಸೂಚಿತೋ ನೈರಾತ್ಮ್ಯಾಪತ್ತಿದೋಷಪ್ರಸಂಗ ಇತಿ । ವಿಸಿಚೋ ವಿವಸನಾಃ ॥ ೩೫ ॥

ಅಂತ್ಯಾವಸ್ಥಿತೇಶ್ಚೋಭಯನಿತ್ಯತ್ವಾದವಿಶೇಷಃ ।

ಏವಂ ಹಿ ಮೋಕ್ಷಾವಸ್ಥಾಭಾವಿ ಜೀವಪರಿಮಾಣಂ ನಿತ್ಯಂ ಭವೇತ್ , ಯದ್ಯಭೂತ್ವಾ ನ ಭವೇತ್ । ಅಭೂತ್ವಾ ಭಾವಿನಾಮನಿತ್ಯತ್ವಾದ್ಘಟಾದೀನಾಮ್ । ಕಥಂ ಚಾಭೂತ್ವಾ ನ ಭವೇದ್ಯದಿ ಪ್ರಾಗಪ್ಯಾಸೀತ್ । ನ ಚ ಪರಿಮಾಣಾಂತರಾವರೋಧೇಽಪೂರ್ವಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ । ತಸ್ಮಾದಂತ್ಯಮೇವ ಪರಿಮಾಣಂ ಪೂರ್ವಮಪ್ಯಾಸೀದಿತ್ಯಭೇದಃ । ತಥಾ ಚೈಕಶರೀರಪರಿಮಾಣತೈವ ಸ್ಯಾನ್ನೋಪಚಿತಾಪಚಿತಶರೀರಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಶರೀರಪರಿಮಾಣತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮವ್ಯಾಘಾತಾದಿತಿ । ಅತ್ರ ಚೋಭಯೋಃ ಪರಿಮಾಣಯೋರ್ನಿತ್ಯತ್ವಪ್ರಸಂಗಾದಿತಿ ಯೋಜನಾ । ಏಕಶರೀರಪರಿಮಾಣತೈವೇತಿ ಚ ದೀಪ್ಯಮ್ । ದ್ವಿತೀಯೇ ತು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇ ಉಭಯೋರವಸ್ಥಯೋರಿತಿ ಯೋಜನಾ । ಏಕಶರೀರಪರಿಮಾಣತಾ ನ ದೀಪ್ಯಾ, ಕಿಂತ್ವೇಕಪರಿಮಾಣತಾಮಾತ್ರಮಣುರ್ಮಹಾನ್ ವೇತಿ ವಿವೇಕಃ ॥ ೩೬ ॥