ಉತ್ಕ್ರಾಂತಿಗತ್ಯಾಗತೀನಾಮ್ ।

ಯದ್ಯಪ್ಯವಿಕೃತಸ್ಯೈವ ಪರಮಾತ್ಮನೋ ಜೀವಭಾವಸ್ತಥಾ ಚಾನಣುಪರಿಮಾಣತ್ವಂ, ತಥಾಪ್ಯುತ್ಕ್ರಾಂತಿಗತ್ಯಾಗತೀನಾಂ ಶ್ರುತೇಶ್ಚ ಸಾಕ್ಷಾದಣುಪರಿಮಾಣಶ್ರವಣಸ್ಯ ಚಾವಿರೋಧಾರ್ಥಮಿದಮಧಿಕರಣಮಿತ್ಯಾಕ್ಷೇಪಸಮಾಧಾನಾಭ್ಯಾಮಾಹ

ನನು ಚೇತಿ ।

ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಂ ಗೃಹ್ಣಾತಿ

ತತ್ರ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ತಾವದಿತಿ ।

ವಿಭಾಗಸಂಯೋಗೋತ್ಪಾದೌ ಹಿ ತೂತ್ಕ್ರಾಂತ್ಯಾದೀನಾಂ ಫಲಮ್ । ನಚ ಸರ್ವಗತಸ್ಯ ತೌ ಸ್ತಃ । ಸರ್ವತ್ರ ನಿತ್ಯಪ್ರಾಪ್ತಸ್ಯ ವಾ ಸರ್ವಾತ್ಮಕಸ್ಯ ವಾ ತದಸಂಭಾವಾದಿತಿ ॥ ೧೯ ॥

ಸ್ವಾತ್ಮನಾ ಚೋತ್ತರಯೋಃ ।

ಉತ್ಕ್ರಮಣಂ ಹಿ ಮರಣೇ ನಿರೂಢಮ್ । ತಚ್ಚಾಚಲತೋಽಪಿ ತತ್ರ ಸತೋ ದೇಹಸ್ವಾಮ್ಯನಿವೃತ್ತ್ಯೋಪಪದ್ಯತೇ ನ ತು ಗತ್ಯಾಗತೀ । ತಯೋಶ್ಚಲನೇ ನಿರೂಢಯೋಃ ಕರ್ತೃಸ್ಥಭಾವಯೋರ್ವ್ಯಾಪಿನ್ಯಸಂಭವಾದಿತಿ ಮಧ್ಯಮಂ ಪರಿಮಾಣಂ ಮಹತ್ತ್ವಂ ಶರೀರಸ್ಯೈವ । ತಚ್ಚಾರ್ಹತಪರೀಕ್ಷಾಯಾಂ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಗತ್ಯಾಗತೀ ಚ ಪರಮಮಹತಿ ನ ಸಂಭವತೋಽತಃ ಪಾರಿಶೇಷ್ಯಾದಣುತ್ವಸಿದ್ಧಿಃ । ಗತ್ಯಾಗತಿಭ್ಯಾಂ ಚ ಪ್ರಾದೇಶಿಕತ್ವಸಿದ್ಧೌ ಮರಣಮಪಿ ದೇಹಾದಪಸರ್ಪಣಮೇವ ಜೀವಸ್ಯ ನ ತು ತತ್ರ ಸತಃ ಸ್ವಾಮ್ಯನಿವೃತ್ತಿಮಾತ್ರಮಿತಿ ಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯಾಹ

ಸತ್ಯೋಶ್ಚ ಗತ್ಯಾಗತ್ಯೋರಿತಿ ।

ಇತಶ್ಚ ದೇಹಾದಪಸರ್ಪಣಮೇವ ಜೀವಸ್ಯ ಮರಣಮಿತ್ಯಾಹ

ದೇಹಪ್ರದೇಶಾನಾಮಿತಿ ।

ತಸ್ಮಾದ್ಗತ್ಯಾಗತ್ಯಪೇಕ್ಷೋತ್ಕ್ರಾಂತಿರಪಿ ಸಾಪಾದಾನಾಣುತ್ವಸಾಧನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ನ ಕೇವಲಮಪಾದಾನಶ್ರುತೇಃ, ತಚ್ಛರೀರಪ್ರದೇಶಗಂತವ್ಯತ್ವಶ್ರುತೇರಪ್ಯೇವಮೇವೇತ್ಯಾಹ

ಸ ಏತಾಸ್ತೇಜೋಮಾತ್ರಾ ಇತಿ ॥ ೨೦ ॥

ನಾಣುರತಚ್ಛ್ರುತೇರಿತಿ ಚೇನ್ನೇತರಾಧಿಕಾರಾತ್ ।

ಯತ ಉತ್ಕ್ರಾಂತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಭಿರ್ಜೀವಾನಾಮಣುತ್ವಂ ಪ್ರಸಾಧಿತಂ ತತೋ ವ್ಯಾಪಕಾತ್ಪರಮಾತ್ಮನಸ್ತೇಷಾಂ ತದ್ವಿಕಾರತಯಾ ಭೇದಃ । ತಥಾಚ ಮಹತ್ತ್ವಾನಂತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಯಃ ಪರಮಾತ್ಮವಿಷಯಾ ನ ಜೀವವಿಷಯಾ ಇತ್ಯವಿರೋಧ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದಿ ಜೀವಾ ಅಣವಸ್ತತೋ “ಯೋಽಯಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ ಪ್ರಾಣೇಷು” (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೩ । ೭) ಇತಿ ಕಥಂ ಶಾರೀರೋ ಮಹತ್ತ್ವಸಂಬಂಧಿತ್ವೇನ ಪ್ರತಿನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ ಇತಿ ಚೋದಯತಿ

ನನ್ವಿತಿ ।

ಪರಿಹರತಿ

ಶಾಸ್ತ್ರದೃಷ್ಟ್ಯಾ

ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕದೃಷ್ಟ್ಯಾ ನಿರ್ದೇಶೋ ವಾಮದೇವವತ್ । ಯಥಾ ಹಿ ಗರ್ಭಸ್ಥ ಏವ ವಾಮದೇವೋ ಜೀವಃ ಪರಮಾರ್ಥದೃಷ್ಟ್ಯಾತ್ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಂ ಪ್ರತಿಪೇದೇ, ಏವಂ ವಿಕಾರಾಣಾಂ ಪ್ರಕೃತೇರ್ವಾಸ್ತವಾದಭೇದಾತ್ತತ್ಪರಿಮಾಣತ್ವವ್ಯಪದೇಶ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೨೧ ॥

ಸ್ವಶಬ್ದೋನ್ಮಾನಾಭ್ಯಾಂ ಚ ।

ಸ್ವಶಬ್ದಂ ವಿಭಜತೇ

ಸಾಕ್ಷಾದೇವೇತಿ ।

ಉನ್ಮಾನಂ ವಿಭಜತೇ

ತಥೋನ್ಮಾನಮಪೀತಿ ।

ಉದ್ಧೃತ್ಯ ಮಾನಮುನ್ಮಾನಂ ಬಾಲಾಗ್ರಾದುದ್ಧೃತಃ ಶತತಮೋ ಭಾಗಸ್ತಸ್ಮಾದಪಿ ಶತತಮಾದುದ್ಧೃತಃ ಶತತಮೋ ಭಾಗ ಇತಿ ತದಿದಮುನ್ಮಾನಮ್ । ಆರಾಗ್ರಾದುದ್ಧೃತಂ ಮಾನಮಾರಾಗ್ರಮಾತ್ರಮಿತಿ ॥ ೨೨ ॥

ಸೂತ್ರಾಂತರಮವತಾರಯಿತುಂ ಚೋದಯತಿ

ನನ್ವಣುತ್ವೇ ಸತೀತಿ ।

ಅಣುರಾತ್ಮಾ ನ ಶರೀರವ್ಯಾಪೀತಿ ನ ಸರ್ವಾಂಗೀಣಶೈತ್ಯೋಪಲಬ್ಧಿಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅವಿರೋಧಶ್ಚಂದನವತ್ ।

ತ್ವಕ್ಸಂಯುಕ್ತೋ ಹಿ ಜೀವಃ ತ್ವಕ್ಚ ಸಕಲಶರೀರವ್ಯಾಪಿನೀತಿ ತ್ವಗ್ವ್ಯಾಪ್ಯಾತ್ಮಸಂಬಂಧಃ ಸಕಲಶೈತ್ಯೋಪಲಬ್ಧೌ ಸಮರ್ಥ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೨೩ ॥

ಅವಸ್ಥಿತಿವೈಶೇಷ್ಯಾದಿತಿ ಚೇನ್ನಾಭ್ಯುಪಗಮಾದ್ಧೃದಿ ಹಿ ।

ಚಂದನಬಿಂದೋಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತೋಽಲ್ಪೀಯಸ್ತ್ವಂ ಬುದ್ಧ್ವಾ ಯುಕ್ತಾ ಕಲ್ಪನಾ ಭವತಿ, ಯಸ್ಯ ತು ಸಂದಿಗ್ಧಮಣುತ್ವಂ ಸರ್ವಾಂಗೀಣಂ ಚ ಕಾರ್ಯಮುಪಲಭ್ಯತೇ ತಸ್ಯ ವ್ಯಾಪಿತ್ವಮೌತ್ಸರ್ಗಿಕಮಪಹಾಯ ನೇಯಂ ಕಲ್ಪನಾವಕಾಶಂ ಲಭತ ಇತಿ ಶಂಕಾರ್ಥಃ । ನಚ ಹರಿಚಂದನಬಿಂದುದೃಷ್ಟಾಂತೇನಾಣತ್ವಾನುಮಾನಂ ಜೀವಸ್ಯ, ಪ್ರತಿದೃಷ್ಟಾಂತಸಂಭವೇನಾನೈಕಾಂತಿಕತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ

ನ ಚಾತ್ರಾನುಮಾನಮಿತಿ ।

ಶಂಕಾಮಿಮಾಮಪಾಕರೋತಿ

ಅತ್ರೋಚ್ಯತ ಇತಿ ।

ಯದ್ಯಪಿ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾಭಿಃ ಶ್ರುತಿಭಿರಣುತ್ವಂ ಸಿದ್ಧಮಾತ್ಮನಸ್ತಥಾಪಿ ವೈಭವಾಚ್ಛ್ರುತ್ಯಂತರಮುಪನ್ಯಸ್ತಮ್ ॥ ೨೪ ॥

ಗುಣಾದ್ವಾ ಲೋಕವತ್ ।

ಯೇ ತು ಸಾವಯವತ್ವಾಚ್ಚಂದನಬಿಂದೋರಣುಸಂಚಾರೇಣ ದೇಹವ್ಯಾಪ್ತಿರುಪಪದ್ಯತೇ ನ ತ್ವಾತ್ಮನೋಽನವಯವಸ್ಯಾಣುಸಂಚಾರಃ ಸಂಭವೀ, ತಸ್ಮಾದ್ವೈಷಮ್ಯಮಿತಿ ಮನ್ಯಂತೇ ತಾನ್ ಪ್ರತೀದಮುಚ್ಯತೇ ಗುಣಾದ್ವಾ ಲೋಕವದಿತಿ । ತದ್ವಿಭಜತೇ

ಚೈತನ್ಯ ಇತಿ ।

ಯದ್ಯಪ್ಯಣುರ್ಜೀವಸ್ತಥಾಪಿ ತದ್ಗುಣಶ್ಚೈತನ್ಯಂ ಸಕಲದೇಹವ್ಯಾಪಿ । ಯಥಾ ಪ್ರದೀಪಸ್ಯಾಲ್ಪತ್ವೇಽಪಿ ತದ್ಗುಣಃ ಪ್ರಭಾಸಕಲಗೃಹೋದರವ್ಯಾಪಿನೀತಿ ॥ ೨೫ ॥

ಏತದಪಿ ಶಂಕಾದ್ವಾರೇಣ ದೂಷಯಿತ್ವಾ ದೃಷ್ಟಾಂತಾಂತರಮಾಹ

ವ್ಯತಿರೇಕೋ ಗಂಧವತ್ ।

ಅಕ್ಷೀಯಮಾಣಮಪಿ ತದಿತಿ ।

ಕ್ಷಯಸ್ಯಾತಿಸೂಕ್ಷ್ಮತಯಾನುಪಲಭ್ಯಮಾನಕ್ಷಯಮಿತಿ ಶಂಕತೇ

ಸ್ಯಾದೇತದಿತಿ ।

ವಿಶ್ಲಿಷ್ಟಾನಾಮಲ್ಪತ್ವಾದಿತ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಂ, ದ್ರವ್ಯಾಂತರಪರಮಾಣೂನಾಮನುಪ್ರವೇಶಾದಿತ್ಯಪಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ । ವಿಶ್ಲೇಷಾನುಪ್ರವೇಶಾಭ್ಯಾಂ ಚ ಸನ್ನಪಿ ವಿಶ್ಲೇಷಃ ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಾನ್ನೋಪಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಇತಿ । ನಿರಾಕರೋತಿ

ನ ।

ಕುತಃ ।

ಅತೀಂದ್ರಿಯತ್ವಾದಿತಿ ।

ಪರಮಾಣೂನಾಂ ಪರಮಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಾತ್ತದ್ಗತರೂಪಾದಿವದ್ಗಂಧೋಽಪಿ ನೋಪಲಭ್ಯೇತ । ಉಪಲಭ್ಯಮಾನೋ ವಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಉಪಲಭ್ಯೇತ ನ ಸ್ಥೂಲ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಶೇಷಮತಿರೋಹಿತಾರ್ಥಮ್ ॥ ೨೬ ॥

ತಥಾ ಚ ದರ್ಶಯತಿ । ॥ ೨೭ ॥

ಪೃಥಗುಪದೇಶಾತ್ ।

ನಿಗದವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮಸ್ಯ ಭಾಷ್ಯಮ್ ॥ ೨೮ ॥

ತದ್ಗುಣಸಾರತ್ವಾತ್ತು ತದ್ವ್ಯಪದೇಶಃ ಪ್ರಾಜ್ಞವತ್ ।

ಕಂಟಕತೋದನೇಽಪೀತಿ ।

ಮಹದಲ್ಪಯೋಃ ಸಂಯೋಗೋಽಲ್ಪಮವರುಣದ್ಧಿ ನ ಮಹಾಂತಂ, ನ ಜಾತು ಘಟಕರಕಾದಿಸಂಯೋಗಾ ನಭಸೋ ನಭೋ ವ್ಯಶ್ನುವತೇಽಪಿತ್ವಲ್ಪಾನೇವ ಘಟಕರಕಾದೀನ್ , ಇತರಥಾ ಯತ್ರ ನಭಸ್ತತ್ರ ಸರ್ವತ್ರ ಘಟಕರಕಾದ್ಯುಪಲಂಭ ಇತಿ, ತೇಽಪಿ ನಭಃಪರಿಮಾಣಾಃ ಪ್ರಸಜ್ಯೇರನ್ನಿತಿ । ನ ಚಾಣೋರ್ಜೀವಸ್ಯ ಸಕಲಶರೀರಗತಾ ವೇದನೋಪಪದ್ಯತೇ । ಯದ್ಯಪ್ಯಂತಃಕರಣಮಣು ತಥಾಪಿ ತಸ್ಯ ತ್ವಚಾ ಸಂಬದ್ಧತ್ವಾತ್ತ್ವಚಶ್ಚ ಸಮಸ್ತಶರೀರವ್ಯಾಪಿತ್ವಾದೇಕದೇಶೇಽಪ್ಯಧಿಷ್ಠಿತಾ ತ್ವಗಧಿಷ್ಠಿತೈವೇತಿ ಶರೀರವ್ಯಾಪೀ ಜೀವಃ ಶಕ್ನೋತಿ ಸರ್ವಾಂಗೀಣಂ ಶೈತ್ಯಮನುಭವಿತುಂ ತ್ವಗಿಂದ್ರಿಯೇಣ ಗಂಗಾಯಾಮ್ । ಅಣುಸ್ತು ಜೀವೋ ಯತ್ರಾಸ್ತಿ ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಶರೀರಪ್ರದೇಶೇ ತದನುಭವೇನ್ನ ಸರ್ವಾಂಗೀಣಂ, ತಸ್ಯಾಸರ್ವಾಂಗೀಣತ್ವಾತ್ । ಕಂಟಕತೋದನಸ್ಯ ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕತಯಾ ನ ಸರ್ವಾಂಗೀಣೋಪಲಬ್ಧಿರಿತಿ ವೈಷಮ್ಯಮ್ ।

ಗುಣತ್ವಮೇವ ಹೀತಿ ।

ಇದಮೇವ ಹಿ ಗುಣಾನಾಂ ಗುಣತ್ವಂ ಯದ್ದ್ರವ್ಯದೇಶತ್ವಮ್ । ಅತ ಏವ ಹಿ ಹೇಮಂತೇ ವಿಷಕ್ತಾವಯವಾಪ್ಯದ್ರವ್ಯಗತೇಽತಿಸಾಂದ್ರೇ ಶೀತಸ್ಪರ್ಶೇಽನುಭೂಯಮಾನೇಪ್ಯನುದ್ಭೂತಂ ರೂಪಂ ನೋಪಲಭ್ಯತೇ ಯಥಾ, ತಥಾ ಮೃಗಮದಾದೀನಾಂ ಗಂಧವಾಹವಿಪ್ರಕೀರ್ಣಸೂಕ್ಷ್ಮಾವಯವಾನಾಮತಿಸಾಂದ್ರೇ ಗಂಧೇಽನುಭೂಯಮಾನೇ ರೂಪಸ್ಪರ್ಶೌ ನಾನುಭೂಯೇತೇ ತತ್ಕಸ್ಯ ಹೇತೋಃ, ಅನುದ್ಭೂತತ್ವಾತ್ತಯೋರ್ಗಂಧಸ್ಯ ಚೋದ್ಭೂತತ್ವಾದಿತಿ । ನಚ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಕ್ಷಯಪ್ರಸಂಗಃ, ದ್ರವ್ಯಾಂತರಾವಯವಪೂರಣಾತ್ । ಅತ ಏವ ಕಾಲಪರಿವಾಸವಶಾದಸ್ಯ ಹತಗಂಧಿತೋಪಲಭ್ಯತೇ । ಅಪಿಚ ಚೈತನ್ಯಂ ನಾಮ ನ ಗುಣೋ ಜೀವಸ್ಯ ಗುಣಿನಃ, ಕಿಂತು ಸ್ವಭಾವಃ । ನಚ ಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ವ್ಯಾಪಿತ್ವೇ ಭಾವಸ್ಯಾವ್ಯಾಪಿತ್ವಂ, ತತ್ತ್ವಪ್ರಚ್ಯುತೇರಿತ್ಯಾಹ

ಯದಿ ಚ ಚೈತನ್ಯಮಿತಿ ।

ತದೇವಂ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತೀತಿಹಾಸಪುರಾಣಸಿದ್ಧೇ ಜೀವಸ್ಯಾವಿಕಾರಿತಯಾ ಪರಮಾತ್ಮತ್ವೇ, ತಥಾ ಶ್ರುತ್ಯಾದಿತಃ ಪರಮಮಹತ್ತ್ವೇ ಚ, ಯಾ ನಾಮಾಣುತ್ವಶ್ರುತಯಸ್ತಾಸ್ತದನುರೋಧೇನ ಬುದ್ಧಿಗುಣಸಾರತಯಾ ವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಾ ಇತ್ಯಾಹ

ತದ್ಗುಣಸಾರತ್ವಾದಿತಿ ।

ತದ್ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ

ತಸ್ಯಾ ಬುದ್ಧೇರಿತಿ ।

ಆತ್ಮನಾ ಸ್ವಸಂಬಂಧಿನ್ಯಾ ಬುದ್ಧೇರುಪಸ್ಥಾಪಿತತ್ವಾತ್ತದಾ ಪರಾಮರ್ಶಃ । ನಹಿ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧಮುಕ್ತಸ್ವಭಾವಸ್ಯಾತ್ಮನಸ್ತತ್ತ್ವಂ ಸಂಸಾರಿಭಿರನುಭೂಯತೇ । ಅಪಿತು ಯೋಽಯಂ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನದ್ವೇಷಾದ್ಯನುಷಕ್ತಃ ಸ ಏವ ಪ್ರತ್ಯಾತ್ಮಮನುಭವಗೋಚರಃ । ನಚ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ಜೀವಾತ್ಮನಃ ಕೂಟಸ್ಥನಿತ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವತಃ ಇಚ್ಛಾದ್ವೇಷಾನುಷಂಗಸಂಭವ ಇತಿ ಬುದ್ಧಿಗುಣಾನಾಂ ತೇಷಾಂ ತದಭೇದಾಧ್ಯಾಸೇನ ತದ್ಧರ್ಮತ್ವಾಧ್ಯಾಸಃ, ಉದಶರಾವಾಧ್ಯಸ್ತಸ್ಯೇವ ಚಂದ್ರಮಸೋ ಬಿಂಬಸ್ಯ ತೋಯಕಂಪೇ ಕಂಪವತ್ತ್ವಾಧ್ಯಾಸ ಇತ್ಯುಪಪಾದಿತಮಧ್ಯಾಸಭಾಷ್ಯೇ । ತಥಾಚ ಬುದ್ಧ್ಯಾದ್ಯುಪಾಧಿಕೃತಮಸ್ಯ ಜೀವತ್ವಮಿತಿ ಬುದ್ಧೇರಂತಃಕರಣಸ್ಯಾಣುತಯಾ ಸೋಽಪ್ಯಣುವ್ಯಪದೇಶಭಾಗ್ಭವತಿ, ನಭ ಇವ ಕರಕೋಪಹಿತಂ ಕರಕಪರಿಮಾಣಮ್ । ತಥಾ ಚೋತ್ಕ್ರಾಂತ್ಯಾದೀನಾಮುಪಪತ್ತಿರಿತಿ । ನಿಗದವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮಿತರತ್ । ಪ್ರಾಯಣೇಽಸತ್ತ್ವಮಸಂಸಾರಿತ್ವಂ ವಾ, ತತಶ್ಚ ಕೃತವಿಪ್ರಣಾಶಾಕೃತಾಭ್ಯಾಗಮಪ್ರಸಂಗಃ ॥ ೨೯ ॥

ಯಾವದಾತ್ಮಭಾವಿತ್ವಾತ್ತು ನ ದೋಷಸ್ತದ್ದರ್ಶನಾತ್ ।

ಯಾವತ್ಸಂಸಾರ್ಯಾತ್ಮಭಾವಿತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸಮಾನಃ ಸನ್ನಿತಿ ।

ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಸಮಾನಃ ತದ್ಗುಣಸಾರತ್ವಾದಿತಿ ।

ಅಪಿಚ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನೇತಿ ।

ನ ಕೇವಲಂ ಯಾವತ್ಸಂಸಾರ್ಯಾತ್ಮಭಾವಿತ್ವಮಾಗಮತಃ, ಉಪಪತ್ತಿತಶ್ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆದಿತ್ಯವರ್ಣಮಿತಿ ।

ಪ್ರಕಾಶರೂಪಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತಮಸ ಇತಿ ।

ಅವಿದ್ಯಾಯಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ತಮೇವ ವಿದಿತ್ವಾ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕೃತ್ಯ ಮೃತ್ಯುಮವಿದ್ಯಾಮತ್ಯೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ ॥ ೩೦ ॥

ಅನುಶಯಬೀಜಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೀ ಪ್ರಕಟಯತಿ

ನನು ಸುಷುಪ್ತಪ್ರಲಯಯೋರಿತಿ ।

ಸತಾಪರಮಾತ್ಮನಾ ।

ಅನುಶಯಬೀಜಪರಿಹಾರಃ ಅತ್ರೋಚ್ಯತೇ

ಪುಂಸ್ತ್ವಾದಿವತ್ತ್ವಸ್ಯ ಸತೋಽಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯೋಗಾತ್ ।

ನಿಗದವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮಸ್ಯ ಭಾಷ್ಯಮ್ ॥ ೩೧ ॥

ನಿತ್ಯೋಪಲಬ್ಧ್ಯನುಪಲಬ್ಧಿಪ್ರಸಂಗೋನ್ಯತರನಿಯಮೋ ವಾನ್ಯಥಾ ।

ಸ್ಯಾದೇತತ್ । ಅಂತಃಕರಣೇಽಪಿ ಸತಿ ತಸ್ಯ ನಿತ್ಯಸಂನಿಧಾನಾತ್ಕಸ್ಮಾನ್ನಿತ್ಯೋಪಲಬ್ಧ್ಯನುಪಲಬ್ಧೀ ನ ಪ್ರಸಜ್ಯೇತೇ । ಅಥಾದೃಷ್ಟವಿಪಾಕಕಾದಾಚಿತ್ಕತ್ವಾತ್ಸಾಮರ್ತ್ಯಪ್ರತಿಬಂಧಾಪ್ರತಿಬಂಧಾಭ್ಯಾಮಂತಃಕರಣಸ್ಯ ನಾಯಂ ಪ್ರಸಂಗಃ । ತಾವಸತ್ಯೇವಾಂತಃಕರಣೇ ಆತ್ಮನೋ ವೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ವಾ ಸ್ತಾಂ, ತತ್ಕಿಮಂತರ್ಗಡುನಾಂತಃಕರಣೇನೇತಿ ಚೋದಯತಿ

ಅಥವಾನ್ಯತರಸ್ಯಾತ್ಮನ ಇತಿ ।

ಅಥವೇತಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಂ ನಿವರ್ತಯತಿ । ಸಿದ್ಧಾಂತೀ ಬ್ರೂತೇ

ನ ಚಾತ್ಮನ ಇತಿ ।

ಅವಧಾನಂ ಖಲ್ವನುವುಭೂಷಾ ಶುಶ್ರೂಷಾ ವಾ । ನ ಚೈತೇ ಆತ್ಮನೋ ಧರ್ಮೌ, ತಸ್ಯಾವಿಕ್ರಿಯತ್ವಾತ್ । ನ ಚೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಮ್ , ಏಕೈಕೇಂದ್ರಿಯವ್ಯತಿರೇಕೇಽಪ್ಯಂಧಾದೀನಾಂ ದರ್ಶನಾತ್ । ನಚ ತೇ ಆಂತರತ್ವೇನಾನುಭೂಯಮಾನೇ ಬಾಹ್ಯೇ ಸಂಭವತಃ । ತಸ್ಮಾದಸ್ತಿ ತದಾಂತರಂ ಕಿಮಪಿ । ಯಸ್ಯ ಚೈತೇ ತದಂತಃಕರಣಮ್ । ತದಿದಮುಕ್ತಮ್

ಯಸ್ಯಾವಧಾನೇತಿ ।

ಅತ್ರೈವಾರ್ಥೇ ಶ್ರುತಿಂ ದರ್ಶಯತಿ

ತಥಾ ಚೇತಿ ॥ ೩೨ ॥