ನಾತಿಚರೇಣ ವಿಶೇಷಾತ್ ॥೨೩॥ ಆಕಾಶಾದಿಸಾದೃಶ್ಯಚಿರಾಚಿರತ್ವವಿಚಾರಣಾತ್ಸಂಗತಿಃ ।

ಸ್ಯಾದೇತತ್ - ಅತೋ ವೈ ಖಲು ದುರ್ನಿಷ್ಪ್ರಪತತರಮಿತಿ ದುರುಪಸರ್ಗತರಪ್ ಪ್ರತ್ಯಯಾಭ್ಯಾಂ ವ್ರೀಹ್ಯಾದಿಪ್ರಾಪ್ತಿನಿರ್ಗಮನಸ್ಯೈವ ವಿಲಂಬಿತತ್ವಪ್ರತೀತ್ಯನ್ಯಥಾನುಪಪತ್ತ್ಯಾಽಽಕಾಶಾದೇರ್ವೇಗಾನ್ನಿಷ್ಕ್ರಮಣಂ ಪ್ರತೀಯತೇ , ತತಃ ಕಥಂ ತತ್ರಾಪಿ ಚಿರಾವಸ್ಥಾನೇನ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೋಽತ ಆಹ –

ದುರ್ನಿಷ್ಪ್ರಪತರಮಿತಿ ।

ದುಃಶಬ್ದೋ ಹ್ಯೇಕದೇಶಲಕ್ಷಣಯಾ ದುಃಖಂ ವಕ್ತಿ , ನ ತುವ್ಯವಧಾನಾತ್ ವಿಲಂಬಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಉತ್ತರಾಧಿಕರಣೇಽನುಶಯಿನಾಂ ದುಃಖನಿಷೇಧಾನ್ಮನ್ಯತೇ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।

ಏತದೇವ ವಿವೃಣ್ವನ್ ಸಿದ್ಧಾಂತಯತಿ –

ವಿನೇತಿ ।

ನ ಚೈವಮಸ್ಯಾನಾರಂಭಃ ; ಅನುಶಯಿನಾಮಾಕಾಶಾದಿಪ್ರವರ್ಷಣಾಂತಸಾದೃಶ್ಯಂ ಚಿರಭಾವಿ ಅನುಶಯಿಸಾದೃಶ್ಯರೂಪತ್ವಾದ್ ಬ್ರೀಹ್ಯಾದಿಸಾದೃಶ್ಯವದಿತ್ಯನುಮಾನಸ್ಯ ಪ್ರಾಗುಕ್ತಶ್ರುತಾರ್ಥಾಪತ್ತ್ಯಾ ಬಾಧಾರ್ಥಮಧಿಕರಣಾಂತರಾರಂಭೋಪಪತ್ತೇರಿತಿ ॥೨೩॥

ಇತಿ ಪಂಚಮಂ ನಾತಿಚಿರಾಧಿಕರಣಮ್ ॥