నాతిచిరేణ విశేషాత్ ।
“దుర్నిష్ప్రపతరమ్”(ఛా. ఉ. ౫ । ౧౦ । ౬) ఇతి దుఃఖేన నిఃసరణం బ్రూతే న తు విలమ్బేనేతి మన్యతే పూర్వపక్షీ । వినా స్థూలశరీరం న సూక్ష్మశరీరే దుఃఖభాగీతి దుర్నిష్ప్రపతరం విలమ్బం లక్షయతీతి రాద్ధాన్తః ॥ ౨౩ ॥
నాతిచరేణ విశేషాత్ ॥౨౩॥ ఆకాశాదిసాదృశ్యచిరాచిరత్వవిచారణాత్సంగతిః ।
స్యాదేతత్ - అతో వై ఖలు దుర్నిష్ప్రపతతరమితి దురుపసర్గతరప్ ప్రత్యయాభ్యాం వ్రీహ్యాదిప్రాప్తినిర్గమనస్యైవ విలమ్బితత్వప్రతీత్యన్యథానుపపత్త్యాఽఽకాశాదేర్వేగాన్నిష్క్రమణం ప్రతీయతే , తతః కథం తత్రాపి చిరావస్థానేన పూర్వపక్షోఽత ఆహ –
దుర్నిష్ప్రపతరమితి ।
దుఃశబ్దో హ్యేకదేశలక్షణయా దుఃఖం వక్తి , న తువ్యవధానాత్ విలమ్బమిత్యర్థః । ఉత్తరాధికరణేఽనుశయినాం దుఃఖనిషేధాన్మన్యతే ఇత్యుక్తమ్ ।
ఎతదేవ వివృణ్వన్ సిద్ధాన్తయతి –
వినేతి ।
న చైవమస్యానారమ్భః ; అనుశయినామాకాశాదిప్రవర్షణాన్తసాదృశ్యం చిరభావి అనుశయిసాదృశ్యరూపత్వాద్ బ్రీహ్యాదిసాదృశ్యవదిత్యనుమానస్య ప్రాగుక్తశ్రుతార్థాపత్త్యా బాధార్థమధికరణాన్తరారమ్భోపపత్తేరితి ॥౨౩॥