అన్యాధిష్ఠితేషు పూర్వవదభిలాపాత్ ।
ఆకాశసారూప్యం వాయుధూమాదిసమ్పర్కోఽనుశయినాముక్త ఇహేదానీం వ్రీహియవా ఓషధివనస్పతయస్తిలమాషా ఇతి జాయన్త ఇతి శ్రూయతే । తత్ర సంశయః కిమనుశయినాం భోగాధిష్ఠానం వ్రీహియవాదయః స్థావరా భవన్తి, ఆహోస్విత్క్షేత్రజ్ఞాన్తరాధిష్ఠితేష్వేషు సంసర్గమాత్రమనుభవన్తీతి । తత్ర మనుష్యో జాయతే దేవో జాయత ఇత్యాదౌ ప్రయోగే జనేః శరీరపరిగ్రహే ప్రసిద్ధత్వాదత్రాపి వ్రీహ్యాదిశరీరపరిగ్రహ ఎవ జనిర్ముఖ్యార్థ ఇతి వ్రీహ్యాదిశరీరా ఎవానుశయిన ఇతి యుక్తమ్ । నచ రమణీయచరణాః కపూయచరణా ఇతివత్కర్మవిశేషాసఙ్కీర్తనాత్తదభావే వ్రీహ్యాదీనాం శరీరభావాభావాత్క్షేత్రజ్ఞాన్తరాధిష్ఠితానామేవ యత్సమ్పర్కమాత్రమితి సామ్ప్రతమ్ । ఇష్టాదికారిణామిష్టాదికర్మసఙ్కీర్తనాదిష్టాదేశ్చ హింసాదోషదూషితత్వేన సావద్యఫలతయా చన్ద్రలోకభోగానన్తరం స్థావరశరీరభోగ్యదుఃఖఫలత్వస్యాప్యుపపత్తేః । నచ ‘న హింస్యాత్సర్వా భూతాని’ ఇతి సామాన్యశాస్త్రస్యాగ్నీషోమీయపశుహింసావిషయవిశేషశాస్త్రేణ బాధనం, సామాన్యశాస్త్రస్య హింసామాన్యద్వారేణ విశేషోపసర్పణం విలమ్బేనేతి సాక్షాద్విశేషస్పృశః శాస్త్రచ్ఛీఘ్రతరప్రవృత్తాద్దుర్బలత్వాదితి సామ్ప్రతమ్ । నహి బలవదిత్యేవ దుర్బలం బాధతే కిన్తు సతి విరోధే । న చేహాస్తి విరోధః, భిన్నగోచరచారిత్వాత్ । ‘అగ్నీషోమీయం పశుమాలభేత’ ఇతి హి క్రతుప్రకరణే సమామ్నాతం క్రత్వర్థతామస్య గమయతి న త్వపనయతి నిషేధాపాదితామస్య పురుషం ప్రత్యనర్థహేతుతామ్ । తేనాస్తు నిషేధాదస్య పురుషం ప్రత్యనర్థహేతుతా విధేశ్చ క్రత్వర్థతా కో విరోధః । యథాహుః “యో నామ క్రతుమధ్యస్థః కలఞ్జాదీని భక్షయేత్ । న క్రతోస్తత్ర వైగుణ్యం యథా చోదితసిద్ధితః” ఇతి । తస్మాజ్జనేర్ముఖ్యార్థత్వాద్వ్రీహ్యాదిశరీరా అనుశయినో జాయన్త ఇతి ప్రాప్తేఽభిధీయతే - భవేదేతదేవం యది రమణీయచరణాః కపూయచరణా ఇతివద్వ్రీహ్యాదిష్వనుశయవతాం కర్మవిశేషః కీర్త్యేత న చైతదస్తి । న చేష్టాదేః కర్మణః స్థావరశరీరోపభోగ్యదుఃఖఫలప్రసవహేతుభావః సమ్భవతి, తస్య ధర్మత్వేన సుఖైకహేతుత్వాత్ । నచ తద్గతాయాః పశుహింసాయాఽన హింస్యాత్ఽఇతి నిషేధాత్క్రత్వర్థాయా అపి దుఃఖఫలవత్వసమ్భవః । పురుషార్థాయా ఎవ న హింస్యాదితి ప్రతిషేధాత్ । తథాహి - న హింస్యాదితి నిషేధస్య నిషేధ్యాధీననిరూపణతయా యదర్థం నిషేధ్యం తదర్థ ఎవ నిషేధో విజ్ఞాయతే । న చైతత్ ‘నానృతం వదేత్’ ‘న తౌ పశౌ కరోతి’ ఇతివత్కస్యచిత్ప్రకరణే సమామ్నాతం యేనానృతతవదనవదస్య నిషేధ్యస్య క్రత్వర్థత్వే నిషేధోఽపి క్రత్వర్థః స్యాత్ । పశౌ నిషిద్ధయోరాజ్యభాగయోః క్రత్వర్థత్వేన నిషేధస్యాపి క్రత్వర్థత్వం భవేత్ । ఎవం హి సత్యాజ్యభాగరహితైరప్యఙ్గాన్తరైరాజ్యభాగసాధ్యః క్రతూపకారో విజ్ఞాయతే । తస్మాదనారభ్యాధీతేన న హింస్యాదిత్యనేనాభిహితస్య విధ్యుపహితస్య పురుషవ్యాపారస్య విధివిభక్తివిరోధాత్ప్రకృత్యర్థహింసాకర్మభావ్యత్వపరిత్యాగేన పురుషార్థ ఎవ భావ్యోఽవతిష్ఠతే । ఆఖ్యాతానభిహితస్యాపి పురుషస్య కర్తృవ్యాపారాభిధానద్వారేణోపస్థాపితత్వాత్ । కేవలం తస్య రాగతః ప్రాప్తత్వాత్తదనువాదేన నఞర్థం విధిరుపసఙ్క్రామతి, తేన పురుషార్థో నిషేధ్య ఇతి తదధీననిరూపణో నిషేధోఽపి పురుషార్థో భవతి । తథా చాయమర్థః సమ్పద్యతే యత్పురుషార్థం హననం తన్న కుర్యాదితి । క్రత్వర్థస్యాపి చ నిషేధే హింసాయాః క్రతూపకారకత్వమపి కల్ప్యతే । నచ దృష్టే పురుషోపకారకత్వే ప్రత్యర్థిని సతి తత్కల్పనాస్పదమ్ । నచ స్వాతన్త్ర్యపారతన్త్ర్యే సతి సంయోగపృథక్త్వే ఖాదిరతాదివదేకత్ర సమ్భవతః । తస్మాత్పురుషార్థప్రతిషేధో న క్రత్వర్థత్వమప్యాస్కన్దతీతి శుద్ధసుఖఫలత్వమేవేష్టాదీనాం న స్థావరశరీరోపభోగ్యదుఃఖఫలత్వమపీతి । ఆకాశాదిష్వివ కర్మవ్యాపారమన్తరేణాభిలాపాత్ । అనుశయినాం వ్రీహ్యాదిసంయోగమాత్రం న తు దేహత్వమితి । అయమేవార్థ ఉత్సర్గాపవాదకథనేనోపలక్షితః ।
అపిచ ముఖ్యేఽనుశయినాం వ్రీహ్యాదిజన్మనీతి ।
వ్రీహ్యాదిభావమాపన్నాః ఖల్వనుశయినః పురుషైరుపభుక్తా రేతఃసిగ్భావమనుభవన్తీ శ్రూయతే । తదేతద్వ్రీహ్యాదిదేహత్వేఽనుశయినాం నోపపద్యతే । వ్రీహ్యాదిదేహత్వే హి వ్రీహ్యాదిషు లూనేష్వవహన్తినా ఫలీకృతేషు చ వ్రీహ్యాదిదేహవినాశాదనుశయినః ప్రవసేయురితి కథమనుశయినాం రేతఃసిగ్భావః సంసర్గమాత్రే తు సంసర్గిషు వ్రీహ్యాదిషు నష్టేష్వపి న సంసర్గిణోఽనుశయినః ప్రవసేయురితి రేతఃసిగ్భావ ఉపపద్యతే । శేషముక్తమ్ ॥ ౨౪ ॥
అశుద్ధమితి చేన్న శబ్దాత్ ॥ ౨౫ ॥
రేతఃసిగ్యోగోఽథ ।
సద్యో జాతో హి బాలో న రేతఃసిగ్భవత్యపి తు చిరజాతః ప్రౌఢయౌవనః, తస్మాదపి సంసర్గమాత్రమితి గమ్యతే ॥ ౨౬ ॥
తత్కిమిదానీం సర్వత్రైవానుశయినాం సంసర్గమాత్రం తథాచ రమణీయచరణా ఇత్యాదిషు తథాభావ ఆపద్యేతేతి నేత్యాహ –
యోనేః శరీరమ్ ।
సుగమమ్ ॥ ౨౭ ॥
అన్యాధిష్ఠితే పూర్వవదభిలాపాత్ ॥౨౪॥ అత్ర జాయన్త ఇతి శ్రుతేః కర్మపూర్వకత్వాశ్రుతేశ్చ సంశయో భవతి ।
శ్రుతేరుపచరితార్థత్వస్యోక్తత్వాత్ పునరుక్తిమాశఙ్క్యాహ –
ఆకాశసారూప్యమితి ।
సర్వగతాకాశసంయోగస్యాసాధ్యత్వాత్సాదృశ్యం తేనోక్తమిత్యర్థః । అన్యస్యాన్యథాభావానుపపత్తేర్హి తత్రోపచార ఉక్తః , అత్ర తు జాయతే ఇతి శబ్దస్య దేహగ్రహణే రూఢత్వాత్తదాశఙ్క్యతే , తచ్చావిరుద్ధమితి న గౌణత్వావహమిత్యర్థః । అస్మిన్ప్రకరణే యన్ముఖ్యం జన్మ తత్కర్మసాధ్యం శ్రుతం , యథా రమణీయచరణా ఇత్యాది ।
అత్ర తు వ్యాపకకర్మజత్వశ్రుతివ్యావృత్త్యా తద్వ్యాప్యముఖ్యత్వవ్యావృత్తిమాశఙ్క్య హేత్వసిద్ధిమాహ –
న చ రమణీయేత్యాదినా ।
శరీరభావః శరీరత్వం తస్యాభావాదిత్యర్థః ।
నన్విష్టాదేర్విహితత్వాత్ పుణ్యస్య కథం స్థావరశరీరప్రాప్తిహేతుతా? అత ఆహ –
ఇష్టాదేశ్చేతి ।
విహితత్వేఽపి తద్గతపశుహింసోచ్ఛిష్టసోమభక్షాదేర్నిషిద్ధత్వాద్ దుఃఖహేతుతేత్యర్థః । సామాన్యవిషయనిషేధశాస్త్రస్య విశేషశాస్త్రేణ బాధనం స్యాత్ , కుతః ? తస్య తతో దుర్బలత్వాదిత్యేతన్న చ సాంప్రతమితి యోజనా ।
సామాన్యశాస్త్రస్య దౌర్బల్యే హేతుః –
సామాన్యద్వారేణేతి ।
విశేషశాస్త్రప్రాబల్యే హేతుః –
సాక్షాదితి ।
నను క్రతుప్రకరణస్థహింసావిధేర్హింసాగతక్రతుశేషత్వం విషయః , హింసానిషేధస్య తద్గతానర్థఫలత్వం గోచర ఇతి విషయభేదాద్విధినిషేధయోరవిరోధశ్చేత్తర్హి క్రతుమధ్యే నిషిద్ధహింసానుష్ఠానే క్రతువైగుణ్యం స్యాదిత్యాశఙ్క్యాహ –
యథాహురితి ।
కలఞ్జభక్షణాదినిషేధానాం పురుషార్థత్వాత్తదతిక్రమే పురుషస్యైవ ప్రత్యవాయో న క్రతోర్వైగుణ్యమ్ । యథావిహితస్య తస్య సిద్ధేః ।న హి క్రతుశేషః ప్రతిషేధో యతస్తదతిలఙ్ఘనాత్క్రతువైగుణ్యం స్యాదితి భట్టోక్తేరర్థః ।
ఎవం హి విహితాయా అపి హింసాయా దుఃఖఫలత్వం , యది విధినిషేధయోరేకవిషయత్వం , తదేవ నాస్తీత్యాహ –
పురుషార్థాయా ఎవేతి ।
క్రత్వర్థో హి ప్రతిషేధః క్రత్వార్థా హింసా ప్రతిషేధేత్ ।
తత్ర యద్యయం న హింస్యాదితి నిషేధః క్రత్వార్థాం హింసా ప్రతిషేధేత్ , తర్హ్యేవ క్రత్వర్థః స్యాత్తచ్చ నాస్తీతి వదిష్యన్ నిషేధ్యనిషేధయోరేకార్థతామాహ –
తథా హీతి ।
యో హి యదర్థం ప్రవృత్తో యస్మాద్విషయాద్ నివార్యతే తన్నిషేధోఽపి తదర్థ ఇత్యర్థః ।
తర్హి క్రత్వర్థహింసాప్రతియోగికోఽయం ప్రతిషేధోఽత ఎవ క్రత్వర్థశ్చేత్యాశఙ్క్యాహ –
న చైతదితి ।
యేన ప్రకరణామ్నాతత్వేనానృతవదనస్య క్రత్వర్థత్వేన తన్నిషేధోఽపి క్రత్వర్థః స్యాద్ , యేన చ తేనైవ ప్రకరణామ్నాతత్వేన పశౌ నిషిద్ధయోరాజ్యభాగయోః క్రత్వర్థత్వాత్తన్నిషేధస్యాపి క్రత్వర్థత్వం భవేత్ , తేన ప్రకారేణ న హింస్యాదిత్యేతత్ కస్యచిత్ప్రకరణే న సమామ్నాతమిత్యర్థః ।
నన్వాజ్యభాగౌ భవేతాం క్రత్వర్థౌ , నిషేధస్త్వభావార్థః కథం క్రత్వర్థః స్యాదత ఆహ –
ఎవం హి సతీతి ।
పశుయాగేఽతిదేశప్రాప్తాజ్యభాగనిషేధే సతి తద్వర్జనయుక్తాఙ్గాన్తరైర్భావార్థరూపైరాజ్యభాగసాధ్య ఉపకారో జన్యతే న కేవలనిషేధమాత్రాత్ । అతశ్చ వికల్ప ఆజ్యభాగతదభావయోః । ఫలభూమార్థినస్త్వనుష్ఠానమ్ । ప్రాభాకరాస్తు పర్యుదాసమేతమాహుః । అత్ర చ పశుప్రకరణ ఎవైతద్వాక్యమస్తీతి కృత్వా ప్రతిషేధత్వమస్యోక్తమ్ । గుణోపసంహారే తు హానౌ తూపాయనేత్యధికరణే(బ్ర.అ.౩.పా.౩.సూ.౨౬) దర్శపూర్ణమాసప్రకరణపఠితస్య న తౌ పశావిత్యస్య పాశుకప్రకరణాభ్యుపగతైతద్వాక్యసిద్ధార్థానువాదిత్వేనార్థవాదత్వం వక్ష్యతీతి న విరోధ ఇతి ।
అనృతవదననిషేధస్య క్రత్వర్థత్వేఽధికరణమనుక్రమ్యతే –
దర్శపూర్ణమాసయోరామ్నాయతే నానృతం వదేదితి ।
తత్రాయం నిషేధః క్రత్వర్థః పురుషార్థో వేతి సంశయః , తదర్థం ప్రతిషేధ్యా ప్రవృత్తిః కిమర్థేతి చ చిన్త్యతే । యో హి యదర్థం ప్రవ్రృత్తః సన్నివార్యతే స తదర్థమేవ చ నివార్యతే । ప్రవృత్తికైమర్థ్యనిర్ణయాయ చ ఆఖ్యాతేన కర్తాఽభిధీయతే న వేతి చ విచార్యతే । అభిహితే హి కర్తరి తస్య ప్రత్యయేన ప్రాధాన్యేనాభిహితత్వాత్ ప్రవృత్తేః ప్రయోజనాకాఙ్క్షావేలాయాం శ్రుతిసన్నిధాపితకర్త్రపేక్షితోపాయత్వం ప్రకరణబాధయాఽవగమ్యేత , అనిభిహితే తు బాధకశ్రుత్యభావాదర్థాచ్చ కర్తుః ప్రవృత్తి ప్రతి గుణత్వేనైవావగతేః ప్రకరణేన ప్రవృత్తేః క్రత్వర్థతాఽవధార్యతే । తత్ర పచతి దేవదత్త ఇత్యాద్యాఖ్యాతైః కర్త్రవగమాద్ లః కర్మణి చేతి సూత్రగతచకారేణ కర్తర్యపి లకారవిధానాద్ లకారాదేశానాం చ తివాదీనాం స్థానివద్భావేన కర్తృవాచకత్వాదాఖ్యాతాభిధేయః కర్తేతి ప్రాపయ్య రాద్ధాన్తితం శేషలక్షణే । క్రత్వర్థోఽయం ప్రతిషేధః , ఆఖ్యాతేన కర్తురనభిధానాత్ । యా త్వాఖ్యాతాత్కర్తృప్రతీతిః సా ఆఖ్యాతాభిహితభావనయా కర్తురుపస్థాపనాదన్యథాసిద్ధా । సూత్రం త్వభిధేయత్వద్యోత్యత్వయోరుదాసీనమ్ । అపి చ లః కర్మణీత్యభిధాయ ద్వ్యేకయోరితి సూత్రేణ ద్విత్వైకత్వయోరర్థయోర్ద్వివచనైకవచనవిధానాత్ కర్తృసంఖ్యైవాఖ్యాతవాచ్యా న కర్తా । సంఖ్యేయకర్తృవివక్షాయాం హి ద్వ్యేకేష్వితి స్యాద్ ; ద్వయోరేకస్య చ కర్తౄణాం బహుత్వాత్ । ఆఖ్యాతేన కర్తురానభిధానేఽనభిహితాధికారవిహితతృతీయాపత్తేః పచతి దేవదత్తేనేతి ప్రయోగప్రసఙ్గః । గమ్యమానకర్తుః సంఖ్యాయా అనేనాభిధానే కరణాదిసంఖ్యానామప్యాఖ్యాతేనాభిధానప్రసఙ్గః । పచ్యత ఇత్యత్రాపి కర్తుర్గమ్యమానత్వాత్తత్సంఖ్యాభిధానాపాత ఇతి చేద్ , న , అనభిహితస్యాపి కర్తురితరకారకాపేక్షయా ప్రధానత్వాద్భావనాయాశ్చ తద్వ్యాపారత్వాదాఖ్యాతేన ప్రాధాన్యేన ద్యోతనాదనభిహితాధికారస్య చ ప్రాధాన్యేన ద్యోతితత్వాభిప్రాయత్వాత్ , కరణాదీనాం పచతీత్యాద్యాఖ్యాత్తైః ప్రాధాన్యేన ధ్వనితత్వాభావాత్ , పచ్యత ఇత్యాదౌ చ కర్మప్రాధాన్యేన కర్తృప్రాధాన్యస్యాద్యోతనాత్ । తస్మాదాఖ్యాతేన కర్తురనభిధానాత్సిద్ధమనృతవదనప్రతిషేధస్య క్రత్వర్థత్వమితి ॥
నను మా భూత్ ప్రకరణానామ్నానాన్న హింస్యాదితి నిషేధస్య క్రత్వర్థతా , పురుషార్థత్వం తు కథమవగమ్యతే? న హీహ పురుషస్తదర్థోవగమ్యత ఇతి తత్ర పురుషార్థప్రతీతిముపపాదయతి –
తస్మాదనారభ్యాధీతేనేతి ।
న హింస్యాదిత్యనేనేతి నఞ్ వ్యతిరిక్తోపాదానం వివక్షితమ్ । అత్ర వాక్యే హింస్యాదితి భాగేనాభిహితస్య పురుషవ్యాపారస్య పురుషార్థ ఎవ భావ్య ఇత్యన్వయః ।
నను హింసైవ భావ్యా కిం న స్యాదత ఆహ –
విధ్యుపహితస్యేతి ।
శ్రేయఃసాధనత్వవిధ్యవచ్ఛిన్నత్వాదిత్యర్థః ।
న కేవలమర్థవిరోధో ధాత్వర్థభావ్యత్వే , అపి తు శబ్దవిరోధశ్చేత్యాహ –
విధివిభక్తీతి ।
హింసైవ కర్మక్రియా తద్భావ్యత్వపరిత్యాగేనేత్యర్థః ।
పురుషప్రతీతిముపపాదయతి –
ఆఖ్యాతానభిహితస్యాపీతి ।
కర్త్రధికరణే తు అనభిహితపురుషస్యాప్రాధాన్యేన నిషేధస్య ప్రకరణవశాత్ క్రత్వర్థముక్తమ్ , ఇహ తు ప్రకరణాభావాదార్థికకర్తృశేషత్వమవిరుద్ధం నిషేధస్య । ఎతచ్చ ప్రాచీనగ్రన్థే అనారభ్యాధీతేనేతి పదేన ద్యోతితమ్ ।
నను హింస్యాదితి విధ్యంశేన యది హింసాశ్రేయఃసాధనమవగతా , కథం తర్హి నిషేధావకాశః? ఇత్యాశఙ్క్యానువాదత్వమాహ –
కేవలమితి ।
స్యాదేతత్ - హింస్యాదితి క్రతుపురుషార్థసాధారణీ హింసాఽనూద్య నిషిధ్యతాం , తథా చోభయార్థత్వం నిషేధస్య వాక్యేనావగమ్యతామితి , నేత్యాహ –
క్రత్వర్థస్యాపి చేతి ।
హింసావిషయస్య నిషేధస్య రాగప్రాప్తహింసావిషయత్వేన చరితార్థత్వేఽధికారాన్తరానుప్రవిష్టక్రతుశేషహింసానువాదతన్నిషేధవిషయత్వకల్పనాయాం గౌరవం స్యాదిత్యర్థః ।
ఉభయనిషేధే చ వాక్యభేదః స్యాదిత్యాహ –
న చ స్వాతన్త్ర్యేతి ।
క్రత్వర్థనిషేధత్వే హి క్రత్వర్థత్వాత్ పారతన్త్ర్యం స్యాత్ , పురుషార్థనిషేధత్వే పురుషార్థత్వాత్స్వాతన్త్ర్యమ్ । తచ్చ వాక్యద్వయేన సంబన్ధద్వయబోధనే భవేద్ , న త్విహేత్యర్థః ।
విధినిషేధయోర్విషయభేదముక్తముపసంహరతి –
తస్మాదితి ।
యదా చ నిషేధస్య రాగప్రాప్తార్థతా , తదా ఇష్టాదికర్మణః పుణ్యమాత్రరూపత్వాద్వ్రీహ్యాదిభావస్య కర్మజన్యత్వాసంకీర్తనరూపో హేతుః సిద్ధ ఇత్యాహ –
ఆకాశాదిష్వివేతి ।
అత్ర భాష్యకారైర్న హింస్యాదిత్యుత్సర్గః , అగ్నీషోమీయమాలభేతేత్యపవాద ఇత్యుక్తమ్ , తదయుక్తమ్ ; విశేషవిధివిహితస్యార్థస్య సామాన్యవిధినాపి విషయీకారే హ్యుత్సర్గాపవాదన్యాయః । యథాఽఽహవనీయే జుహోతి పదే జుహోతీతి హోమమాత్రస్యాహవనీయాన్వయవిధినా పదహోమస్యాపి విషయీకారే పదహోమాన్వయవిశేషవిధినా బాధాత్తదితరపరత్వం సామాన్యశాస్త్రస్య ।
అత్ర తు వర్ణితేనన్యాయేన నిషేధస్యోత్పత్తిసమయ ఎవ పురుషార్థహింసావిషయత్వాన్న క్రత్వర్థహింసానుప్రవేశ ఇత్యాశఙ్క్యాహ –
అయమేవార్థ ఇతి ।
ఎకస్య నిషేధవిధైః స్వవిషయస్య క్రత్వర్థత్వేన పురుషార్థత్వేన చ వినియోగే విరోధాత్ సామాన్యవిషయత్వే చ పురుషార్థహింసాసు సావకాశస్య న క్రత్వర్థహింసానిషేధవిషయత్వం తదా హ్యధికారాన్తరానుప్రవేశిత్వేన సాపేక్షత్వం స్యాదితి యో విషయనిష్కర్షః కృతోఽయమేవావిశేషప్రవృత్తత్వేనావభాసమానశాస్త్రస్య విశేషత్యాజనలక్షణగుణసామ్యాదుత్సర్గాపవాద ఇత్యుక్త ఇత్యర్థః । అవహన్తినా ఫలీకృతేషు=కణ్డితేషు । తేఽనుశయిన ఇహ లోకే వ్రీహియవా ఇత్యేవంరూపేణ జాయన్తే । యో యో హ్యునుశయిభిః సంశ్లిష్టమన్నమత్తి స ఎవ చ యో రేతః సిఞ్చతి స్త్రియామృతుకాలే తద్భూయ ఎవ తద్భావ ఎవ తత్సమానాకారతామిత్యర్థః । భవతి ప్రతిపద్యతే అనుశయీ । తథా చ మనుష్యాన్మనుష్యో జాయతే పశ్వాదేశ్చ పశ్వాదిరితి ॥౨౪॥౨౫॥౨౬॥౨౭॥