ముగ్ధేఽర్ధసమ్పత్తిః పరిశేషాత్ ।

విశేషవిజ్ఞానాభావాన్మూర్చ్ఛా జాగరస్వప్నావస్థాభ్యాం భిద్యతే పునరుత్థానాచ్చ మరణావస్థాయాః । అతః సుషుప్తిరేవ మూర్చ్ఛా విశేషజ్ఞానాభావావిశేషాత్ । చిరానుచ్ఛ్వాసవేపథుప్రభృతయస్తు సుప్తేరవాన్తరప్రభేదాః । తద్యథా కశ్చిత్సుప్తోత్థితః ప్రాహ సుఖమహమస్వాప్సం లఘూని మే గాత్రాణి ప్రసన్నం మే మన ఇతి, కశ్చిత్పునర్దుఃఖమస్వాప్సం గురూణి మే గాత్రాణి భ్రమత్యనవస్థితం మే మన ఇతి । న చైతావతా సుషుప్తిర్భిద్యతే । తథా వికారాన్తరేఽపి మూర్చ్ఛా న సుషుప్తేర్భిద్యతే । తస్మాల్లోకప్రసిద్ధ్యభావాన్నేయం పఞ్చమ్యవస్థేతి ప్రాప్తమ్ । ఎవం ప్రాప్త ఉచ్యతే యద్యపి విశేషవిజ్ఞానోపశమేన మోహసుషుప్తయోః సామ్యం తథాపి నైక్యమ్ । నహి విశేషవిజ్ఞానసద్భావసామ్యమాత్రేణ స్వప్నజాగరయోరభేదః । బాహ్యేన్ద్రియవ్యాపారభావాభావాభ్యాం తు భేదే తయోః సుషుప్తమోహయోరపి ప్రయోజనభేదాత్కారణభేదాల్లక్షణభేదాచ్చ భేదః । శ్రమాపనుత్త్యర్థా హి బ్రహ్మణా సమ్పత్తిః సుషప్తమ్ । శరీరత్యాగార్థా తు బ్రహ్మణా సమ్పత్తిర్మోహః । యద్యపి సత్యపి మోహే న మరణం తథాప్యసతి మోహే న మరణమితి మరణార్థో మోహః । ముసలసమ్పాతాదినిమిత్తత్వాన్మోహస్య శ్రమాదినిమిత్తత్వాచ్చ సుషుప్తస్య ముఖనేత్రాదివికారలక్షణత్వాన్మోహస్య ప్రసన్నవదనత్వాదిలక్షణభేదాచ్చ సుషుప్తస్యాసుషుప్తస్య త్వవాన్తరభేదేఽపి నిమిత్తప్రయోజనలక్షణాభేదాదేకత్వమ్ । తస్మాత్సుషుప్తమోహావస్థయోర్బ్రహ్మణా సమ్పత్తావపి సుషుప్తే యాదృశీ సమ్పత్తిర్న తాదృశీ మోహ ఇత్యర్ధసమ్పత్తిరుక్తా । సామ్యవైషమ్యాభ్యామర్ధత్వమ్ । యదా నైతదవస్థాన్తరం తదా భేదాత్తత్ప్రవిలయాయ యత్నాన్తరమాస్థేయమ్ । అభేదే తు న యత్నాన్తరమితి చిన్తాప్రయోజనమ్ ॥ ౧౦ ॥