సర్వాభేదాదన్యత్రేమే ।
ఎవంశబ్దస్య సన్నిహితప్రకారభేదపరామర్శార్థత్వాత్సాక్షాచ్ఛబ్దోపస్థాపితస్య చ సంనిధానాచ్ఛాఖాన్తరగతస్య చానుక్రమతయా( ? ) సంనిధానాభావాన్న కౌషీతకిప్రాణసంవాదవాక్యే ప్రాణస్య వసిష్ఠత్వాదిభిర్గుణైరుపాస్యత్వమపి తు జ్యేష్ఠశ్రేష్ఠత్వమాత్రేణేతి పూర్వః పక్షః । సిద్ధాన్తస్తు - సత్యం సంనిహితం పరామృశతి ఎవంకారో న తు శబ్దోపాత్తమాత్రం సంనిహితమ్ । కిన్తు యచ్ఛబ్దాభిహితార్థనాన్తరీయకతయా ప్రాప్తం తదపి హి బుద్ధౌ సంనిహితం సంనిహితమేవ । యథా “యస్య పర్ణమయీ జుహూర్భవతి” ఇత్యవ్యభిచరితక్రతుసమన్వయయా జుహ్వోపస్థాపితః క్రతుః । తస్మాదుపాస్యఫలప్రత్యభిజ్ఞానాత్తదవ్యభిచారిణః ప్రకారభేదస్యేహానుక్తస్యాపి బుద్ధౌ సంనిధానాత్ప్రకృతపరామర్శినైవఙ్కారేణ పరామర్శో యుక్త ఇతి సిద్ధం కౌషీతకిబ్రాహ్మణగతేన తావదేవంకారేణ శక్యతే పరామ్రష్టుమ్ ।
తథాప్యభ్యుపేత్యాపి బ్రూమ ఇత్యాశయవతా భాష్యకృతోక్తమ్ –
తథాపి తస్మిన్నేవ విజ్ఞానే వాజసనేయిబ్రాహ్మణగతేనేతి ।
శ్రుతహానిరితి ।
కేవలస్య శ్రుతస్య హానిరితరసహితస్య చాశ్రుతస్య కల్పనా న చేత్యర్థః । అతిరోహితమన్యత్ ॥ ౧౦ ॥
సర్వాభేదాదన్యత్రేమే ॥౧౦॥
ఓంకారస్య సర్వస్య ప్రాప్తావుద్గీథమితి విశేషణాదన్యవ్యావృత్తివదేవం విద్వానిత్యేవంశబ్దాత్సంనిహితావలమ్బనాదసన్నిహితస్య విద్యైక్యద్వారాఽనుమానాత్ ప్రాప్నువతో వసిష్ఠత్వాదేర్వ్యావృత్తిరితి పూర్వపక్షమాహ –
ఎవంశబ్దస్యేతి ।
నను కౌషీతకివాక్యం , వసిష్ఠత్వాదిమత్ప్రాణవిషయం , శ్రైష్ఠ్యాదిగుణకప్రాణోపాస్తిపరత్వాద్ , వాజసనేయివాక్యవదిత్యనుమానాద్వసిష్ఠత్వాదికమపి సన్నిహితమితి నేత్యాహ –
సాక్షాదితి ।
అశాబ్దస్య శాబ్దేనాఽనన్వయాత్ । న హి గామానయేతి వాక్యార్థే ప్రత్యక్షదృష్టోఘటోఽన్వేతీతి । ఫలవిధిపరే ఎవం విద్వానితి వాక్యేఽన్యవ్యావృత్తిపరత్వమేవంశబ్దస్య న యుక్తమ్ ; వాక్యభేదప్రసఙ్గాదితి కేశవోక్తమయుక్తమ్ ; వ్యావృత్తిపరేఽపి వాక్యే విద్యైక్యద్వారప్రాప్తశాఖాన్తరీయఫలసంబన్ధానువాదాత్ కుతో వాక్యభేదః ? సత్యమ్ , అశాబ్దం శాబ్దే నాన్వేతి సన్నిధిమాత్రమభిదధతస్త్వేవంశబ్దస్య శాఖాన్తరీయమపి వసిష్ఠత్వాదికం గుణిద్వారేణ సన్నిహితమభిధేయమితి భవతి శాబ్దమ్ ।
అతశ్చ వాక్యార్థేఽన్వేతీతి సిద్ధాన్తయతి –
సత్యమిత్యాదినా ।
ఎవం చ సిద్ధాన్తే సన్నిహితసమస్తధర్మపరామర్శిన ఎవంశబ్దస్యానువాదకత్వాత్ ఫలపరత్వమేవ కౌషీతకివాక్యస్యేతి వేదితవ్యమ్ । జుహ్వోపస్థాపితక్రతుః సన్నిహితః , స చ జుహ్వపదస్య లక్ష్య ఇతి నాశాబ్ద ఇత్యర్థః ।
ఉపాస్యఫలప్రత్యభిజ్ఞానాదితి ।
ఉపాస్యప్రాణస్య ప్రత్యభిజ్ఞానాత్తదాప్తిలక్షణఫలస్య ప్రత్యభిజ్ఞానాచ్చేత్యర్థః ।
భాష్యే కౌషీతకీబ్రాహ్మణగతేనైవంశబ్దేన వాజసనేయిబ్రాహ్మణగతగుణపరామర్శాభావాఙ్గీకారో న యుక్తః ; ఉక్తప్రకారేణ తత్పరామర్శస్యాపి సంభవాదత ఆహ –
తథాపీతి ।
శాఖాన్తరీయగుణోపసంహారేఽపి స్వశాఖాగతగుణస్వీకారాత్కథం శ్రుతహానిప్రసక్తిర్యతో భాష్యే నిషిధ్యతేఽత ఆహ –
కేవలస్యేతి ।
కేవలా హి స్వశాఖాయాం శ్రుతాస్తేషాం కైవల్యహానిరశ్రుతోపసంహారే సతీతి శఙ్కేత్యర్థః ॥౧౦॥ నిఃశ్రేయసం శ్రైష్ఠ్యం తస్యాదానం నిర్ధారణం ప్రస్తూయత ఇత్యర్థః । అహంశ్రేయసే ఆత్మశ్రేష్ఠత్వాయ । యథా ప్రాణో వాగాదిభ్యః శ్రేష్ఠస్తథా ఉ । తథా ఉశబ్దోఽప్యర్థః । ఎవం విద్వానపి ప్రాణే శ్రైష్ఠ్యం విదిత్వా ఉపాస్యప్రాణాత్మత్వప్రాప్త్యా శ్రైష్ఠ్యాదిగుణాన్వితో భవతి ॥