ఆధ్యానాయ ప్రయోజనాభావాత్ । ఇన్ద్రియేభ్యః పరా హ్యర్థా ఇతి ।

కిమత్ర సర్వేషామేవార్థాదీనాం పరత్వం ప్రతిపిపాదయిషితమ్ , ఆహో పురుషస్యైవ తత్ప్రతిపాదనార్థం చేతరేషాం పరత్వప్రతిపాదనమ్ । తత్ర ప్రత్యేకమర్థాదిపరత్వప్రతిపాదనశ్రుతేః శ్రూయమాణతత్తత్పరత్వే చ సమ్భవతి న తత్తదతిక్రమే సర్వేషామేకపరత్వాధ్యవసానం న్యాయ్యమ్ । న చ ప్రయోజనాభావాదసమ్భవః । సర్వేషామేవ ప్రత్యేకం పరత్వాభిధానస్యాధ్యానప్రయోజనత్వాత్ । తత్తదాధ్యానానాం చ ప్రయోజనవత్త్వస్మృతేః । తథాహి స్మృతిః “దశ మన్వన్తరాణీహ తిష్ఠన్తీన్ద్రియచిన్తకాః । భౌతికాస్తు శతం పూర్ణం సహస్రం త్వాభిమానికాః ॥ బౌద్ధా దశ సహస్రాణి తిష్ఠన్తి విగతజ్వరాః । పూర్ణం శతసహస్రం తు తిష్ఠన్త్యవ్యక్తచిన్తకాః । పురుషం నిర్గుణం ప్రాప్య కాలసఙ్ఖ్యా న విద్యతే ।”(వాయుపురాణమ్) ఇతి । ప్రామాణికస్య వాక్యభేదస్యాభ్యుపేయత్వాత్ప్రత్యేకం తేషామర్థాదీనాం పరత్వపరాణ్యేతాని వాక్యానీతి ప్రాప్త ఉచ్యతే ఇన్ద్రియేభ్యః పరా హ్యర్థా ఇత్యేష తావత్సన్దర్భో వస్తుతత్త్వప్రతిపాదనపరః ప్రతీయతే నాధ్యానవిధిపరః । తదశ్రుతేః । తదత్ర యత్ప్రత్యయస్య సాక్షాత్ప్రయోజనవత్త్వం దృశ్యతే తత్ప్రత్యయపరత్వం సర్వేషామ్ । దృష్టం చ విష్ణోః పరమపదజ్ఞానస్య నిఖిలానర్థసంసారకారణావిద్యోపశమః । తత్త్వజ్ఞానోదయస్య విపర్యాసోపశమలక్షణత్వేత తత్ర తత్ర దర్శనాత్ । అర్థాదిపరత్వప్రత్యయస్య తు న దృష్టమస్తి ప్రయోజనమ్ । నచ దృష్టే సమ్భవతి అదృష్టకల్పనా న్యాయ్యా । నచ పరమపురుషార్థహేతుపరత్వే సమ్భవతి అవాన్తరపురుషార్థతోచితా । తస్మాద్దృష్టప్రయోజనవత్త్వాత్ , పురుషపరత్వప్రతిపాదనార్థోఽయం సన్దర్భ ఇతి గమ్యతే ।

కిఞ్చాదరాదప్యయమేవాస్యార్థ ఇత్యాహ –

అపిచ పరప్రతిషేధేనేతి ।

నన్వత్రాధ్యానవిధిర్నాస్తి తత్కథముచ్యతే ఆధ్యానాయేత్యత ఆహ –

ఆధ్యానాయేతి ॥ ౧౪ ॥

ఆత్మశబ్దాచ్చ ।

అనధిగతార్థప్రతిపాదనస్వభావత్వాప్రమాణానాం విశేషతశ్చాగమస్య, పురుషశబ్దవాచ్యస్య చాత్మనః స్వయం శ్రుత్యైవ దురధిగమత్వావధారణాద్వస్తుతశ్చ దురధిగమత్వాదర్థాదీనాం చ సుగమత్వాత్తత్పరత్వమేవార్థాదిపరత్వాభిధానస్యేత్యర్థః । శ్రుతేరాశయాతిశయ ఇవాశయాతిశయః । తత్తాత్పర్యతేతి యావత్ ।

కిఞ్చ శ్రుత్యన్తరాపేక్షితాభిధానాదప్యేవమేవ । అర్థాదిపరత్వే తు స్వరూపేణ వివక్షితే నాపేక్షితం శ్రుతిరాచష్టే ఇత్యాహ –

అపిచ సోఽధ్వనః పారమాప్నోతీతి ॥ ౧౫ ॥