ಸೈವ ಹಿ ಸತ್ಯಾದಯಃ ।

ತದ್ವೈ ತದೇತದೇವ ತದಾಸ ಸತ್ಯಮೇವ ಸ ಯೋ ಹೈತನ್ಮಹದ್ಯಕ್ಷಂ ಪ್ರಥಮಜಂ ವೇದಂ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಜಯತೀಮಾಂಲ್ಲೋಕಾಂಜಿತ ಇತ್ಯಸಾವಸದ್ಯ ಏವಮೇತನ್ಮಹದ್ಯಕ್ಷಂ ಪ್ರಥಮಜಂ ವೇದ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಸತ್ಯಂ ಹ್ಯೇವ ಬ್ರಹ್ಮ । ಪೂರ್ವೋಕ್ತಸ್ಯ ಹೃದಯಾಖ್ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸತ್ಯಮಿತ್ಯುಪಾಸನಮನೇನ ಸಂದರ್ಭೇಣ ವಿಧೀಯತೇ । ತದಿತಿ ಹೃದಯಾಖ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೈಕೇನ ತದಾ ಪರಾಮೃಶತಿ । ಏತದೇವೇತಿ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಪ್ರಕಾರಾಂತರಮಸ್ಯ ಪರಾಮೃಶತಿ । ತತ್ತಾದಾಗ್ರೇ ಆಸ ಬಭೂವ । ಕಿಂ ತದಿತ್ಯತ ಆಹಸತ್ಯಮೇವ । ಸಚ್ಚ ಮೂರ್ತಂ ತ್ಯಚ್ಚಾಮೂರ್ತಂ ಚ ಸತ್ತ್ಯಮ್ । ತದುಪಾಸಕಸ್ಯ ಫಲಮಾಹಸ ಯೋ ಹೈತಮಿತಿ । ಯಃ ಪ್ರಥಮಜಂ ಯಕ್ಷಂ ಪೂಜ್ಯಂ ವೇದ । ಕಥಂ ವೇದೇತ್ಯತ ಆಹ - ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತೀತಿ । ಸ ಜಯತೀಮಾನ್ ಲೋಕಾನ್ । ಕಿಂಚ ಜಿತೋ ವಶೀಕೃತ ಇನುಶಬ್ದ ಇತ್ಥಂಶಬ್ದಸ್ಯಾರ್ಥೇ ವರ್ತತೇ । ವಿಜೇತವ್ಯತ್ವೇನ ಬುದ್ಧಿಸಂನಿಹಿತಂ ಶತ್ರುಂ ಪರಾಮೃಶತಿ ಅಸಾವಿತಿ । ಅಸದ್ಭವೇನ್ನಶ್ಯೇತ್ । ಉಕ್ತಮರ್ಥಂ ನಿಗಮಯತಿಯ ಏವಮೇತದಿತಿ । ಏವಂ ವಿದ್ವಾನ್ಕಸ್ಮಾಜ್ಜಯತೀತ್ಯತ ಆಹಸತ್ಯಮೇವ ಯಸ್ಮಾದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ । ಅತಸ್ತದುಪಾಸನಾತ್ಫಲೋತ್ಪಾದೋಽಪಿ ಸತ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ತದ್ಯತ್ತತ್ಸತ್ಯಂ ಕಿಮಸೌ । ಅತ್ರಾಪಿ ತತ್ಪದಾಭ್ಯಾಂ ರೂಪಪ್ರಕಾರೌ ಪರಾಮೃಷ್ಟೌ । ಕಸ್ಮಿಂನ್ನಾಲಂಬನೇ ತದುಪಾಸನೀಯಮಿತ್ಯತ ಉತ್ತರಮ್ - ಸ ಆದಿತ್ಯೋ ಯ ಏಷ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ತಸ್ಯೋಪನಿಷದಹರಹಮಿತಿ । ಹಂತಿ ಪಾಪ್ಮಾನಂ ಜಹಾತಿ ಚ ಯ ಏವಂ ವೇದೇತ್ಯಂತೇನ । ಉಪನಿಷತ್ರಹಸ್ಯಂ ನಾಮ । ತಸ್ಯ ನಿರ್ವಚನಂ - ಹಂತಿ ಪಾಪ್ಮಾನಂ ಜಹಾತಿ ಚೇತಿ । ಹಂತೇರ್ಜಹಾತೇರ್ವಾ ರೂಪಮೇತತ್ । ತಥಾಚ ನಿರ್ವಚನಂ ಕುರ್ವನ್ಫಲಂ ಪಾಪಹಾನಿಮಾಹೇತಿ ।

ತಮಿಮಂ ವಿಷಯಮಾಹ ಭಾಷ್ಯಕಾರಃ –

ಯೋ ವೈ ಹೈತಮಿತಿ ।

ಸನಾಮಾಕ್ಷರೋಪಾಸನಾಮಿತಿ ।

ತಥಾಚ ಶ್ರುತಿಃ “ತದೇತದಕ್ಷರಂ ಸತ್ಯಮಿತಿ ಸ ಇತ್ಯೇಕಮಕ್ಷರಂ ತೀತ್ಯೇಕಮಕ್ಷರಂ ಯಮಿತ್ಯೇಕಮಕ್ಷರಂ ಪ್ರಥಮೋತ್ತಮೇ ಅಕ್ಷರೇ ಸತ್ಯಂ ಮಧ್ಯತೋಽನೃತಂ ತದೇತದನೃಮುಭಯತಃ ಸತ್ಯೇನ ಪರಿಗೃಹೀತಂ ಸತ್ಯಭೂಯಮೇವ ಭವತಿ ನೈವಂವಿದ್ವಾಂಸಮನೃತಂ ಹಿನಸ್ತಿ”(ಬೃ. ಉ. ೫ । ೫ । ೧) ಇತಿ । ತೀತೀಕಾರಾನುಬಂಧ ಉಚ್ಚಾರಣಾರ್ಥಃ । ನಿರನುಬಂಧಸ್ತಕಾರೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ । ಅತ್ರ ಹಿ ಪ್ರಥಮೋತ್ತಮೇ ಅಕ್ಷರೇ ಸತ್ಯಂ ಮೃತ್ಯುರೂಪಾಭಾವಾತ್ । ಮಧ್ಯತೋ ಮಧ್ಯೇಽನೃತಮನೃತಂ ಹಿ ಮೃತ್ಯುಃ । ಮೃತ್ಯ್ವನೃತಯೋಸ್ತಕಾರಸಾಮ್ಯಾತ್ । ತದೇತದನೃತಂ ಮೃತ್ಯುರೂಪಮುಭಯತಃ ಸತ್ಯೇನ ಪರಿಗೃಹೀತಮ್ । ಅಂತರ್ಭಾವಿತಂ ಸತ್ಯರೂಪಾಭ್ಯಾಮ್ । ಅತೋಽಕಿಂಚಿತ್ಕರಂ ತತ್ಸತ್ಯಭೂಯಮೇವ ಸತ್ಯಬಾಹುಲ್ಯಮೇವ ಭವತಿ । ಶೇಷಮತಿರೋಹಿತಾರ್ಥಮ್ । ಸೇಯಂ ಸತ್ಯವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಸನಾಮಾಕ್ಷರೋಪಾಸನತಾ । ಯದ್ಯಪಿ ತದ್ಯತ್ಸತ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರಕೃತಾನುಕರ್ಷೇಣಾಭೇದಃ ಪ್ರತೀಯತೇ ತಥಾಪಿ ಫಲಭೇದೇನ ಭೇದಃ ಸಾಧ್ಯಭೇದೇನೇವ ನಿತ್ಯಕಾಮ್ಯವಿಷಯೋರ್ದರ್ಶಪೂರ್ಣಮಾಸಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ವರ್ಗಕಾಮೋ ಯಜೇತ ಯಾವಜ್ಜೀವಂ ದರ್ಶಪೂರ್ಣಮಾಸಾಭ್ಯಾಂ ಯಜೇತೇತಿ ಶಾಸ್ತ್ರಯೋಃ ಸತ್ಯಪ್ಯನುಬಂಧಾಭೇದೇ ಭೇದ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಪ್ರತ್ಯುಚ್ಯತೇ - ಏಕೈವೇಯಂ ವಿದ್ಯಾ ತತ್ಸತ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರಕೃತಪರಾಮರ್ಶಾದಭೇದೇನ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಾತ್ । ನಚ ಫಲಭೇದಃ । ತಸ್ಯೋಪನಿಷದಹರಹಮಿತಿ ತಸ್ಯೈವ ಯದಂಗಾಂತರಂ ರಹಸ್ಯನಾಮ್ನೋಪಾಸನಂ ತತ್ಪ್ರಶಂಸಾರ್ಥೋಽರ್ಥವಾದೋಽಯಂ ನ ಫಲವಿಧಿಃ । ಯದಿ ಪುನರ್ವಿದ್ಯಾವಿಧಾವಧಿಕಾರಶ್ರವಣಾಭಾವಾತ್ತತ್ಕಲ್ಪನಾಯಾಮಾರ್ಥವಾದಿಕಂ ಫಲಂ ಕಲ್ಪ್ಯೇತ ತತೋ ಜಾತೇಷ್ಟಾವಿವಾಗೃಹ್ಯಮಾಣವಿಶೇಷತಯಾ ಸಂವಲಿತಾಧಿಕಾರಕಲ್ಪನಾ ತತಶ್ಚ ಸಮಸ್ತಾರ್ಥವಾದಿಕಫಲಯುಕ್ತಮೇಕಮೇವೋಪಾಸನಮಿತಿ ಸಿದ್ಧಮ್ ।

ಪರಕೀಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ –

ಕೇಚಿತ್ಪುನರಿತಿ ।

ವಾಜಸನೇಯಕಮಪ್ಯಕ್ಷ್ಯಾದಿತ್ಯವಿಷಯಂ ಛಾಂದೋಗ್ಯಮಪೀತ್ಯುಪಾಸ್ಯಾಭೇದಾದಭೇದಃ । ತತಶ್ಚ ವಾಜಸನೇಯೋಕ್ತಾನಾಂ ಸತ್ಯಾದೀನಾಮುಪಸಂಹಾರ ಇತ್ಯತ್ರಾರ್ಥೇ ಸೈವ ಹಿ ಸತ್ಯಾದಯ ಇತಿ ಸೂತ್ರಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ತದೇತದ್ದೂಷಯತಿ –

ತನ್ನ ಸಾಧ್ವಿತಿ ।

ಜ್ಯೋತಿಷ್ಟೋಮಕರ್ಮಸಂಬಂಧನೀಯಮುದ್ಗೀಥವ್ಯಪಾಶ್ರಯೇತಿ ।

ಅನುಬಂಧಾಭೇದೇಽಪಿ ಸಾಧ್ಯಭೇದಾದ್ಭೇದ ಇತಿ ವಿದ್ಯಾಭೇದಾದನುಪಸಂಹಾರ ಇತಿ ॥ ೩೮ ॥