அபர ஆஹ — நநு அந்யஸம்ப்ரயுக்தே சக்ஷுஷி அந்யவிஷயஜ்ஞாநம் ஸ்ம்ருதிரேவ, ப்ரமோஷஸ்து ஸ்மரணாபி⁴மாநஸ்ய । இந்த்³ரியாதீ³நாம் ஜ்ஞாநகாரணாநாம் கேநசிதே³வ தோ³ஷவிஶேஷேண கஸ்யசிதே³வ அர்த²விஶேஷஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸமுத்³போ³த⁴: க்ரியதே । ஸம்ப்ரயுக்தஸ்ய ச தோ³ஷேண விஶேஷப்ரதிபா⁴ஸஹேதுத்வம் கரணஸ்ய விஹந்யதே । தேந த³ர்ஶநஸ்மரணயோ: நிரந்தரோத்பந்நயோ: கரணதோ³ஷாதே³வ விவேகாநவதா⁴ரணாத்³ தூ³ரஸ்த²யோரிவ வநஸ்பத்யோ: அநுத்பந்நே ஏவ ஏகத்வாவபா⁴ஸே உத்பந்நப்⁴ரம: । நநு அநாஸ்வாதி³ததிக்தரஸஸ்யாபி பா³லகஸ்ய பித்ததோ³ஷாத் மது⁴ரே திக்தாவபா⁴ஸ: கத²ம் ஸ்மரணம் ஸ்யாத் ? உச்யதே — ஜந்மாந்தராநுபூ⁴தத்வாத் , அந்யதா² அநநுபூ⁴தத்வாவிஶேஷே அத்யந்தம் அஸந்நேவ கஶ்சித் ஸப்தமோ ரஸ: கிமிதி நாவபா⁴ஸேத । தஸ்மாத் பித்தமேவ மது⁴ராக்³ரஹணே திக்தஸ்ம்ருதௌ தத்ப்ரமோஷே ச ஹேது: ; கார்யக³ம்யத்வாத் ஹேதுபா⁴வஸ்ய । ஏதேந அந்யஸம்ப்ரயோகே³ அந்யவிஷயஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்ம்ருதித்வதத்ப்ரமோஷௌ ஸர்வத்ர வ்யாக்²யாதௌ த்³ரஷ்டவ்யௌ ॥ உச்யதே — கோ(அ)யம் ஸ்மரணாபி⁴மாநோ நாம ? ந தாவத் ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴தயா க்³ரஹணம் । ந ஹி அதிவ்ருத்தஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய க்³ராஹ்யவிஶேஷணதயா விஷயபா⁴வ: । தஸ்மாத் ஶுத்³த⁴மேவ அர்த²ம் ஸ்ம்ருதிரவபா⁴ஸயதி, ந ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴ம் । ததா² ச பதா³த் பதா³ர்த²ஸ்ம்ருதௌ ந த்³ருஷ்டோ ஜ்ஞாநஸம்பே⁴த³: ; ஜ்ஞாநஸ்யாபி ஶப்³தா³ர்த²த்வப்ரஸங்கா³த் । ததா² இஷ்டபூ⁴பா⁴க³விஷயாஸ்ம்ருதி: ‘ஸ ஸேவ்ய:’ இதி க்³ராஹ்யமாத்ரஸ்தா², ந ஜ்ஞாநபராமர்ஶிநீ । அபி ச பூ⁴யஸ்ய: ஜ்ஞாநபராமர்ஶஶூந்யா ஏவ ஸ்ம்ருதய: । நாபி ஸ்வக³தோ ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்மரணாபி⁴மாநோ நாம ரூபபே⁴த³: அவபா⁴ஸதே । ந ஹி நித்யாநுமேயம் ஜ்ஞாநம் அந்யத்³வா வஸ்து ஸ்வத ஏவ ரூபஸம்பி⁴ந்நம் க்³ருஹ்யதே । அத ஏவோக்தம் ‘அநாகாராமேவ பு³த்³தி⁴ம் அநுமிமீமஹே’ இதி । அநாகாராம் அநிரூபிதாகாரவிஶேஷாம் ; அநிர்தி³ஷ்டஸ்வலக்ஷணாம் இத்யர்த²: । அதோ ந ஸ்வத: ஸ்மரணாபி⁴மாநாத்மகதா । நாபி க்³ராஹ்யவிஶேஷநிமித்த: ஸ்மரணாபி⁴மாந: ; ப்ரமாணக்³ராஹ்யஸ்யைவ அவிகலாநதி⁴கஸ்ய க்³ருஹ்யமாணத்வாத் , நாபி ப²லவிஶேஷநிமித்த: ; ப்ரமாணப²லவிஷயமாத்ராவச்சி²ந்நப²லத்வாத் । ய: புந: க்வசித் கதா³சித் அநுபூ⁴தசரே ‘ஸ்மராமி’ இத்யநுவேத⁴:, ஸ: வாசகஶப்³த³ஸம்யோஜநாநிமித்த:, யதா² ஸாஸ்நாதி³மதா³க்ருதௌ கௌ³: இத்யபி⁴மாந: । தஸ்மாத் பூர்வப்ரமாணஸம்ஸ்காரஸமுத்த²தயா தத்³விஷயாவபா⁴ஸித்வமாத்ரம் ஸ்ம்ருதே:, ந புந: ப்ரதீதித: அர்த²தோ வா அதி⁴கோம்ஶ: அஸ்தி, யஸ்ய தோ³ஷநிமித்த: ப்ரமோஷ: பரிகல்ப்யேத । ந சேஹ பூர்வப்ரமாணவிஷயாவபா⁴ஸித்வமஸ்தி ; புரோ(அ)வஸ்தி²தார்த²ப்ரதிபா⁴ஸநாத் , இத்யுக்தம் । அத: ந அந்யஸம்ப்ரயோகே³ அந்யவிஷயஜ்ஞாநம் ஸ்ம்ருதி:, கிந்து அத்⁴யாஸ: ॥
அபர இதி
அக்²யாதிவாதீ³த்யர்த²:ஆக்²யாதிவாதீ³ இதி ।
விப்ரதிபந்நம் ரூப்யஜ்ஞாநம் ஸ்ம்ருதிர்ப⁴விதுமர்ஹதி, அந்யஸம்ப்ரயுக்தே சக்ஷுஷி ஸமநந்தரமேவ ஸம்ஸ்காரஜந்யாந்யவிஷயஜ்ஞாநத்வாத் ப்ரஸித்³த⁴க³வாதி³ஸ்ம்ருதிவதி³த்யநுமாநமாஹ –
நத்வந்யேதிநந்வந்யஸம்ப்ரயுக்தேதி ।
ரூப்யஜ்ஞாநம் ஸ்ம்ருதிர்ந ப⁴வதி, ஸ்மரணாபி⁴மாநஶூந்யத்வாத் க்³ரஹணவதி³த்யநுமிதே ஹேத்வஸித்³தி⁴பரிஹாராய ரஜதஜ்ஞாநம் ஸ்மரணாபி⁴மாநஶூந்யம் ஸ்மரணாபி⁴மாநஸ்மரணபி⁴மாநவத்வே க்³ருஹ்யமாண ஸ்வார்த²விவேசகத்வப்ரஸங்கா³த் இதிவத்வே க்³ருஹ்யமாணாத் , ஸ்வார்த²விவேசகத்வப்ரஸங்கா³த் , ஸம்ப்ரதிபந்நஸ்ம்ருதிவதி³தி சாநுமிதே அப்ரமுஷிதஸ்மரணாபி⁴மாநத்வம்ஸ்மரணாபி⁴மாத்வமிதி விவேசகத்வே ப்ரயோஜகம் ந து ஸ்மரணாபி⁴மாநவத்வம் । இஹ து ப்ரமோஷாத³விவேசகத்வமித்யாஹ –
ப்ரமோஷஸ்த்விதி ।
ஸம்ஸ்காராத் ப்⁴ரமோத்பத்திஶ்சேத் ஸதா³ ஸர்வஸம்ஸ்காரஸத்³பா⁴வாத் ஸதா³ ஸர்வப்⁴ரம: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய உத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்கார: காரணம், உத்³போ³த⁴ஶ்ச ஸம்ஸ்காரவிஶேஷஸ்யைவேத்யாஹ –
இந்த்³ரியாதீ³நாமிதி ।
ஸ்மர்யத அநேநேதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்ம்ருதிரிதி ஸம்ஸ்கார உச்யதே । ஶுக்தீத³மம்ஶரூப்யயோ: அவிநாபா⁴வாதி³ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாத் இத³மம்ஶத³ர்ஶநேந ஸம்ஸ்காரோத்³போ³தோ⁴ ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்ய தோ³ஷ: ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴க இத்யாஹ -
இந்த்³ரியதோ³ஷேணார்த²ஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸமுத்³போ³த⁴: க்ரியத இதி ।
இந்த்³ரியத்வக³ததோ³ஷஸ்ய அந்த:கரணக³தஸம்ஸ்காரேண ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாந்நோத்³போ³த⁴கத்வமித்யாஶங்க்ய இந்த்³ரியாதீ³நாமித்யத்ர ஆதி³ஶப்³தோ³பாத்தவிஷயக³தஸாத்³ருஶ்யதோ³ஷவிஶேஷேண ரூப்யப்ரதியோகி³கத்வேந ரூப்யஸம்ஸ்காரஸம்ப³ந்தி⁴நா ஸஹிதேந்த்³ரியதோ³ஷ உத்³போ³த⁴க இத்யாஹ -
ஆதி³க³ததோ³ஷவிஶேஷணார்த²விஶேஷஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸமுத்³போ³த⁴:ஸ்ம்ருதிஸபோ³த⁴: இதி க்ரியத இதி ।
ஸாத்³ருஶ்யதோ³ஷஸஹிதேந்த்³ரியதோ³ஷ: ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴கஶ்சேத் ஶுக்திஸத்³ருஶஶுக்த்யந்தரஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴க: ஸ்யாத் , இத்யாஶங்க்ய இந்த்³ரியாதீ³நாமித்யத்ரதீ³நமித்யத்ர ப³ஹுவசநேந நிர்தி³ஷ்டப்ரமாத்ருக³தராக³தோ³ஷோ(அ)பி நியாமக இத்யாஹ -
இந்த்³ரியாதீ³நாம் கேநசிதே³வ தோ³ஷவிஶேஷேண கஸ்யசிதே³வ அர்த²விஶேஷணஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸமுத்³போ³த⁴: க்ரியத இதி ।
ராக³தோ³ஷஸ்ய ஸுவர்ணஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴கத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஸாத்³ருஶ்யதோ³ஷஸாஹித்யாத் ரஜதஸம்ஸ்காரமேவோத்³போ³த⁴யதீத்யாஹ –
கஸ்யசிதே³வேத்யவதா⁴ரணேந ।
ஜ்ஞாநகாரணக³ததோ³ஷவத் ஜ்ஞாநம் ஸம்ஸ்காரஸ்யாபி உத்³போ³த⁴கம் ப⁴வதி இதி மத்வாஹ –
ஜ்ஞாநகாரணாநாமிதி ।
இத³மம்ஶவிஷயக்³ரஹணஸ்ய ஸ்வார்த²விவேசகத்வே காரணமாஹ -
ஸம்ப்ரயுக்தஸ்ய சேதி ।
விஹந்யத இதி ।
சக்ஷுஷோ விஶேஷபோ³த⁴நஶக்தி:விஶேஷபோ³தோ⁴ ந ஶக்திரிதி ப்ரதிப³த்⁴யத இத்யர்த²: ।
ஸம்ஸர்க³வ்யவஹாரஹேதுத்வேந ஸம்ஸர்க³ஜ்ஞாநாபேக்ஷேத்யாஶங்க்ய நிரந்தரோத்பத்திரேவ ஹேதுரித்யாஹ –
தேநேதி ।
க⁴டபடஜ்ஞாநயோர்நிரந்தரோத்பந்நயோர்க⁴டே ஏவ பட இதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யவஹாரஹேதுத்வாபா⁴வவதி³ஹாபி ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய விஶேஷமாஹ -
கரணதோ³ஷாதே³வ விவேகாநவதா⁴ரணாதி³தி ।
இத³ம் ரஜதமித்யபா⁴இத³ம் ரஜதமித்யபா⁴வாத் இதிதி³தி ஸம்ஸர்க³ப்ரத்யய: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயத இதி, நேத்யாஹ –
தூ³ரஸ்த²யோரிவேதி ।
உத்பந்நப்⁴ரம இதி ।
வ்யவஹாரமாத்ரமித்யர்த²: ।
பா³லகஸ்ய திக்தாவபா⁴ஸோ நாஸ்தீத்யாஶங்க்ய தூ²த்காராதி³ப்ரவ்ருத்திபி⁴ர்நிஶ்சிதபித்ததோ³ஷாத³வபா⁴ஸ: கல்ப்யத இத்யாஹ –
பித்ததோ³ஷாதி³தி ।
ஜந்மமரணவேத³நயா ஸம்ஸ்காரஸ்ய நஷ்டத்வாத் ஜந்மாந்தரீயஸம்ஸ்காராத் ஸ்ம்ருதிர்ந ஸம்ப⁴வதீத்யத்ராஹ –
அந்யதே²தி ।
ஜந்மாந்தராநுபூ⁴தம் ஸர்வம் கிமிதி ந ஸ்மர்யத இதி, தோ³ஷப³லாதி³த்யாஹ -
தஸ்மாத் பித்தமேவ ஹேதுரிதி ।
இதரஸ்ம்ருதிம் விஹாய திக்தஸ்யைவ ஸ்மரணஹேதுரித்யர்த²:
பித்தஸத்³பா⁴வே க³மகமாஹ -
மது⁴ராக்³ரஹண இதி ।
மது⁴ராக்³ரஹணே(அ)பி ப்ரமாணம் தூ²த்கார ஏவேதி ப³ஹிரேவ த்³ரஷ்டவ்யம் ।
தோ³ஷஸ்ய கிமிதி ஸர்வாஸ்மாரகத்வமிதி தத்ராஹ –
கார்யக³ம்யத்வாதி³தி ।
அதத்வே தத்த்வஜ்ஞாநமித்யக்²யாதிவாதி³நாபி ஸம்ஸர்க³ஜ்ஞாநம் ப்⁴ரமத்வேநோக்தமிதி, நேத்யாஹ –
ஏதேநேதி ।
கோ(அ)யம் ஸ்மரணாபி⁴மாநோ நாம, ஸ்ம்ருதேரந்யோ(அ)ரந்யோ ந ந்யோந்யாநந்யோவேதிநந்யோ வேதி விகல்ப்ய கேநாபி ப்ரகாரேண ந ஸம்ப⁴வதீதி ஆக்ஷிபதி, அத²வா கிம் ஸ்மரணேநாபி⁴மந்யத இதி ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்மார்யக³த: கஶ்சித் ஸ்மரணாபி⁴மாந இத்யுச்யதே । கிம் வா ஸ்மரணே(அ)பி⁴மந்யத இதி ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்ம்ருதிக³தவிஶேஷ: கஶ்சித் , உத ஸ்மராமீத்யபி⁴மநநம் ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி ஸ்ம்ருதேர்ஜ்ஞாநாந்தரஸம்பே⁴த³ இதி ப்ருச்ச²தி । ஸ்மார்யக³தவிஶேஷ: ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி பக்ஷமநூத்³ய நிஷேத⁴தி -
ந தாவத் ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴தயேதி ।
அயமர்த²:, ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴தயா க்³ரஹணமித்யநேந ஸ்மார்யக³தவிஶேஷம் வத³தா ஜ்ஞாப்திர்ஜ்ஞா(ப ? )நமிதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்மர்யமாணே பூர்வாநுப⁴வஸம்பே⁴த³ உச்யதே, கிம் வா ஜ்ஞாயத இதி வ்யுத்பத்த்யா பூர்வாநுபூ⁴தவ்யக்திஸம்பே⁴த³ உச்யதே, அத²வா ஜ்ஞாயதே அஸ்மிந்நிதி வ்யுத்பத்த்யா பூர்வாநுப⁴வவிஷயாவச்சே²த³கதே³ஶகாலாந்தரஸம்பே⁴த³ இதி விகல்ப்ய ந தாவத் தே³ஶகாலவ்யக்திஸம்பே⁴த³: ஸ்மரணாபி⁴மாநதயா விவேசக:, ஸோ(அ)யமிதி ப்⁴ரமவிவேசகத்வாபா⁴வாத் । பூர்வாநுப⁴வஸம்பே⁴த³ஸ்து ஸ்வயமேவ ஸ்மார்யே நாஸ்தீதி ।
ந ஹ்யதிவ்ருத்தஸ்யேதி ।
ஸ்ம்ருதிஹேதுஸம்ஸ்காராதா⁴யகபூர்வஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வவிஷயேண ஸஹ ஸ்வாத்மாநம் ப்ரதி விஷயத்வம் நாஸ்தி, அதோ ந ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வமித்யர்த²: ।
ஶுத்³த⁴மேவேதி ।
ஸ்வஹேதுபூர்வாநுப⁴வஸம்பே⁴த³ரஹிதமேவேத்யர்த²: ।
பூர்வாநுப⁴வநிமித்தவ்யவஹ்ருதத்வம் ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வே ப்ரயோஜகம் ந து பூர்வஜ்ஞாநகர்மத்வம் । அத: பூர்வஜ்ஞாநஜ்ஞேயயோ: ஸஹ பூர்வஜ்ஞாநேநைவ வ்யவஹ்ருதத்வாத் பூர்வஜ்ஞாநஸ்யாபி அர்தா²த் ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய, பூர்வஜ்ஞாநநிமித்தவ்யவஹ்ருதத்வம் ந ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வே ப்ரயோஜகம் , ஆத்மநி வ்யபி⁴சாராத் । ஆத்மா ஹி ஸ்ம்ருத்யாஶ்ரயதயா அபரோக்ஷோ(அ)வபா⁴ஸதே, அத: பூர்வாநுப⁴வகர்மத்வமேவ ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வே ப்ரயோஜகமிதி மத்வா ஆஹ -
ந ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴மிதி ।
அர்த²ஜ்ஞாநஸமநந்தரம் அர்த²நிஷ்ட²ப்ராகட்யலிங்கே³ந ஜ்ஞாதோ(அ)ர்த² இதி அநுமாநஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயம் ஜாயதே । தஜ்ஜந்யா ஸ்ம்ருதிரபி ஜ்ஞாநஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயா ஜாயதே, நார்த²மாத்ரவிஷயேத்யாஶங்க்ய ஸ்ம்ருதி: ந ஜ்ஞாநஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயா, கிந்து கேவலார்த²விஷயேதி நிர்ணயஸித்³த்⁴யர்த²ம் கேவலார்த²விஷயஸ்ம்ருதிமுதா³ஹரதி -
ததா² ச பதா³தி³தி ।
உத்தமவ்ருத்³தே⁴ந க்ரமேண உச்சார்யமாணபதா³தி³த்யர்த²: ।
க³வா யஜேதேத்யுக்தே பூர்வாநுப⁴வவிஶிஷ்டகோ³ரேவ ஶப்³த³ஶக்திவிஷயதயா ஸம்ப³ந்தி⁴த்வேந ப்ரதிஸம்ப³ந்தி⁴ப்ரதிப³ந்தி⁴ இதிகோ³பதோ³பலப்³தி⁴ஜந்யஸ்ம்ருதிவிஷயத்வமஸ்தி, அந்விதாபி⁴தா⁴நவாதி³நாமித்யர்த²: । ஸ்ம்ருதிர்நித்யாநுமேயத்வாத் ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴விஶேஷாபா⁴வே(அ)பி ஸ்ம்ருத்யநுமாபகலிங்க³க³தவிஶேஷாத் ஸ்ம்ருதிக³தவிஶேஷோ(அ)நுமேய: ஸ்யாத் இத்யாஶங்க்ய லிங்க³க³தவிஶேஷாஸம்ப⁴வமாஹ -
நாபி க்³ராஹ்யவிஶேஷநிமித்த இதி ।
ப்ரமாணக்³ராஹ்யாத் ஸ்ம்ருதிக்³ராஹ்யக³தோ யோ விஶேஷ: ந தந்நிமித்தஸ்மரணாபி⁴மாநாநுமேய இத்யர்த²: ।
ப்ரமாணக்³ராஹ்யஸ்யைவ க்³ருஹ்யமாணத்வாதி³த்யுக்தே ‘ஸ க⁴ட’ இதி ஸ்ம்ருதௌ, ‘அயம் க⁴ட’ இதி ப்ரத்யக்ஷே ப்ரதீதாயம்ஶப்³தா³ர்தோ² விகல:விகல்ப இதி, ஸ இதி ஶப்³தா³ர்தோ²(அ)தி⁴க இதி ந ப்ரமாணக்³ராஹ்யஸ்யைவ ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வமித்யாஶங்க்ய அயம்ஶப்³தா³ர்தோ² நாம தே³ஶகாலௌ, ப்ராகட்ய ஸ்வதே³ஶகாலயோருபரி ஸ்தி²தேரயம்ஶப்³த³ப்ரயோக³தச்ச²ப்³தா³ர்தா²வபி தாவேவ ப்ராகட்யோபரி தே³ஶகாலயோ: ஸ்தி²தே: பரோக்ஷத்வேந தச்ச²ப்³த³ப்ரயோக³ இத்யர்தை²க்யமேவேதி மத்வாஹ -
அவிகலாநதி⁴கஸ்யேதி ।
ப²லநிமித்த இதி ।
க்³ரஹணப²லாத் ஸ்ம்ருதிப²லே விஶேஷபா⁴வாத் தந்நிமித்தஸ்மரணாபி⁴மாநோ(அ)நுமேய இதி ச வக்தும் ந ஶக்யமித்யர்த²: ।
விஷயபே⁴தா³த்³தி⁴ ப²லபே⁴த³: । அத்ர ஸ்ம்ருதிப்ரமாணயோர்விஷயக⁴டாத்³யர்த²ஸ்யைகத்வாத் தத³வச்சி²ந்நப²லஸ்யாப்யேகத்வமித்யாஹ –
ப்ரமாணப²லேதி ।
ப²லவிஷயேதி ப²லாவச்சே²த³கேத்யர்த²: ।
’ஸ்ம்ருதே: தத் ஸ்மராமி’ இதி ஜ்ஞாநாந்தரஸம்பே⁴த³: ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி பக்ஷே தஸ்ய க்வசித் கதா³சித் பா⁴வாதே³வ ஸர்வஸ்ம்ருதிஷ்வநந்வயாத் ந ஸ்மரணாபி⁴மாநதயா விவேசகத்வமித்யாஹ -
ய: புநரிதி ।
க்வசிதி³தி
அத்யந்தப்ரியே அத்யந்தவிஸ்மாபகே அத்யந்தத்³வேஷ்யே சேத்யர்த²: । ।
கதா³சிதி³தி ।
விஸ்மாபகத்வாத்³யுத்³போ³த⁴கஸத்³பா⁴வே இத்யர்த²: ।
அந்யோந்யம் க்³ருஹீதக்³ரஹணக்³ராஹ்யாச்ச வ்யாவ்ருத்ததயா ப்ரதிபந்நஸ்ம்ருதிஸ்மார்யஸ்மர்த்ருபி⁴: ஸ்வவாசகதத்ஸ்மராமீதி ஶப்³த³த்ரயஸ்ம்ருதௌ ஸ்ம்ருதஶப்³தோ³ல்லிகி²ததயா ‘தத் ஸ்மராமி’ இதி ஜ்ஞாநஸ்ய பஶ்சாது³த்பத்தே: ந தஸ்ய ஸ்மரணாபி⁴மாநதயா விவேசகத்வமித்யாஹ -
ய: புநரிதி ।
க்வசிதி³தி அதிதூ³ஷணாந்தரமாஹ -
ஸ வாசகஶப்³த³ஸம்யோஜநாநிமித்த இதி ।
உபலப்³த⁴வாச்யஸ்வரூபஸ்யைவ ஸ்வஶப்³த³ஸ்மாரகத்வம், ந து வ்யாவ்ருத்ததயோபலப்³த⁴ஸ்யேத்யாஶங்க்ய விஶேஷஶப்³த³ஸ்மாரகத்வாய பே⁴தோ³பலப்³தி⁴ரபி அபேக்ஷிதேத்யாஹ -
யதா² ஸாஸ்நாதீ³தி ।
ஆக்ருதௌ ப்ரதீதாயாமிதி பா⁴வ: ।
க்³ரஹணாத் ஸ்மரணஸ்ய பே⁴த³கோ விஶேஷ: ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வம் பரோக்ஷதயாவபா⁴ஸித்வம் சேதி த்வயா வக்தும் ந ஶக்யதே, தஸ்ய ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வஸ்ய ஸ்ம்ருதிப்ரதிபத்திஸமகாலம் ப்ரதிபந்நதயா விவேசகத்வாயோகா³த் ந ஸ்மரணாபி⁴மாநத்வம், பரோக்ஷதயாவபா⁴ஸித்வஸ்யாப்யநுமாநே(அ)பி பா⁴வாந்ந ஸ்மரணாபி⁴மாநத்வமித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
அந்யதா²க்²யாதிவாதீ³ தஸ்மாதி³தி ।
அவபா⁴ஸ: ।
அவமதபா⁴ஸ: பரோக்ஷாவபா⁴ஸ இத்யர்த²: ।
அதி⁴கோம்(அ)ஶ: ।
க்³ரஹணாதி⁴கோம்(அ)ஶ இத்யர்த²: ।
யது³க்தம் - விஶேஷவத்தயா ரூப்யஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்ம்ருதித்வமஸ்த்வித்யக்²யாதி ஶங்காயாமாஹ -
ந சேஹேதி ।
கிம் மாயேதி ।
அந்யதா²க்²யாதிரித்யாஹமாயேதி ந்யதா² -
கிந்த்வத்⁴யாஸ இதி ।